اسمیث، جان

اسمیث \(esmīs(t\ ، جان (ح 1580-1631 م / ح 988-1040 ق)، کاوشگر و ماجراجوی انگلیسی و از بنیاد‌گذاران نخستین مهاجرنشین دائمی انگلیسی در آمریکای شمالی. او با نوشته‌هایش فراوانی مواهب طبیعی در دنیای جدید را وصف کرد و اشتیاق انگلیسیها را به مهاجرت به آمریکا و ساخت مهاجرنشین در آنجا برانگیخت. 
اسمیث در لینکِن‌شِرِ انگلستان و در خانواده‌ای کشاورز، زاده شد و نزد بازرگانی به شاگردی پرداخت. او پس از مرگ پدرش، درحالی‌که تنها 16 یا 17 سال داشت، به‌سبب روح ماجراجویش، به نیروهای داوطلب انگلیسی پیوست و برای جنگ با اسپانیاییها راهی هلند شد. پس از سفرهایی در برّ اروپا، به نیروهای اتریشی پیوست که در مجارستان و ترانسیلوانیا با ترکان عثمانی می‌جنگیدند. به‌‌گفتۀ خودش، در جریان این جنگها به اسارت عثمانیها درآمد و به بردگی فروخته شد؛ اما پس از کشتن اربابش در جنوب روسیه، خود را به اتریش رساند و در 1604 یا 1605 م به انگلستان بازگشت.
اسمیث پس از بازگشت به انگلستان، با گروهی همراه شد که درصدد بنیادنهادن مهاجرنشینی انگلیسی در آمریکای شمالی بودند. اجازۀ این کار با فرمانی سلطنتی در آوریل 1606 به‌نام شرکت ویرجینیای لندن (یا به‌اختصار، شرکت لندن) صادر شد، و اسمیث و نزدیک بـه 100 تن دیگر در دسامبر 1606 با کشتی رهسپار آمریکا شدند. آنان در مۀ 1607، در جایی که بعداً جِیمزتاون نامیده شد، پا به خشکی نهادند. اسمیث که از سوی شرکت لندن به‌عنوان یکی از اعضای هفت‌گانۀ شورای اداره‌کنندۀ مهاجرنشین برگزیده شده بود، برخلاف دیگر اعضا، بر یافتن راههای عملیِ بقا در طبیعت سرکش پای می‌فشرد. او با بومیان سرخ‌پوست به دادوستد پرداخت و با کاوش در سراسر منطقه، که سپس ویرجینیا نامیده شد، توانست نقشۀ دقیقی از آنجا فراهم آورد. 
در 1607 م، در جریان یکی از سفرهای اکتشافی اسمیث، سرخ‌پوستان اتحادیۀ پوهاتان، که از چندین قبیله تشکیل شده بـود و بر منطقه فرمان می‌راند، او را به دام انداختند. به‌گفتۀ خود اسمیث، ایشان در مراسمی درصدد اعدام او بوده‌اند که پوکِهانتِس، دختر نوجوان رئیس اتحادیه، جلو آنها را می‌گیرد.
اسمیث سپس به جیمزتاون بازگشت و چند ماه پس از آن، در سپتامبر 1608، به ریاست این مهاجرنشین برگزیده شد. او تا سپتامبر 1609، که به‌سبب آتش‌گرفتن کیسۀ باروتش به‌سختی آسیب دید و به‌ناچار به انگلستان بازگشت، در این سمَت ماند. این مهاجرنشین در دوران یک‌سالۀ ریاست اسمیث نسبت به دوره‌های پیش و پس از آن بسیار موفق بود. او دادوستد با سرخ‌پوستان و خرید ذرت از آنان را پی‌ گرفت، کشاورزی، ماهیگیری و خانه‌سازی را گسترش داد، بارو و استحکامات دفاعی ساخت و به مهاجرنشینان آموزش نظامی داد. برخلاف گذشته، که همۀ مهاجران خوراکشان را از انبار آذوقۀ مهاجرنشین دریافت می‌کردند، اسمیث فرمان داد که جز بیماران، تنها به کسانی که کار می‌کردند، غذا داده شود. به این ترتیب، او این مهاجرنشین را در دوران دشوارِ پاگرفتنش، در مسیر درستی به پیش برد. اسمیث برخلاف فاتحان اسپانیایی و مهاجران انگلیسی بعدی، دست به کشتار سرخ‌پوستان نزد و به‌جای آن، کوشید با قدرت‌نمایی در برابر آنان و به کار بردن دیپلماسی، این مردمان را به پذیرش مهاجران سفیدپوست وادارد. 
اسمیث در انگلستان همچنان مشتاق بازگشت به آمریکا بود. او در 1614 م، این بار از سوی شرکت پلیمِث، راهی دنیای جدید شد و به کاوش در کرانه‌های شمال ویرجینیا پرداخت. وی آنجا را به‌دقت نقشه‌برداری کرد و نیواِنگلَند (انگلستانِ نو) نام داد. سال بعد، در سفری دیگر به نیوانگلند، گرفتار دزدان دریایی شد و ۳ ماه بعد، پس از گریختن از دست آنان، به انگلستان بازگشت. او که همچنان آرزومند برپا کردن مهاجرنشین در دنیای جدید بود، دیگر موفق به دیدن آنجا نشد. 
اسمیث با نوشته‌هایش، ازجمله «تاریخ عمومی ویرجینیا، نیوانگلند و جزایر سامِر» (1624 م) و «سفرها، ماجراها و مشاهده‌های واقعی ناخدا جان اسمیث ... » (1630 م)، کوشید که انگلیسیها را به مهاجرت به آمریکا تشویق کند. در دوران بنیادگذاری ایالات متحدۀ آمریکا، یعنی پایان سدۀ 18 و آغاز سدۀ 19 م، به اسمیث به‌عنوان مرجعی موثق و نیز قهرمانی ملی نگریسته می‌شد؛ اما در سالهای بعد، گزارشهای او مورد شک و تردید فراوان قرار گرفت، به‌ویژه داستان رهایی‌یافتنش از مرگ به‌یاری پوکهانتس، که جزئی از فرهنگ عامۀ آمریکایی شده بود. بسیاری این داستان را برساختۀ جان اسمیث می‌دانند، اما امروزه برخی پژوهشگران بر این باورند که داستان یادشده پیامد برداشت نادرست اسمیث از گونه‌ای مراسم آیینی بوده است که در آن، او به فرزندخواندگی رئیس اتحادیۀ سرخ‌پوستان درآمده، و دختر رئیس اتحادیه نیز در این مراسم نقشی کلیدی داشته است. بنابر این فرضیه، پوهاتان ــ رئیس اتحادیۀ قبایل ــ اسمیث را رئیس قبیلۀ سفیدپوستان می‌پنداشته، و با این مراسم، می‌خواسته است او را نیز به گروه زیردستان خود بیفزاید.

مآخذ

Americana, 2006; Britannica, 2010; Columbia, 6th edition; Encarta, 2009.

بخش تاریخ