آذر، گروه فرهنگی

آذر، گروه فرهنگی \gorūh-e farhangī-ye āzar\، مؤسسۀ آموزشی غیردولتی در تهران که دوره‌های آموزش ابتدایی و متوسطه و کلاسهای کمک‌آموزشی کنکور برگزار می‌کرد. 
در آذر 1330/ دسامبر 1951، احمد عظیمی زواره‌ای (د 1374 ش) با همکاری جمعی از دبیران کارآزمودۀ تهران، مؤسسه‌ای آموزشی تأسیس کرد که نخست «آموزشگاه ملی عظیمی» نام داشت و در 1334 ش به «گروه فرهنگی آذر» تغییر نام داد. احمد عظیمی زواره‌ای در دی 1299 در اصفهان به دنیا آمده بود. او در 1323 ش از دانش‌سرای عالی تهران لیسانس ریاضی گرفت و پس ‌از ‌آن به معلمی پرداخت. عظیمی در زمینۀ نشر نیز فعالیت داشت. وی ناشر نشریۀ صدف در سالهای 1336-1337 ش بود (آراسته، بش‍‌‌ ). 
نخستین دوره‌های آموزشی گروه فرهنگی آذر به‌‌صورت شبانه برگزار می‌شد و به آموزش پسران در مقطع دبیرستان اختصاص داشت. اولین مکانی که برای آموزشگاه در نظر ‌گرفته شد، خانه‌ای در خیابان شاه‌آباد (جمهوری اسلامی کنونی)، کوچۀ سید هاشم (شهید ‌مظفری کنونی) بود که به شخصی به نام قدس جورابچی تعلق داشت و به اجارۀ مؤسسه درآمد (افراسیابی، 384). 
در سال 1331 ش، گروه فرهنگی آذر دومین ساختمان آموزشگاهی خود را با عنوان شعبۀ دوم افتتاح کرد و از آن پس، آموزش مقطع دبستان نیز در برنامۀ آموزشی گروه قرار ‌گرفت. کلاسهای دورۀ دوم متوسطه در 3 رشتۀ ادبی، طبیعی و ریاضی برگزار می‌شد («گروه ... »، 358-360). 
این آموزشگاه در کنار آموزش دوره‌های تحصیلی دبستان و دبیرستان، کلاسهای درس شبانه‌ای نیز برای داوطلبان بزرگ‌سال در مقطع دورۀ اول متوسطه (سالهای اول تا سوم) برگزار می‌کرد. گروه فرهنگی آذر کلاسهایی خارج از برنامۀ درسی با عنوان کلاسهای تقویتی و کلاسهای کنکور نیز داشت. کلاسهای تقویتی ویژۀ سال ششم دبیرستان در رشته‌های ریاضی و طبیعی بود (همانجا). 
دفتر گروه فرهنگی آذر چندی پس از آغاز فعالیت، از کوچۀ سید هاشم به تقاطع خیابان نادری (جمهوری اسلامی کنونی) و قوام‌السلطنه (سی تیر کنونی) انتقال یافت (افراسیابی، همانجا). این گروه در 1342 ش موفق شد نخستین دبیرستان روزانۀ خود را در چهارراه شاهرضا (انقلاب کنونی) تأسیس کند. دو سال بعد، دبیرستان شمارۀ 2 روزانۀ آذر در خیابان صفی‌علیشاه افتتاح شد. در 1345 ش دبیرستان دخترانۀ آذر با عنوان «دبیرستان شمارۀ 3» در محل دبیرستان شمارۀ 1 آغاز به فعالیت کرد و دانش‌آموزان پسر دبیرستان شمارۀ 1 به ساختمان خیابان نادری منتقل شدند («گروه»، همانجا). 
ادارۀ گروه فرهنگی آذر بر ‌عهدۀ شماری از فرهنگیان قرار ‌داشت که محمود عظیمی، محمدرضا خسروی، موسى آذرنوش و نحوی از این شمار بودند. مدیریت دبیرستان آذر شمارۀ 1 را نخست محمود عظیمی و پس از او دولو بر عهده داشت. دبیرستان آذر شمارۀ 2 را نخست ناظمی اداره می‌کرد و در اواخر، صبح‌بیداری مدیریت آن را عهده‌دار بود. مدیریت دبیرستان آذر شمارۀ 3 که ویژۀ دختران بود، پیش از انقلاب اسلامی بر عهدۀ خانم سهراب بود و طی دو سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی بر عهدۀ خانم میرمبینی قرار گرفت. این مدیران، خود تدریس برخی از دروس را نیز بر ‌عهده داشتند. از دیگر معلمانی که در مؤسسۀ فرهنگی آذر فعالیت داشتند، می‌توان از مهدی احسانی دبیر ادبیات، عباس جاهدی املشی دبیر ریاضی و فریدون کوشا دبیر شیمی نام برد. 
گروه فرهنگی آذر افزون‌بر این دبیرستانها، 3 آموزشگاه دیگر هم داشت که با شماره‌های 4 تا 6 معرفی می‌شدند. آموزشگاه شمارۀ 4 آذر در خیابان شاه‌آباد (جمهوری اسلامی کنونی) و در محل دبیرستان بوعلی سینا فعالیت می‌کرد ( کلید ... ، 2)؛ آموزشگاه شمارۀ 5 آذر روبه‌روی دبیرستان شاهدخت، و آموزشگاه شمارۀ 6 آذر در چهارراه مخبرالدوله مقابل کوچۀ مهران قرار داشت ( آیندگان، شم‍ 61، ص 2، شم‍ 129، ص 2). 
در دبیرستانهای پسرانۀ آذر رشته‌های طبیعی و ریاضی تدریس می‌شد و در دبیرستان دخترانه افزون‌بر آن، رشتۀ ادبی نیز در برنامۀ درسی قرار داشت. آموزشگاه علاوه‌بر دوره‌های آموزشی روزانه، کلاسهای شبانه نیز داشت و در محل دبیرستان شمارۀ 3، دوره‌های آموزش ششم ابتدایی و دورۀ اول دبیرستان به‌صورت شبانه برگزار می‌شد. همچنین در آموزشگاهی در خیابان شاه‌آباد روبه‌روی خیابان شاهدخت، کلاسهای شبانۀ دورۀ اول و دوم دبیرستان برای دختران بر پا بود. در محل دبیرستان شمارۀ 2 پسران نیز دورۀ دوم دبیرستان و کلاسهای کنکور و تقویتیِ شبانه تشکیل می‌شد. کلاسهای کنکور و تقویتی در دبیرستان شمارۀ 1 پسران در خیابان نادری نیز به‌صورت شبانه برگزار می‌گردید («گروه»، همانجا). 
در آغاز سال تحصیلی 1347- 1348 ش، گروه فرهنگی آذر شعبه‌ای در غرب تهران در خیابان آذربایجان، خیابان قصردشت در محل دبیرستان دکتر داورپناه افتتاح کرد ( اطلاعات، 24). 
دوره‌های آمادگی آزمون ورودی دانشگاهها (کنکور) در گروههای علوم پزشکی، علوم طبیعی، کشاورزی، فنی، علوم ریاضی، اقتصاد، ادبیات، حقوق و الٰهیات برگزار می‌شد و کلاسهای تقویتی ویژۀ امتحانات پایان سال چهارم، پنجم و ششم دبیرستان در رشته‌های ریاضی و طبیعی دایر بود ( آیندگان، شم‍ 61، همانجا). 
در دهۀ 1350 ش، چند مؤسسۀ آموزشی ازجمله مؤسسات فرهنگی آذر، هدف و خوارزمی اتحادیه‌ای به نام «انجمن ملی مدارس هماهنگ» تأسیس کردند و در قالب این انجمن به همکاری با یکدیگر پرداختند («استاد ... »، 8).
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیت مدارس گروه فرهنگی آذر به‌استثنای دبیرستان دخترانه خاتمه یافت. دبیرستان دخترانه تا 1359 ش فعالیت داشت. دبیرستان شمارۀ 1 آذر پس از پیروزی انقلاب اسلامی با نام «دبیرستان فیضیه» به کار خود ادامه داد. 

مآخذ

آراسته، ضیاء، «صدف»، سـازمان تبلیغات اسلامی (مل‍‌ )؛ آیندگـان، تهـران، 1346 ش، شم‍ 61، 1347 ش، شم‍ 129؛ «استـاد احمد بیرشک، معلم توانا و مترجم تاریخ علم»، کیهان فرهنگی، تهـران، 1367 ش، شم‍ 52؛ اطلاعـات، تهران، 1347 ش، شم‍ 699‘12؛ افراسیابی، محمد (کارمند سابق مجلس سنا)، گفت‌وگو با محبوبه میرپورکلایه (بخش نخست)، فصلنامۀ اسناد بهارستان (بخش تاریخ شفاهی)، تهران، 1390 ش،س 1، شم‍ 1؛ کلید نجـات، تهـران، 1329 ش، شم‍ 62؛ «گـروه فرهنگی آذر»، اطلاعات سـال (نشریـۀ سالانۀ مؤسسۀ اطلاعات)، تهران، 1347 ش؛ نیز:

Ido, www.old.ido.ir. 
مسعود تاره