ابن شاس

اِبْنِ‌شاس، ابومحمد جلال‌الدین عبدلله ‌بن محمد بن نجم جذامی (د 616 ق / 1219 م) محدث و فقیه مالکی. 
لقب وی در برخی منابع نجم‌الدین آمده است (غبرینی، 258؛ ابن قنفذ، 306). در مورد زندگی او اطلاعات چندانی در دست نیست. خاندان او در دستگاه حکومت صاحب نفوذ بوده‌اند. وی فقه مالکی را از استادان زمان خود نظیر ابویوسف یعقوب‌ بن یوسف مالکی در مصر فرا گرفت و از مشایخی چون ابومحمد عبدلله ‌بن برّی حدیث شنید (منذری، 2 / 469؛ قس: ذهبی، 22 / 99). از کسانی که از وی استماع حدیث نموده‌اند، زکی‌الدین عبدالعظیم‌ بن عبدالقوی منذری را می‌توان نام برد (منذری، همانجا). او پس از بازگشت از سفر حج تا پایان عمر از دادن فتوا خودداری کرد (ذهبی، 22 / 98) و هنگامی که دمیاط از شهرهای مرزی مصر به تصرف صلیبیان در آمد برای جهاد به آن شهر شتافت (ابن خلکان، 3 / 61) و سرانجام در جمادی الاول یا رجب در همانجا درگذشت (منذری، 468).
تنها اثر مهم وی الجواهر الثمینة فی مذهب عالم المدینة است که به شیوۀ الوجیز محمد غزالی تدوین شده که نزد مالکیان اعتباری خاص داشته و ابن خلکان (همانجا) آن را دلیل بر عمق دانش فقهی وی دانسته است. گفته شده که ابن شاس در این کتاب، تحت تأثیر الوجیز، برخی فروغ مبنی بر قواعد اصولی را در فقه مالکی وارد کرده است (سراج، 1(3) / 656). جزء اول و دوم این کتاب در کتابخانۀ ازهریۀ مصر (ازهریه، 2 / 315) موجود است. همچنین کتابی تحت عنوان کرامات الاولیاء به وی نسبت داده شده است (حاجی خلیفة، 2 / 1452).

مآخذ

 ابن خلکان، وفیات؛ ابن قنفذ، احمد بن حسن، الوفیات، به کوشش عادل نویهض، بیروت، 1403 ق / 1983 م؛ ازهریه، فهرست؛ حاجی خلیفه، کشف؛ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، 1405 ق؛ سراج اندلسی، محمد بن محمد، الحلل السندسیة فی الاخبار التونسیة، به کوشش محمد حبیب هیله، تونس، 1970م؛ غبرینی، احمدبن احمد، عنوان الدرایة، به کوشش عادل نویهض، بیروت، 1969 م؛ منذری، عبدالعظیم بن عبدالقوی، التکملة لوفیات النقلة، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، 1405 ق / 1984 م.

عباس سالاری