مقاله

اسطورۀ اژی دهاک یکی از قدیمی ترین و شناخته شده ترین اسطوره ها در ادب فارسی از دوران کهنسال تا به دوران اسلامی است. اسطورۀ اژی دهاک از راه متون اوستایی شناخته شده است؛ در ادبیات زرتشتی به زبان پهلوی نیز، اسطوره ای شناخته شده بشمار می آید. بس پیداست که این اسطوره، یادگار نوشته های پسا-ساسانی را نیز به شدت تحت تاثیر قرار داده است.

تفسیر هنر، تفسیر اسلام، تفسیر فلسفه نقد و تفسیر همواره با پرسشی اساسی مواجه بوده است: آیا بایستی برای بررسی، نقد و تفسیر یك متن، به معنای عام، از تاریخ و بستر آن مطلع بود؟پاسخ این پرسش در نقد و تفسیر اثر هنری و ارتباط آن با زیباشناسی همواره مناقشه ها و مباحث متعددی را به دنبال داشته است. در این مقاله الیور لیمن با توجه به این پرسش، مسئله را تحلیل كرده است.

نگاهی بر معماری تکیه میر‌فندرسکی هرچند مبداء پیدایش تکایا در ایران و به‌خصوص کشورهای اسلامی به وضوح مشخص نیست،‌ اما ارایه واژه‌ها و عباراتی با معانی لغوی متفاوت در تعریف واژه تکیه، این فرضیه را روشن می‌کند که تکیه در زمان‌های مختلف کاربردهای گوناگون داشته و کاربرد آن و به تبع، معنا و تعریف آن در دوره‌های تاریخی تغییر کرده است. در میان دوره‌های مختلف رشد و شکوفایی اصفهان، عصر صفویه و به ویژه دوره پادشاهی شاه عباس صفوی، یکی از درخشان‌ترین دوره‌های حیات علمی، فرهنگی و هنری این شهر بوده است.

محلّه پاقَلعه یكی از محلّه‌های بسیار كهنسال شهر تاریخی اصفهان است كه اگر بنا باشد درباره پیشینه آن سخن گفته شود، گفتنیهای بسیار در میان خواهد آمد و از مجال این مقال بیرون خواهد افتاد. از میان آن همه گفتنی، سخن ما به یكی از رُخدادهای شگفت پاقَلعه در قرن پیش بازمی‌گردد كه از حیث نحوه تعامل با خرافات شایان تأمّل می‌نماید ـ و توگوئی به كار امروز ما نیز می‌آید؛ «بشنوید ای دوستان این داستان/ خود حقیقت نقد حال ماست آن»

چنانکه استاد شفیعی کدکنی در کتاب مفلس کیمیافروش اشاره کرده اند، یادکرد صاحب اغراض السیاسه فی اعراض الریاسه در نیمۀ دوم سدۀ ششم هجری از انوری کهن ترین سند دربارۀ وی است. ایشان در آنجا به پیشینۀ آشنایی پژوهشگران با این منبع دربارۀ انوری اشاره کرده و یادآور شده اند که نام انوری در اغراض السیاسه با دعایی یاد شده که نشان می دهد در زمان زنده بودن وی نوشته شده است. (شفیعی کدکنی: 19). نام و نسب انوری در آن متن بدینگونه یاد شده است: «محمد بن علی الانوری ادام الله جماله للافاضل».

در عصر اینترنت آیا واقعاً نیاز داریم پانوشت بزنیم تا به نقل‌قول‌های داخل متن، ارجاع دهیم؟ آیا کتابی که قرار است آن را جدی بگیریم، باید ما را به صفحات کهنۀ ‌کتابی در حال نابودی هدایت کند که در اعماق کتابخانه‌ای آشفته نگه‌داری می‌شود؟ حال‌آنکه همان مطلب را می‌توان به‌آسانی با جست‌وجوی گوگل پیدا کرد. آیا در این کار که زمانی یکی ‌از فعالیت‌های دانشگاهی ضروری بوده، نوعی شیءپرستی وارد شده است؟

شهید بهشتی در فرایند مبارزه با رژیم پهلوی به شهرهای مختلفی سفر کرد. قم، تهران و هامبورگ از جمله مهمترین این شهرهاست. نکته مهم درباره هرسه مقطع زندگی وی آن است که شهید بهشتی، به تلفیق مبارزه با مباحث تربیتی و آموزشی می‌پرداخت. پیروزی هر انقلابی مدیون حضور عوامل متعددی است که در یک سوی آن مردم و در سوی دیگر رهبران فکری و پراکتیک ایفای نقش می‌کنند و در میان این دو، ایدئولوژی حلقه واسطی است که از سوی رهبران فکری برای مردم تبیین می‌شود. انقلاب ایران نیز از این قاعده مستثنی نبود و رهبران فکری و عملیاتی متعددی در آن حضور داشتند.

ادبیات داستانی مدرن ژانری است که هنگام آشنایی با دنیای غرب با آن مواجه شدیم. این آشنایی هم از خلال ترجمه ی آثار نویسندگان بزرگ غربی اتفاق افتاد هم با خلق داستان توسط نویسندگان خلاقی چون هدایت. هدایت یکی از موثرترین نویسندگانی است که ادبیات معاصر ایران را تحت تاثیر قرار داده است حالا این تاثیر می تواند هم جنبه ی مثبت داشته باشد و هم جنبه ی منفی. آثار زیادی در رابطه با نوشته ها و خود هدایت نوشته شده است هر چند این نوشته ها اکثرا با رویکردی ارزشی همراه هستند.

من نمی‌توانم قضاوت كنم و نمی‌دانم صحنه به چه شكل است، اما گذشته از این اتحادیه كه برخی از آدم‌هایش را می‌شناسم، به وجود آمدن یك انجمن علمی دانشجویی این حس را در من به وجود می‌آورد كه نهادهایی هست كه این ظرفیت را دارند که نظام دانش را به مسئله بدل كنند؛ من فكر می‌كنم این مسئله‌ای بنیادین است. ما اغلب از بیرون به نظام دانش نزدیك می‌شویم و دیگر آن وقت فقط نظام دانش نیست، علوم اجتماعی مسئله است؛ همواره می‌ترسیم كه عده‌ای علوم اجتماعی را می‌زنند و در این موضع می‌افتیم كه از آن دفاع كنیم.

من متخصص بحث حكمت خسروانی نیستم. در جوانی در این زمینه دانش‌آموزی كردم ولی بعدا باز به این بحث برگشتم و هنوز در این زمینه دانش‌آموزی می‌كنم. حكمت خسروانی مصداقی برای دیالكتیك عام و خاص است. من از سال‌ها پیش تاكید كرده‌ام تا زمانی كه در ایران به دیالكتیك عام و خاص نرسیم، علوم انسانی به معنای عام آن یعنی جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و حتی علوم فضایی تولد پیدا نمی‌كند و نتیجه‌اش هفتاد در صد تولیدات بی‌پایه و اساس در این حوزه در ایران است.