تاریخ در چنین روزی

ملا شرف‏ الدین محمدشریف بن حسنعلی آملی مازندرانی، فقیه و اصولی بزرگ شیعه و جامع معقول و منقول بود. در كربلا مجلس درسی داشت كه بیش از هزار نفر از بزرگان حوزه در آن شركت می ‏كردند. سیدالعلمای مازندرانی، شیخ مرتضی انصاری، ملااسماعیل یزدی و ملاآقا دربندی از جمله شاگردان اویند.

حاج میرزا محمد حسن اصفهانی از صوفیان معروف به صفی علیشاه، در سوم شعبان 1251 ق در اصفهان به دنیا آمد. در اوایل امر مدتی در شیراز و كرمان و یزد و هندوستان به سر برد و عاقبت در تهران مسكن گزید. در این مسافرت‏ها، اصول و قواعد سیر و سلوك را آموخت و قدم به دایره‏ی عرفان گذارد. او در تهران خانقاهی وسیعی بنا نهاد و جمع كثیری به او ارادت ورزیدند.

یهودیان طایفه‏ ی بنی ‏قریظه كه با مسلمانان مدینه، پیمان دفاعی برقرار كرده بودند، پس از هجوم جبهه‏ ی متحد استكبار، متشكل از یهودیان، مشركان قریش و طوایف دیگر عرب به شهر مدینه و وقوع نبرد سرنوشت ساز خندق (جنگ احزاب)، نسبت به مسلمانان، مرتكب خیانت شده و موجب تقویت جبهه‏ ی كفر و شرك و تضیعف روحیه‏ ی مسلمانان مدینه گردیدند.

محبُّ الدین محمد بن نجار، مورخ، محدث، رجالی و ادیب مسلمان در بغداد به دنیا آمد. دركودكی قرآن را حفظ كرد و در نظامیه‏ی بغداد به تحصیل ادبیات عرب و حدیث پرداخت. سپس برای تكمیل تحصیلات خود به حجاز، شام و عراق سفر كرد.

خواجه نظام الملك، دانشمند و از شخصیت‏های مهم سیاسی - فرهنگی قرن پنجم هجری است كه در طوس به دنیا آمد. او از جمله دانشمندانی است كه تاثیر بسیار زیادی بر تحولات سیاسی و فرهنگی عصر خویش گذاشت. خواجه در دربار سلسله ‏ی سلجوقیان به وزارت منصوب شد و در طی سی سال وزارت خود،در حل و فصل امور مملكتی تلاش بسیاری كرد و بسیاری از پیشرفت‏های ایران در زمان سلجوقیان، مدیون كاردانی و لیاقت او بود.

آلپ تکین ، یکی از سپهسالاران سامانیان ، در اواخر عمر خود ، از دولت سامانی ناراضی شد و به شهر غزنین رفت و با جانشینانش در این شهر حکومتی را تشکیل داد که این حکومت غزنویان نامیده شد . آن ها از غزنین به جنگ با بت پرستان می رفتند . سلطان محمودغزنوی ، بزرگترین فرمانرواهای غزنویان ، قلمرو خود را از غزنین فرا تر برد . او به سیستان لشکر کشید و بقایای صفاریان را بر انداخت.

تفسیر مجمع البیان نوشته‏ ی علامه شیخ طبرسی یكی از مفسرین بزرگ قرآن است. وی از علمای مشهور ایران بود كه به خاطر فضیلت، درست‏كاری و امانت داری در علوم فقه، حدیث و تفسیر به امین الاسلام،یعنی امانت دار اسلام شهرت یافت. تفسیر مجمع البیان كه ازتفاسیر مهم قرآن می‏باشد،تفسیری مرجع و قابل استفاده برای دانشمندان مسلمان بوده و هست. این تفسیر بارها چاپ شده و ترجمه‏ ی فارسی این تفسیر،در سی جلد موجود است.

میرسید علی همدانی پسر سیدشهاب‏ الدین همدانی ملقب به علی ثانی یا شاه همدان و معروف به مخدوب علی شاه، از عارفان و شاعران نامی‏ قرن هشتم هجری است. او از شاگردان شیخ تقی‏ الدین علی دوستی سمنانی (شاگرد ممتاز شیخ علاءالدوله سمنانی) بود كه به راهنمایی دو تن از شاگردان و جانشینانِ شیخ علاءالدوله سمنانی، در اواسط قرن هشتم هجری از ایران عازم هندوستان گردید و در كشمیر به تبلیغ و نشر مكتب تصوف پرداخت. مرگ مخدوب علی شاه به سال 786 ق در ولایت كبر و سواد هندوستان اتفاق افتاد.

ملامحمد علی نوری اصفهانی، عارف و عالم در نور متولد شد. او در موطن خود در انزوا و تفكر زندگی می ‏كرد و بر حَسب علاقه، به سیر آفاق و انفس پرداخت. بعدها به هندوستان سفر كرده و در بازگشت به علت تلاطم دریا تمامی كتب و یادداشت‏هایش را از دست داد. ملای نوری از عرفای قرن 13 بشمار می‏رود كه در سال 1253 در اصفهان وفات یافت. حاشیه بر شرح لمعه و حاشیه بر مثنوی مولوی از آثار اوست.

سید یونس فرزند سیدمحمدتقی موسوی اردبیلی در سال 1293 یا 1296 ق در اردبیل به دنیا آمد. وی پس از تحصیل مقدمات و سطوح در اردبیل، به زنجان رفت و فقه و اصول را از آخوند ملاقربانعلی زنجانی، عالم بزرگ آن سامان و علوم معقول را از آخوند ملاسبزعلی حكیم آموخت. سیدیونس سپس برای ادامه ‏ی تحصیل راهی نجف اشرف شد و در حلقه‏ ی درس اساتید نامداری همچون شیخ الشریعه‏ ی اصفهانی، فاضل شربیانی، آخوند خراسانی و علامه سیدمحمدكاظم یزدی جای گرفت.