اشرف، تالار

اشرف، تالار \tālār-e ašraf\، از بناهای عهد صفوی در اصفهان. برخی از محققان بنای تالار را مربوط به دورۀ شاه عباس دوم یا پسر وی، شاه سلیمان، دانسته‌اند (مشکوٰتی، 56؛ رفیعی، 380؛ هنرفر، 580؛ گدار، 162-163؛ نیکزاد، 74). 

این تالار قسمتی از یک کاخ و حرم سلطنتی بوده که اکنون تنها یک تالار اصلی در مرکز، و دو اتاق در دو طرف آن باقی است. شاردن شرح مفصلی از مراسم تاج‌گذاری شاه سلیمان در بنایی به نام تالار طویله دارد (IX / 467) که محل آن منطبق با تالار اشرف است. نمای خارجی تالار آجرکاری، و داخل آن با تزییناتی همچون گچ‌بری، مقرنس‌کاری و نقاشی آراسته شده است. تالار مرکزی به ابعاد 14×14 متر و ارتفاع 11 متر است و در 4 طرف آن، 4 شاه‌نشین و بالاخانه‌های کوچک قرار دارد. بر روی سقفِ گنبدیِ آن، مقرنس‌کاریهایی از گچ دیده می‌شود که وسط آن ترنجی با طلای خالص نقش شده است. سطح دیوارها و طاقهای جنوبی تالار و اتاقها پوشیده از نقوش اسلیمی و گل و بوته به رنگهای طلایی و لاجوردی است (هنرفر، 581؛ نیکزاد، مشکوٰتی، همانجاها؛ جابری، 350؛ «شکوه»، II / 374). جابری از تخریب این مکان به دستور حاج آقا نورالله، روحانی مشهور اصفهان (1278-1346 ق)، یاد می‌کند که البته از تخریب کامل آن جلوگیری می‌شود (ص 351). 

در اوایل جنگ جهانی اول، از آنجا به‌عنوان انبار علوفه و سپس سربازخانۀ واحدهای نظامی روسیه و جایگاه دستۀ موزیک نظامی استفاده شده است. در همین دوره است که سطح دیوارها با اندودی از گچ پوشانده، سپس محل ادارۀ معارف، و بعد از آن محل ادارۀ آموزش و پرورش استان اصفهان می‌شود. نیز در همین زمان (1308 و 1309 ش)، اندودهای گچ زدوده، و در و پنجره‌های جدید نصب، و بنا مرمت شده است (گدار، همانجا؛ نیکزاد، 74-76؛ رفیعی، 383). 

مآخذ

جابری انصاری، حسن، تاریخ اصفهان و ری، اصفهان، 1322 ش؛ رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم، آثار ملی اصفهان، تهران، 1352 ش؛ مشکوٰتی، نصرت‌الله، فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران، تهران، 1349 ش؛ نیکزاد امیرحسینی، کریم، تاریخچۀ ابنیۀ تاریخی اصفهان، اصفهان، 1335 ش؛ هنرفر، لطف‌الله، گنجینۀ آثار تاریخی اصفهان، اصفهان، 1344 ش؛ نیز: 

Chardin, J., Voyages en Perse, Amsterdam, 1711; Godard, A., «Talār Ashraf», Athār-é Īrān, Haarlem, 1937, vol. II; The Splendour of Iran: Islamic Period, London, 2001. 

مریم همایونی افشار