کهنه یادداشت

عبدالصمد میرزا عزالدوله و فرزند قهرمان میرزا عین السلطنه در سال 1330ق. به مناسبت احتیاج به پول مرقعاتی را می فروشند. وصف آنها را حسینقلی عمادالسلطنه (فرزند ارشد عزالدوله) در خاطرات خود چنین نقل کرده است:

شمه یی از سرگذشت مرا خواسته اید اجمالش آنست که عمری در مدرسه صرف کردم و از آنچه بیشترینهُ مردم آن را به بیهوده در کتاب و مدرسه می جویند نشانی ندیدم و بعد از هفتاد سال هنوز آن را هکه جا می جویم و هیچ جا نمی یابم . در اواخر اسفند ماه سال 1201 شمسی در بروجرد در کوی صوفیان چشم به جهان گشودم. در پنج سالگی به مکتب رفتم و آنجا با سوره های کوتاه قران کریم آشنا شدم،اما خطی نیاموختم و سال بعد از آن در یک مدرسه غیر دولتی به نام «دبستان» با خط و حساب آشنایی پیدا کردم. دوره ابتدایی و قسمتی از دوره متوسطه را در همان شهر زادگاه خود طی کردم،اما تحصیلات متوسطه ام را در طهران به پایان رساندم.

درباره نسخه چاپی رباعیات خیام که در روسیه شوروی منتشر کرده اند فرصتی به دست می دهد که چند کلمه ای در خصوص آن نسخه خطی که همراه این چاپی به صورت عکس نشر داده اند،نوشته و به اطلاع عامه رسانیده شود.

آنچه در پی می‌آید، بخشی از دیباچه مرحوم آیت‌الله طالقانی بر تفسیر پرتوی از قرآن است که همه یا عمده آن در زندان نگاشته شده است و ایشان اشاره کرده‌اند که در چه وضعی به سر می‌برده‌اند. توجه عمیق آن بزرگوار به آموزه‌های وحیانی و ضرورت بازگشت به قرآن کریم و آوردن آن به عرصه زندگی فردی و اجتماعی و زیان‌های ناشی از محدودکردن آن به مجالس ذکر و تلاوت، در همین مقدمه پیداست.

موفقیت بزرگ ایرانیان اسلامی در ایجاد و تحکیم بنیان فلسفه در اسلام به‌واقع مرهون پیشرفتهای آنان در این زمینه در عهد پیش از اسلام و خاصه در دوران ساسانی بود. بعد از ترجمه آثار حکمای یونان و ایران به‌زبان عربی، و بعد از آنکه متکلمان اسلامی، خاصه «قدریه»و«جهمیه» و «معتزله»، که نزدیک به‌تمام آنها از ایرانیان بودند، شروع به القای مباحث کلامی و فلسفی در جامعه اسلامی نمودند، توجه و اقبال مسلمانان به مکتب‌های مختلف حکمت فیثاغوری و افلاطونی و ارسطوئی و نو افلاطونی و نو فیثاغوری و خسروانی آغاز شد و دیری نکشید که مباحثات فلسفی مراکز علمی و عقلی تمدن اسلامی را در بغداد و بلادمعتبر ایران فروگرفت و منجر به ایجاد نهضتی عظیم در زمینه کارهای حکمی گردید.

مستشرقین به دو مناسبت از دقیقی یاد کرده اند . یکی یاد اوست در جاهایی که موضوع سخن ادبیات فارسی و ذکر شاعران این زبان است و پیداست چون دقیقی یکی از پیشگامان شعرای زبان دری بوده است , نامش در میان دیگر شاعران ضبط میشود و سرگذشت او بر پایه مندرجات تذکره ها و نزدیک به یکهزار و دویست بیتی که از او برجای مانده است گفته می آید , حتا اگر اشاره وار باشد . مانند آنچه در فهرستهای مربوط به نسخ خطی دیده میشود .

پدرم عبدالله از مردم بلخ بود در روزگار نوح ـ پسر منصور سامانی ـ به بخارا درآمد. پدرم کار دیوانی پیشه کرد و در روستای خرمیثن به کار گماشته شد. به نزدیکی آن روستا، روستای افشنه بود. در آنجا پدر من، مادرم را به همسری برگزید و وی را به عقد خویش درآورد. نام مادرم ستاره بود. من در ماه صفر سال ۳۷۰ از مادر زاده شدم. نام مرا حسین گذاشتند. چندی بعد پدرم به بخارا نقل مکان کرد. در آنجا بود که مرا به آموزگاران سپرد تا قرآن و ادب بیاموزم. دهمین سال عمر خود را به پایان می‌بردم که در قرآن و ادب تبحر پیدا کردم آنچنان که آموزگارانم از دانسته‌های من شگفتی می‌نمودند. در آن هنگام مردی به نام ابوعبدالله به بخارا آمد.

حکیم ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام یا خیامی نیشابوری از بزرگترین فضلای ایران و از تابنده ترین ستارگان قدر اولی است که در آسمان معارف و ادبیات مشرق اسلامی ظهور کرده و به واسطۀ گذاردن نام بلندی از خود در تاریخ ایران و چند رسالۀ حکمتی به فارسی و عربی و نظم یک رشته رباعیات آبدار دلنشین در شرق و غرب عالم اسم وطن خویش را نیز توأم با ذکر جمیل خود مشهور خاص و عام کرده است.

(1310 -1245 ق)، خطاط. اصلا از ایل كرد كلهر كرمانشاهان بود و در همان جا به دنیا آمد. در دوره‏ى جوانى به تهران آمد و نزد میرزا محمد خوانسارى تعلیم خط گرفت. پس از آن به مشق از روى خطوط میرعماد سیفى قزوینى پرداخت، چنان كه گویند سفرى هم به اصفهان رفت تا از روى كتیبه‏ى معروف میرعماد، در تكیه میرفندرسكى مشق كند و نیز سفرى به قزوین كرد تا از روى كتیبه‏اى كه بر سر در حمامى، به خط میر است، تعلیم بگیرد. وى از آن دو كتیبه چربه برداشت و پیوسته از روى آن مشق مى‏كرد. پس از آنكه در خط نستعلیق شهرت یافت، ناصرالدین شاه او را به دربار احضار كرد و حتى گاهى نزد وى تعلیم خط مى‏گرفت و مى‏خواست كه او را در وزارت انطباعات به كار كتابت بگمارد، ولى وى نپذیرفت.

سیمین بهبهانی شاعر و ادیب متولد ۱۳۰۶ تهران - لیسانس حقوق قضایی دانشگاه تهران - برنده ده ها جایزه علمی و آكادمیك به خاطر اشعار و غزلیاتش، از جمله جایزه بیژن جلالی - از معدود شاعرانی كه اشعارش به زبان های مختلف دنیا ترجمه شده است. - گزینه شعر «جامی گناه» او به زبان انگلیسی ترجمه شده و در دانشگاه نیویورك منتشر شده است.