نیاوران، بوستان

نیاوران، بوستان \ būstān-e niyāvarān \ ، بوستانی در محلۀ نیاوران.
بوستان نیاوران با وسعت حدود 000‘ 62 مـ2، در انتهای شرقی خیابان نیاوران (باهنر)، ابتدای خیابان پاسداران در منطقۀ 1 شهرداری تهران واقع است (نک‍ : اطلس ... ، 5). 
این بوستان در 1348 ش به بهره‎برداری رسید (فهرست ... ، بش‍ ‎).

حدود 750‘16 مـ2 از این بوستان به چمن‎کاری، 491‘4 مـ2 به گیاهان پوششی، 900‘10 مـ2 به درخت‌کاری، 300‘5 مـ2 به کاشت رز و درختچه‎های زینتی، 100‘1 مـ2 بـه گل‌کـاری، 916‘15 مـ2 بـه گـذرگـاه، 104 مـ2 بـه نمـازخانـه، 000‘1 مـ2 بـه آمفـی‎تئـاتـر، 40 مـ2 به بوفه، 246 مـ2 به زمین‎بازی کودکان و وسایل ورزشی برای استفادۀ بانوان و آقایان، 400 مـ2 به پیست اسکیت، 249‘2 مـ3 بـه برکـه، و 257‘2 مـ3 به آب‌‌نما اختصاص دارد (همانجا).
بوستان نیاوران در دورۀ قاجار بخشی از حیاط کاخ صاحبقرانیه بود. در دورۀ محمدرضا شاه پهلوی با احداث کاخ نیاوران، حیاط کاخ صاحبقرانیه نیز در 1342 ش به دستور همو و با نقشۀ طراحان انگلیسی و معماری مهنـدس علی سردار افخمـی ــ معمار مشهور ایرانی ــ بـه بوستان عمومی بـدل شد. کـار ساخت این بوستان در 1348 ش به پایان رسید. 
از ویژگیهای بوستان نیاوران، فضای سبز و تأسیسات آن است که در طبقات مختلف واقع شده‌اند و به‌وسیلۀ پله‎های متعددی به یکدیگر متصل می‎شوند. این بوستان دارای دو در ورودی یکی در شمال خیابان پاسداران، رو به غرب، و دیگری در جنوب بوستان است. بوستان نیاوران درختان چنار کهن‎سالی دارد که در شمال و شمال شرقی آن قرار دارند. یکی از‌ کهن‌ترین این درختان عمری در حدود 150 سال دارد؛ بلندی این درخت به حدود 20متر، و محیط بن آن به حدود 80 / 2 متر می‎رسد. 
 ازجملۀ قسمتهای مختلف بوستان نیاوران می‎توان به ساختمان کانون فرهنگی کودکان، زمین‎بازی، زمین اسکیت، کانون زبان، 4 استخر بزرگ، دریاچه و سالن ورزشی اشاره کرد. این سالن ورزشی، در آغاز به صورت استخر سرباز بود که پس از انقلاب اسلامی، به استخر سرپوشیده بدل شد. در آن دوره بوستان نیاوران از یک قطعه زمین سوارکاری نیز برخوردار بود که پس از انقلاب به مجتمع ورزشی بدل شد (پروینی). 
بوستان نیاوران در گذشته از طریق آب چاه آبیاری می‎شد. یک حلقه چاه نیز در جنوب این بوستان حفر شده بود که امروزه (1391 ش) دیگر از آن استفاده نمی‎‌شود. در حال حاضر، آبیاری بوستان نیاوران از طریق قناتی است که از داخل محوطۀ کاخ نیاوران وارد دریاچۀ بوستان واقع در شمال غربی آن می‌شود و از آنجا با پمپاژ به دیگر نقاط بوستان هدایت می‎شود. لوله‎کشی و تأسیسات موجود در بوستان نیاوران، همگی مربوط به زمان برپایی این بوستان‌اند (سیما ... ، 22؛ پروینی).

مآخذ

 اطلس بوستانهای شهر تهران، سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران، تهران، 1386 ش؛ پروینی، علیرضا (از کارکنان بوستان نیاوران)، مصاحبه با مؤلف؛ سیمای قنوات منطقۀ یک، گروه آب و فاضلاب، پروژۀ سامان‌دهی قنوات شهر تهران، منطقۀ یک شهرداری تهران؛ فهرست پارکهای منطقۀ یک، سازمان پارکها و فضای سبز منطقۀ یک شهرداری تهران. 

شیوا جعفری