کهنه یادداشت

اگر قرار باشد فهرستی از اسامی مردان متجدد و ترقی خواه صدوپنجاه سال اخیر ایران تهیه شود، بدون شک نام میرزا فتحعلی آخوندزاده به حق جزو پنج نفر اول خواهد بود. شهرت تجدد خواهی و اصلاح طلبی آخوندزاده در میان روشنفکران معاصر به اندازه ای است که عده زیادی از آنان بدون آنکه با آثار او آشنایی مستقیمی داشته باشند، یا منابع اصلی اندیشه های او را مورد بررسی قرار دهند به جرأت از او به عنوان متفکری بزرگ که با دوراندیشی خطوط اصلی پیشرفت و تعالی را برای هموطنان خود رسم کرده نام می برند.

نقاشی از هنرهای اولیه انسان است کهنمونه های نخستین آن را در غارهای پیش از تاریخ مشاهده می کنیم. طبیعت پیرامون انسان همواره در زندگی و فکر بشر مؤثر بوده و انسان نیز به نحوی آنها را در آثار ابداعی خود منظور کرده است. بنابراین نقاشی نموداری از هنر، ذوق، تفکر، اندیشه و تجربه هنرمندانی است که با زبان رنگها مفاهیمی را بیان می کنند.

پازند کلمه ایست مرکب از دو جزء پاو زند که از : paiti و azanti قدیم می آید که جزء اول آن را هم به معنی «ضد» و هم به معنی «دربرابر» می توان گرفت. جزءدوم که خود با شخصیتی جداگانه در ادبیات باستانی ما شناخته شده است معنی گزارش و شرح و بیان را می دهد.

نخست باید توضیح داد که اصول بحث فلاسفۀ قدیم در باب حواس پنجگانه ظاهری و باطنی یکی است. و همانطور که برای هر یک از حواس ظاهری عضوی خاص قائلند که آن حس و عملیات آنرا متعلق به آن می دانند در موضعی بودن حواس باطنی هم تقریباً همه متفق اند و برای هر حسی از حواس پنجگانۀ باطنی موضعی خاص و عصوی مخصوص قائل شده اند

در نزد جغرافی نویسان قدیم ایران و عرب، سرزمین سند بر منطقۀ وسیعی اطلاق می شده است. حدود العالم که کهن ترین متن جغرافیائی زبان فارسی است حدود سند را چنین تعیین می کند: «ناحیتی است، مشرق وی رود مهران است و جنوب وی دریای اعظم است و مغرب وی ناحیت کرمان است و شمال وی بیابان است، کی به حدود خراسان پیوسته است...»

«... از خصایص کرمان – که بدان معنی ممتاز است و دریت خاصیت بی انباز – دین داری و پاک اعتقادی و اسلام پروری و توحید گستری اهل اوست. بحمدالله تعالی آن خاک مقدس از قاذورات تشبیه و تعطیل و زندقه و رفض و اعتزال و صبر و قدر مطهر است، و دامن اعتقاد هیچ کرمانی به غبار این خیالات نیالوده، همه دست در شاخ واعتصموا بحبل الله زده، تکیه بر عصای علیکم بدین العجائز کرده، خدای را به یگانگی و پاکی شناسند، و محمد را صلی الله علیه – رسول به حق دانند، و چهار یار را بدنگویند و دشمنی نکنند، و اول ایشان و مقدم ابوبکر صدیق شناسند، پس عمر، پس عثمان، پس علی، و مذهب ایشان مذهب امام اعظم ابوحنیفه و امام مطلق شافعی مطلبی زیادت نه،...»

فارسی دری، زبانی که در طول بیش از هزار سال، تقریبا زبان رسمی مردم ایران شناخته شده، در آغاز متعلق به مردم کدام ناحیه ازین سرزمین بوده یا به عبارت دیگر، این لغت، ابتدا راه خود را از کجا آغاز کرده است؟

زبان شناسان هنگام مطالعۀ تاثیر زبان ها در یکدیگر به این نتیجه رسیده اند که آنچه زبان ها کمتر از یکدیگر به قرض می گیرند واجها (اصوات ممیز معنی) و اجزاء صرفی یا تکواژه های دسنوری است. قرض گرفتن واجها تحت شرایط خاص انجام می شود و کلمات دستوری تنها وقتی که به مقیاس وسیع همراه با کلمات قاموسی (لغات) از زبانی وارد زبان دیگر گردند می توانند در آنجا استقلال بیابند

مرحوم علامه طباطبایى برای استفاده عملى از روش و منش پیامبر اکرم (ص)، مجموعه‌ای از آداب و رفتار آن حضرت را در کتابى به نام «سنن النبى» گرد آورده که به نوعی مى‏تواند رساله‌ای عملیه براى همه کسانى باشد که مى‏خواهند از نحوه زندگی رسول خدا(ص) آگاه شوند و برنامه آن حضرت را دستورالعمل زندگى فردى و اجتماعى خویش قرار دهند. آنچه در پی می‌آید، بخشی از ترجمه آن کتاب به قلم آقای استادولی است که انتشارات پیام آزادى‏ به چاپ رسانیده است.‏

یکی از شخصیت‌های بزرگ ایران که از فتنه مغول به بعد نظیرش بدان کیفیت و استعداد از حیث صراحت لهجه و شجاعت ادبی و ویژگی‌های فنی در علم سیاست و خطابه و امور اجتماعی دیده نشده، سیدحسن مدرس ـ اعلی‌الله مقامه ـ است. ما رجال اصلاح‌طلب و شجاع و فداکار مانند امیرکبیر و سید‌جمال‌الدین اسد‌آبادی، امین‌الدوله، سید‌عبدالله بهبهانی، سید‌محمد طباطبائی، سید‌جمال‌ اصفهانی و ملک‌المتکلمین (اعلی‌الله مقامهم) و غیر ایشان بسیار داشته و داریم که هر یک از این بزرگان شخصیت‌های برگزیده و تاریخی می‌باشند؛ اما مدرس از هر حیث چیز دیگری بود.