مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

بند | ایران ناز کاشیان بَنْد، نوعی كلام منثور و آهنگین كه از سدۀ 11 ق در ادب عربی پدید آمد. این كلمه در نخستین سده‌های اسلامی در معانی گوناگون و حتى تركیبهای متعدد (دستبند = نوعی بازی و رقص؛ شكاربند و...، نک‍ : ه‍ د، ابونواس) معرب شد، تا اینکـه حدود 300 سال پیش در عراق، بر نوعی شعر منثور اطلاق گردید.
بندار | صادق سجادی بُنْدار، اصطلاحی دیوانی كه روزگاری دراز در برخی از سرزمینهای خلافت، به ویژه ایران به كار می‌رفت. این كلمه فارسی، و مركب از دو جزء است: «بنه» به معنای بار و اموال، و «دار» پسوند دارندگی و حفاظت.
بندار بن حسین شیرازی | حسین لاشیء بُنْدارِ بْنِ حُسِینِ شیرازی، مكنى به ابوالحسین (د 353ق / 964م)، از مشایخ بزرگ صوفیۀ فارس در سدۀ 4ق / 10م. درباره جزئیات زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست؛ تنها می‌دانیم كه در شیراز به دنیا آمد و در ارّجان، نزدیك بهبهان ساكن بود.
بند امیر | علی کرم همدانی بَنْدِ اَمیر (عَضُدی)، سدّی كهن بر جای مانده از روزگار عضدالدولۀ دیلمی ‌بر رودخانه كر، واقع در 37 كیلومتری شمال خاوری شیراز.
بندر امام خمینی | محسن احمدی بَنْدَرِ اِمامْ خُمِینی، شهری در ساحل خلیج فارس در استان خوزستان.
بنداری | آذرتاش آذرنوش بُنْداری، قوام‌الدین فتح بن علی بن محمد (د سدۀ 7ق / 13م)، مترجم شاهنامۀ فردوسی به عربی. با آنکـه وی كتاب نسبتاً مشهوری درباره سلجوقیان تدارك دیده، و شاهنامه را به عربی برگردانده است
بندر آباد | مریم همایونی افشار بُنْدَرْآباد، مجموعه بناهای تاریخی در 38 كیلومتری یزد، شامل خانقاه، مسجد و حسینیه. ساخت این مجموعه در زمان شیخ تقی‌الدین دادامحمد، عارف سدۀ 7ق / 13م آغاز شد و پس از مرگ او (700ق / 1301م) ادامه یافت
بند بازی | لیلا پژوهنده بَنْدبازی، یا داربازی یا رسن بازی، نوعی بازی نمایشی است كه با حركات ورزشی روی بند یا رسن هنرنمایی می‌كنند.
بندر لنگه | محمد باقر وثوقی بَنْدَرِ لِنْگه، شهرستان و شهری به همین نام واقع در غرب استان هرمزگان
بندر ترکمن | بهمن توکلی بَنْدَرِ تُرْكَمَن، شهرستان و شهر مركز آن در استان گلستان.
بندر گز | بهمن توکلی بَنْدَرْگَز، شهرستان و شهری در استان گلستان.
بندۀ تبریزی | لیلا پژوهنده
بندر عباس | محسن احمدی بَنْدَرْعَبّاس، شهرستان و شهر بندری مركز استان هرمزگان واقع در كرانه خلیج فارس.
بنطس | بُنْطُس، بحر، نک‍ : درياي سياه.
بنزرت | فریبا پات بَنْزَرْت، یا بزرته، ولایت، بندر و دریاچه‌ای در تونس. ولایت بنزرت با 685 ‘3كمـ 2 وسعت در شمال تونس و در كرانۀ جنوبی دریای مدیترانه واقع است.
بنگالی | بهروز محمودی بختیاری بَنْگالی، مهم‌ترین و پرگویشورترین زبان از گروه شرقی زبانهای هندو آریایی. دیگر اعضای این گروه عبارتند از آسامی، اُریا و بیهاری (گریرسن، 1). بنگالی زبان رسمی ‌بنگلادش است و بالغ بر 165 میلیون نفر گویشور دارد
بنغازی | مهدی کیوانی بِنْغازی، ولایت و بندری در لیبی. این ولایت با مساحتی حدود 536‘11كمـ 2 در شمال شرق لیبی و در كرانه‌های جنوبی دریای مدیترانه و شرق خلیج سدره واقع است.
بنگال | هدی سید حسین زاده , مهرداد شکوهی بَنْگال، یا بَنْگاله، ناحیه و ایالتی تاریخی در شمال شرقی شبه قارۀ هند كه بر اثر تجزیۀ هند و ایجاد پاكستان در 1326ش / 1947م به دو منطقه (بخش غربی در هند و بخش شرقی در پاكستان) تقسیم شد.
بنگلور | هدی سید حسین زاده بَنْگَلور، شهر و مركز ایالت كَرناتاكا (میسورسابق) واقع در جنوب هند.
بنگنا پاله | پرویز امین بَنْگَناپاله، ایالتی كوچك در جنوب هند كه در سده‌های 12 تا 14ق / 18-20م، فرمانروایانی شیعی و ایرانی‌تبار بر آن حكومت داشتند.
بنگالی، ادبیات | بخش ادبیات , بخش ادیان و عرفان بَنْگالی، اَدَبیات، زبان بنگالی امروزی در سده‌های 5 و 6ق / 11 و 12م از پراكریت «مگدهه اپه بهرانشه1» منشعب شد، و تا آغاز دوران حكومت اسلامی ‌در بنگال (اوایل سدۀ ق / 13م) زبان گفت‌وگوی توده‌های مردم بود.
بنگلادش | هدی سید حسین زاده بَنْگْلادِش، كشوری در شرق شبه قارۀ هند در جنوب آسیا. بنگلادش اصلاً بخش شرقی ایالت بنگال هند، یا بنگال شرقی است كه در 1326ش / 1947م به هنگام تجزیۀ هند و تشكیل پاكستان، جزو قلمرو این كشور جدید درآمد.
بنو | پرویز امین بَنّو، شهر و مركز شهرستانی به همین نام در ایالت سرحدی، در شمال غربی پاكستان. این شهر با جمعیتی حدود 700`54 تن (1383ش / 2004م) در °32 و ´59 عرض شمالی و °70 و ´36 طول شرقی واقع است
بنور | پرویز امین بَنور، شهری‌ كهن‌ در شرق‌ استان‌ پنجاب‌ هند كه‌ در °30 و ´34 عرض‌ شمالی‌ و °76 و ´43 طول‌ شرقی‌ واقع‌ شده‌ است‌ («اطلس‌...1»،I / 14 ).
بنها | بهزاد لاهوتی بَنْها، شهری در جنوب دلتای نیل و مركز استان قلیوبیه در مصر. این شهر در °30 و ´47 عرض شمالی و °31 و ´18 طول شرقی و در شمال قاهره در كرانۀ خاوری رود دمیاط، از شاخه‌های رود نیل واقع است («فرهنگ ...1»؛ انکـارتا2).
بنوال |
بنوری | محمدجواد شمس بَنوری‌، ابوعبدالله‌ آدم‌ بن‌ اسماعیل‌، ملقب‌ به‌ معزالدین‌ (د 13 شوال‌ 1053ق‌ / 15 دسامبر 1643م‌)، از عارفان‌ سلسلۀ نقشبندیۀ مجددیه‌ و از نامدارترین‌ خلفای‌ شیخ‌ احمد سرهندی‌
بنه | مرتضی فرهادی بُنه، اصطلاحی در كشاورزی سنتی ایران به معنای گروهی نظام یافته و مشترك المنافع در كار تولید زراعی و دامداری.
بنی اسرائیل، سوره |
باسمه | شراره صالحی باسْمه، شیوه‌‌‌‌ای کهن برای ایجاد نوشته یانقش بر کاغذ یا پارچه، به وسیلۀ مهر یا قالب. روش کار چنین بود که در آغاز، نوشته یا نقش را بر لوحه‌‌‌‌های چوبی به طور وارونه حک می‌‌‌‌کردند، سپس آن را با مرکب یا رنگ آغشته ساخته، بر کاغذ یا پارچه منتقل می‌‌‌‌ساختند (استرابادی، ذیل‌‌‌‌باسمه). این شیوه همچنان در تهیۀ قلمک...
باسماچیان | احمد پاکتچی باسْماچیان، عنوان نهضتی متشکل از گروههایی از مسلمانان آسیای مرکزی بر ضد حکومت شوروی در سالهای 1335-1344ق/ 1917-1925م.
باصری | علی بلوکباشی باصِری، ایلی کوچنده از ایلات خمسۀ فارس. این ایل از چند گروه قومی ـ زبانی گوناگون تشکیل شده است. اصل و خاستگاه بنیان‌‌گذار این باصری را برخی عرب و از بصره (فیلد، 216؛ نیز‌‌ﻧﻜ : شیل، 398)، و برخی دیگر آمیزه‌‌ای از عرب و ترک و احتمالاً از بازماندگان قبایل عرب مجاور فردوس خراسان که به فارس مهاجرت کرده‌‌بودند (ادو...
باطن |
باطن، وادی | محمدرضا ناجی باطِن، وادی، دره‌ای پهناور و طولانی در شمال شرقی شبه‌جزیرۀ عربستان. این دره در منابع کهن به وادی فَلْج معروف بوده است (جاسر و علی، 247، 276). وادی باطن قبلاً قسمت سفلای وادی الرُمّه بوده، ولی اکنون شنهای دَهناء آن را از وادی الرمه جدا کرده است. این وادی به طول 385 ﻛﻤ از نزدیک دهناء شروع می‌شود و تا جلگه‌ای در...
باطرقانی | احمد پاکتچی باطِرْقانی، ابوبکر احمد بن فضل بن ‌‌‌محمد (372-460ق/ 982-1068م)، مقری و محدث اهل اصفهان. وی منسوب به باطرقان، محله‌‌‌ای کهن در کنارۀ دروازۀ حسن‌‌‌آباد اصفهان است که اکنون در محدودۀ شهر قرار دارد. نخستین گزارش روشن دربارۀ تحصیل او، مربوط به سال 387ق/ 997م، و 15 سالگی اوست که در اصفهان از محضر محمد بن عبدالعزیز...
باطنه | پرویز امین باطِنه، ایالتی ساحلی در سلطان‌نشین عمان. کوههای الحجر که در بخش خاوری شبه جزیرۀ مسندم واقع است، به ستون فقرات آن تشبیه شده، و درمحل ظاهره، یعنی پشت معروف است. در مقابل، باطنه یعنی شکم و درون که به بخشهای داخلی نیمۀ باختری مسندم اطلاق می‌گردد (مجتهدزاده، 325-326).
باطل سحر | علی بلوکباشی باطِلِ سِحْر، یا باطل‌السّحر، هر آنچه در بی اثر کردن سحر و جادو و رماندن دیوان زیانکار به کار می‌رود. باطل سحرها ازجمله تَمائم (جمع تمیمه، تعویذ و اشیاء آویختنی، به ویژه اشیاء سنگی) و نَفِرات یا رماننده‌هایی هستند که مردم آنها را دارای نیرویی ماورای طبیعی و خاصیت جادویی و شرزُدایی می‌پندارند و در گریزاندن دیو...
باطوم |
باطنیه | اصغر دادبه باطِنیّه، صفتی است جانشین موصوف (= فرقۀ باطنیه) که از جهت صرفی و دستوری، اسم جمع به‌شمار می‌آید و به همین سبب، افادۀ معنای جمع می‌کند. از آنجا که باطن، بیانگر معانی مختلفی مانند پنهان (صفی‌وری، ذیل بطن)، درون هر چیز و نیز به معنی اصل (نفیسی، ذیل باطن) و راز (لغت‌نامه، ذیل باطن) است، باطنی، در معنای گسترده، ان...
باطیه | حمید رضا گیاهی یزدی باطیه، به معنی جام، نهمین صورت از صورتهای فلکی نیم‌کرۀ جنوبی آسمان در نظام مجومی کهن، متشکل از 7 ستاره از قدر چهارم و پنجم.
باعربایا | محمدرضا ناجی باعَرْبایا، یا باعرمایا، نام کوره یا ناحیه‌ای از دیار ربیعه در مشرق جزیرۀ ابن عمر.
باعباد |
باعلوی |
باعلوی | فرامرز حاج منوچهری باعَلَوی، شهرت خاندانی بزرگ و پرنفوذ از سادات، اشراف، عالمان و متصوفان عربستان جنوبی که بیشتر آنان در حضرموت، از جمله در تَریم می‌‌زیسته‌‌اند.
باعونی | فرامرز حاج منوچهری باعونی، نسبت مشترکی برای اعضای خاندانی شافعی مذهب در صفد که حدود یک قرن از اواسط سدۀ 9ق، در جایگاههای مختلف فرهنگی درخشیدند. این خاندان را، به سبب انتساب آنان به خاستگاه اصلیشان، باعونه ــ یکی از روستاهای عجلون (از توابع صفد در فلسطین) ــ باعونی خوانده‌اند. ناصربن خلیفة ‌بن فرج باعونی ناصری، بزرگ این خاندان ک...
باقی اصفهانی | کیانوش صدیق باقیِ اِصْفَهانی، میرزا عبدالباقی (د 1238ق/ 1823م)، شاعر و از سادات بلندمرتبۀ موسوی. باقی از سوی مادر از نقیب‌زادگان دارالسلطنۀ اصفهان، و خود از بزرگان آن دیار به شمار می‌آمد که نسل اندر نسل، منصب کلانتری را بر عهده داشتند (اختر، 1/ 42؛ محمود میرزا، 1/ 180؛ مفتون، 1/ 63). او نبیرۀ میرزا عبدالباقی طبیب (د 1168...
باغستانی | امیر جابری باغِسْتانی، عمر، از مشایخ صوفیۀ قرن 7ق/ 13م آسیای مرکزی (ازبکستان کنونی). از شرح احوال و اطلاعات چندانی برجای نمانده است. به گفتۀ کاشفی، وی در روستای باغستان که در یکی از کوهپایه‌های شهر تاشکند قرار داشته، به دنیا آمده است و نسب او با 16 واسطه به عبدالله‌بن عمر خطاب می‌رسد (2/ 368).
باغچه بان | جلال خسروشاهی باغْچه‌بان، جبار (عسکرزاده) (1264-1345ش/ 1885-1966م)، مبتکر آموزش ناشنوایان در ایران، پایه گذار آموزش و پرورش پیش‌دبستانی و از پیشگامان شعر و ادبیات کودکان.
باغچه سرای | عنایت الله رضا باغَچه‌سَرای، شهری در شبه جزیرۀ کریمه که زمانی تختگاه خانات تاتار بود. این شهر در 32کیلومتری شهر سیمفروپل و ساحل دریای سیاه در°44 و´45 عرض شمالی و°51 و´33 طول شرقی واقع است (بروکهاوس، III/ 214) و اکنون مرکز شهرستانی است به همین نام در جمهوری اوکرائین که جمعیت آن در 1969م/ 1348ش حدود 15 هزار نفر (BSE3, III/ 56...
باعیناثا | محمدرضا ناجی باعَیْناثا، شهر و روستایی کهن در شمال عراق.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام