گفتگو

اسعدکرم ویسه: «فتح طهران» روایت تاریخی مشروطه و حوادث و خاطرات و مخاطرات از زبان اسب‌هاست. دکتر اردشیر صالح‌پور، پیامد کتاب قبلی‌اش «تفنگ نه دال» که راوی آن تفنگی قدیمی بود، این بار به استناد تابلوی نقاشی دوره قاجاریه در قالب تخیل و تاریخ و هنر، اثر خود را به زبان اسب‌ها بازگو می‌کند... اسب‌هایی که همپا با سواران در لحظه لحظه حوادث مشروطه حضور داشته و در راه آزادی و عدالت و قانون جان باخته‌اند و هرگز نه دیده شده‌اند و نه نامی از آن‌ها هست... آنچه می‌خوانید گفت‌وگو با اردشیر صالح‌پور پژوهشگر تاریخ و هنر است که طی آن به رویکرد و محتوای کتاب <فتح طهران> پرداخته می‌شود.

محمد آسیابانی: زبان سریانی برای پژوهشگران ایران و دیگر کشورهای اسلامی زبانی مهم است، چرا که بیشتر متون اولیه حوزه‌های فلسفه و علم یونان با واسطه این زبان به عربی ترجمه شده و تحولات بسیاری را موجب شدند و دیگر این که اکثر منابع مهم درباره دوران‌های ساسانی و اشکانی به این زبان نوشته شده است.

شیخ شهاب الدین سهروردی، فلسفه نور را که از ایران باستان گرفته بود با فرهنگ اسلامی سازگار می کند. در این راستا و به مناسبت بزرگداشت این فیلسوف ایرانی سلسله گفتگوهایی با سهروردی پژوهان داشتیم. در ادامه این روند با دکتر نجفقلی حبیبی، استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه تهران، پژوهشگر فلسفه و عرفان اسلامی و رئیس سابق دانشگاه علامه طباطبایی به گفتگو نشستیم که از نظرتان می گذرد.

در این گفت‌و‌گو در قسمت نخست ابتدا ارتباط دین را با علم و سیاست به صورت جداگانه بررسی می‌کنیم و در قسمت دوم بحث را به ارتباط با کارهایی که پرفسور لگن هاوسن در زمینه فلسفه دین انجام داده‌اند معطوف می‌کنیم: در یک بخش فلسفه دین هگل را بررسی می‌کنیم و اینکه فلسفه دین هگل چگونه می‌تواند ‌زمینه‌ساز الهیات پویشی باشد؟ در بخش بعدی مساله پلورالیزیم را از دیدگاه استاد لگن هاوسن در تفکر آلستون، جان هیک و پلنتینگا ارزیابی می‌کنیم.

هنگامی که از تجربه دینی صحبت می‌کنیم، شاید بهتر باشد که انواع تجربه‌های دینی را از منظر اشخاصی چون شلایر ماخر، ویلیام جیمز، ردولف اتو و آلستون مطرح کنیم و با ذکر اینکه علت به وجود آمدن این نحله فکری چه بوده و تفاوت اقسام تجربه‌های دینی در چیست بحث را پیش ببریم.

مهمترین مسائلی که «فلسفۀ دین» به آنها می‌پردازد چیست؟ چیستی دین، معرفت دینی، راه توجیه باورهای دینی، براهین له یا علیه وجود خدا، جاودانگی انسان، تجربۀ دینی و وحی، رابطۀ ایمان و تعقل، نسبت دین و علم، نسبت دین و اخلاق برخی از مهمترین مسائل فلسفۀ دین هستند.

کمالی زاده استاد فلسفه دانشگاه زنجان با اشاره به نقش سهروردی درفرهنگ ایرانی گفت:تفکر و فلسفه و به ویژه تفکر در مذهب شیعه با سهروردی ادامه پیدا کرد. هویت اصلی ایران با این دو نفر یعنی سهروردی و ملاصدرا و فقط با همین دو نفر به ایران بر می ‌گردد و نیاز امروزی ما و جامعه ما با این دو مطرح می شود.

منوچهر آشتیانی جامعه‌شناس و پژوهشگر فلسفه درباره ضرورت فهم سهروردی گفت: فردوسی حماسه ساز ادبیات ایران، سهروردی حماسه ساز فلسفه ایران است. مرگ سهروردی یک مرگ ایستایی نیست یعنی یک مرگ عالمانه و دانشمندانه سقراطی است یعنی آزادش می گذارند یا از عقیده ات دست بردار یا بمیر و وی مرگ را ترجیح می دهد.

محمد بقایی ماکان با بیان اینکه شیخ اشراق در تاریخ فلسفه ایران تنها چهره ای است که می توان او را صاحب دستگاه فلسفی دانست، گفت: چنین عنوانی را نمی توان حتی به چهره های پرآوازه ای مانند فارابی، پورسینا و صدرای شیرازی نسبت داد. دستگاه فلسفی سهروردی به رغم زندگی کوتاهش مانند دستگاه های منسجم و دامنه دار برخی از فیلسوفان معروف مانند کانت است.

در این گفتگو برخی از مهمترین و برجسته‌ترین مسائل حوزه فلسفه دین مطرح شده است. تعریف دین و فلسفه دین، تفاوت فلسفه دین با علم کلام، مسائل اساسی مورد بحث در فلسفه دین، رابطه فلسفه و دین در دوران مدرن، رابطه فلسفه دین با علم اخلاق، تجربه دینی، مسئله شکاکیت و براهین اثبات وجود خدا در دنیای کنونی، مسئله شر به عنوان یکی از مباحث بنیادین در فلسفه دین، جاودانگی و ارتباط نفس و بدن و فلسفه ذهن، معاد جسمانی و در نهایت فیدئیسم از موضوعات مورد بررسی در این گفتگوست كه پیشتر در ماهنامه «اطلاعات حكمت و معرفت» به چاپ رسیده است.