مقاله

در این مقاله به ریشه یابی زمینه های جامعه شناختی شکست و فروپاشی دولت دیرینه سال و نیرومند ساسانی در برابر سپاه کم شمار و بی جنگ افزار مسلمانان از دریچه شاهنامه پرداخته شده است. پاره ای از عوامل مانند: جنگ قدرت در دربار ساسانیان مورد اشاره تاریخ نگاران نیز قرار گرفته است.

در نوشتار حاضر، گفت و گو ـ که از مهم ترین شگردها در حوزه ادبیات داستانی سنتی و مدرن اعم از منظوم و منثور به شمار می رود ـ در یکی از شاهکارهای متون کلاسیک؛ یعنی شاهنامه فردوسی مورد کنکاش قرار گرفته است. از این رو، ابتدا اصطلاح گفت و گو از منظر داستان، تعریف و جایگاه و کارکردهای آن تبیین شده و در ادامه، نخست گفت و گوهای متکثر و متنوع شاهنامه استخراج شده و سپس از زوایای مختلف، از جمله مستقیم و غیر مستقیم بودن گفت و گوها و نیز با عنایت به دو سویه گفت و گو که یک سویه آن پهلوانان هستند دسته بندی گردیده است

فرصت‌ها اندک هستند. این جمله را همیشه از کودکی به ما تذکر می‌دادند، نصیحت به اینکه قدر زمان و یکدیگر را بدانیم. گویا باید می‌فهمیدیم این موضوع گران‌بهاست. هرچه سن انسان بیشتر و آگاهی او افزایش می‌یابد، ارزش این نصیحت را بیشتر درک می‌کند.

برای پرداختن به تاریخچه کین‌توزی در ایران معاصر نیازمند نگاهی تاریخی هستیم. از این رو، در بررسی این مسأله به دوره قاجار ارجاع می‌دهم چراکه ما از دوره قاجار است که وارد دوره معاصر می‌شویم. واقعیت این است که آقامحمدخان قاجار توسط سه نفر از اطرافیانش که قرار بود به دستور او کشته شوند، به قتل می‌رسد و صد سال بعد، ناصرالدین‌شاه از نوادگان او نیز توسط میرزا رضای کرمانی به قتل رسید.

انسان «واقع‌گرا» و «حقیقت‌طلب» با حس پرسشگری، در پی کشف خود و جهان پیرامون خویش است. البته این واقعگرایی و حقیقت‌جویی ممکن است در میان آدمیان متفاوت باشد. انسان برای اینکه در این هدف فطری مقدس یعنی کشف خود و جهان عینی پیرامونی خویش دچار خطا نشود دنبال منبعی مطمئن و تکیه‌گاهی غیرقابل تزلزل می‌گردد.

من می‌خواهم توسعۀ اخلاق کاربردی را در دهۀ ۱۹۷۰ با اشاره به سه کتابی که در این دهه منتشر شدند، شرح دهم. این سه کتاب، هنوز هم به‌عنوان مهمترین آثار در تاریخ مدرن اخلاق کاربردی محل توجه هستند.‏

در سده بیست و یکم میلادی برنامه‌های مردم‌پسند تاریخ در تلویزیون، ‌نمونه‌هایی از رویکردهای سرسختانه حزب ویگ را نشان داده است. در سال ۲۰۰۴ دیوید استارکی یک سلسله برنامه‌های طولانی مدت را در مورد سلطنت انگلستان آغاز کرد که برخلاف نام غیر ویگی این برنامه، اما عنوان عامه‌پسند آن،‌ یعنی «شهریاری» رویکردش سخت ویگی بود و «شهریاری» را محصول خواسته ملی نشان می‌داد که قدرتش از طریق رابطه قراردادی دوسویه با ملت محدود می‌شد و ملت توانمندی غلبه بر آن و حتی پادشاهان بیگانه را داشت.

بر اساس تاملات فرمالیست های روس و دانشمندانی چون لوی اشتروس در باب مفهوم ساخت و ویژگی های آن، هرگونه تغییر در درون یک ساخت، مجموعه عناصر سازنده آن ساخت را تحت تاثیر قرار می دهد. این تحولات مربوط به ساختار ساختارهای هر دوره است. هرگاه ساختار ساختارها در اوج باشد، ساختارهای دیگر نمی توانند در انحطاط مطلق باشند و برعکس. وقتی از این دیدگاه به تاریخ فرهنگ ایران عصر اسلامی نگاه کنیم، حدود قرن چهارم عصری است که ساختار ساختارها در اوج است و بنابراین همه ساختارهای کوچک تر چون شعر، نثر، موسیقی، عرفان، طب و معماری نیز در جایگاه بلندی قرار دارند.

موضوع اصلی این مقاله، بررسی طرز برخورد عرفای نخستین با مفهوم بنیادین عقل است. بدین منظور چهل اثر عرفانی را که یا توسط صوفیه پنج قرن نخست اسلامی نوشته شده بودند و یا مشتمل بر گفتارهای آن ها بودند، بررسی کردیم.

با وجود مطالعات سودمندی که در باب سره نویسی انجام گرفته، هنوز برخی از جوانب آن به درستی بررسی و گزارش نشده است، چنان که بر اساس اطلاع ما تا کنون درباره پیشینه تاریخی و مبانی نظری آن پژوهش خرسندکننده ای به سامان نرسیده است.