اسمیث، یان

اسمیث \(esmīs(t\، یان (در انگلیسی: ایِن) داگلِس (1919-2007 م / 1298-1386 ش)، رهبر سیاسی و نخست‌وزیر رودِزیا (زیمبابْوۀ کنونی) از 1964 تا 1979 م. اسمیث در رودزیای جنوبی زاده شد. در 1939 م، با آغاز جنگ جهانی دوم، تحصیل در دانشگاهی در آفریقای جنوبی را رها کرد و به‌عنوان خلبان، در نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا به خدمت پرداخت. پس از جنگ به سیاست روی آورد و در انتخابات 1948 م به نمایندگی مجلس قانون‌گذاری رودزیای جنوبی برگزیده شد. 

اسمیث پس از کناره‌گیری از حزب فدرال رودزیای متحد، در 1962 م حزب نژادپرست جبهۀ رودزیا را بنیاد نهاد. این حزب دو سال بعد به قدرت دست یافت و اسمیث به نخست‌وزیری برگزیده شد. در 1963 م اتحادیۀ رودزیا و نیاسالَند فروپاشید و سال بعد، رودزیای شمالی با عنوان زامبیا استقلال یافت و رودزیای جنوبی هم به رودزیا تغییر نام داد. 
در 1965 م، زمانی که دولت حزب کارگر در انگلستان بر گسترش حقوق سیاسی سیاه‌پوستان آفریقایی پافشاری می‌کرد، اسمیث رودزیا را به‌صورت یک‌جانبه مستقل اعلام، و همۀ روابط را با انگلستان قطع کرد. او در برابر تحریمهای 13سالۀ اقتصادیِ سازمان ملل متحد بر ضد رودزیا ایستادگی کرد و هرگونه اقدام در راه سازش با سیاه‌پوستان را با شکست روبه‌رو ساخت. اما در 1978 م بر اثر مبارزات چریکی درازمدت سیاهان، که قدرتش را تضعیف کرده بود، و همچنین فشار سیاسی انگلستان و آمریکا، سرانجام، حق رأی سیاه‌پوستان و نیز حضور وزیران سیاه‌پوست را در دولت خود پذیرفت. او درپی انتخابات 1979 م، سمت نخست‌‌وزیری را از دست داد. 
رودزیا در 1980 م، با نام جدید زیمبابوه، به کشوری مستقل تبدیل شد و حکومت به‌دست سیاه‌پوستان افتاد. 
اسمیث تا 1987 م کرسی نمایندگی خود را در مجلس زیمبابوه حفظ کرد. او در 1992 م ائتلافی از حزب خودش (اتحاد محافظه‌کار زیمبابـوه) و احـزاب سیاهان مخالف رابـرت موگابه ــ دیکتاتور زیمبابوه ــ را با نام جبهۀ متحد تشکیل داد. اما این جبهه دیری نپایید و اسمیث در سالهای پایانی دهۀ 1990 م از امور سیاسی کناره گرفت. 

مآخذ

Americana, 2006; Britannica, 2010; Columbia, 6th edition; Encarta, 2000.

بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه