اقبالیه، شهر

اِقْبالیّه، شهری كوچك در استان قزوین. این شهر در °36 و ´14 عرض شمالی و °49 و ´55 طول شرقی واقع است (مفخم، 1 / 260) و حدود 47 / 3 كمـ2 وسعت دارد ( آمارنامۀ استان زنجان، 62). اقبالیه دارای موقعیتی دشتی است و در دهستان اقبال غربی از بخش مركزی شهرستان قزوین ( سازمان تقسیمات ... ، 38) و 10 كیلومتری جنوب غربی شهر قزوین، بر سر راه اصلی این شهر به همدان و زنجان قرار دارد ( فرهنگ جغرافیایی ... ، 1 / 115؛ گلریز، 1 / 922، نقشه؛ ورجاوند، 276).
این شهر كه یكی از شهرهای 12 گانۀ استان قزوین به شمار می‌رود ( سازمان تقسیمات، 1)، پیش از این سلطان‌آباد خوانده می‌شد كه از 1370 ش با نام اقبالیه به صورت شهر درآمد (تحقیقات میدانی؛ نیز قس: سرشماری، 1365 ش، 15؛ آمارنامۀ استان زنجان، 54). جمعیت سلطان‌آباد در اواخر دهۀ1320 ش، 270‘1 نفر بود ( فرهنگ جغرافیایی، همانجا؛ گلریز، 1 / 921)، اما جمعیت اقبالیه مطابق آخرین سرشماری (1375 ش)، به 469‘31 نفر (154‘6 خانوار) رسیده است ( سرشماری، 1375 ش، هفتاد و شش) كه 4 / 6٪ از كل جمعیت شهری شهرستان قزوین را تشكیل می‌دهد ( آمارنامۀ استان تهران، 36، 43). تراكم نسبی جمعیت در این شهر حدود 9 هزار نفر در كمـ2 و نسبت جنسی 102 مرد در برابر 100 زن است ( سرشماری، 1375 ش، همانجا).
فعالیت اقتصادی ساكنان این شهر تا یك دهه پیش عمدتاً و به ترتیب اهمیت عبارت بود از زراعت، باغداری و دامداری. زمینهای كشاورزی این محل برابر 207‘1 هكتار بود كه حدود 61٪ آن (736 هكتار) آبی و مابقی به صورت دیم بود ( فرهنگ اقتصادی ... ، 99). محصولات عمدۀ زراعی عبارت بود از گندم (384 هكتار)، جو (192 هكتار)، چغندرقند (24 هكتار)، نباتات علوفه‌ای (48 هكتار)، حبوبات (29 هكتار) و سیب زمینی (24 هكتار). سیب و انگور از دیگر محصولات این آبادی بود (همانجا). این آبادی در 1367 ش دارای 454 خانوار بهره‌بردار كشاورزی بود كه از یك رشته قنات و 7 چاه عمیق به عمق متوسط 100 متر استفاده می‌كردند ( فرهنگ آبادیها، 124).
امروزه بخش قابل توجهی از اهالی اقبالیه در فعالیتهای صنعتی و خدماتی شركت دارند. اهالی اقبالیه شیعی مذهب و زبان رایج آنان فارسی و تركی است ( فرهنگ جغرافیایی، همانجا؛ تحقیقات میدانی).
در این شهر تپه‌ای تاریخی وجود دارد كه سفالهای یافت شده در آن را به حدود سدۀ 8 تا 10 ق نسبت داده‌اند (ورجاوند، 275). اقبالیه دارای كاروانسرای متروكی است، به شكل 4 گوش كه در هر گوشۀ آن طاق‌نمایی وجود دارد و نهایتاً طرح بنا به صورت 8 ضلعی جلوه می‌كند (همو، 276). این شهر ضمناً دارای قلعۀ خرابه‌ای است (گلریز، 1 / 919؛ فرهنگ جغرافیایی، همانجا) كه در كنار كاروانسرای محل واقع است (ورجاوند، 279). اقبالیه دارای 4 پارك عمومی جمعاً به مساحت 12 هزار مـ2 است ( آمارنامۀ استان تهران، 537).

مآخذ

آمارنامۀ استان تهران (1375 ش)، سازمان برنامه و بودجه استان تهران، تهران، 1376 ش؛ آمارنامۀ استان زنجان (1371ش)، سازمان برنامه و بودجۀ استان زنجان، تهران، 1372ش؛ سازمان تقسیمات كشوری جمهوری اسلامی ایران، وزارت كشور، تهران، 1376 ش؛ سرشماری عمومی نفوس و مسكن (1365 ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان قزوین، مركز آمار ایران، تهران، 1368 ش؛ سرشماری عمومی نفوس و مسكن (1375 ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان قزوین، مركز آمار ایران، تهران، 1376ش؛ فرهنگ آبادیهای كشور، سرشماری عمومی كشاورزی (1367ش)، استان زنجان، مركز آمار ایران، تهران، 1369ش؛ فرهنگ اقتصادی دهات و مزارع، شهرستان قزوین، جهاد سازندگی، تهران، 1363 ش؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مركزی، سازمان جغرافیایی كشور، تهران، 1329ش؛ گلریز، محمدعلی، مینودر یا باب الجنۀ قزوین، تهران، 1337 ش؛ مفخم پایان، لطف‌الله، فرهنگ آبادیهای ایران، تهران، 1339ش؛ ورجاوند، پرویز، سرزمین قزوین، تهران، 1349 ش؛ تحقیقات میدانی مؤلف.

عباس سعیدی