دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

امیرعلی، سید |
امیرعلیشیر نوایی |
امیرک بیهقی | ابوالفضل خطیبی اَمیرَكِ بِیْهَقی، ابوالحسن احمد بن محمد (د شوال 448/ دسامبر1056)، از دیوان‌سالاران غزنوی. وی از خاندان مشهور و متنفذ عنبریان بیهق بود كه دبیران و عالمان معروفی از آن برخاستند. نیای او، ابوزكریا عنبری از محدثان به شمار می‌آمد (بیهقی، علی، 119-120) و برادر امیرك خواجه ابونصر دبیر به روزگار غزنویان صاحب برید ری...
امیرکبیر | علی اکبر ولایتی اَمیرْكَبیر، محمدتقی فراهانی (1222- 1268ق/ 1807-1852م)، سیاستمدار و صدر اعظم عهد ناصرالدین شاه قاجار. وی در هزاوه در اطراف فراهان دیده به جهان گشود (آدمیت، امیركبیر ... ، 19؛ اقبال آشتیانی، میرزا تقی خان ... ، 1). برخی به وی نسبت سیادت داده، و خاستگاه خانوادۀ او را كرمانشاه دانسته‌اند (اورسل، 263؛ بروگش، 1/ 2...
امیری فیروزکوهی | امیربانو کریمی اَمیریِ فیروزْكوهی، كریم (1288-1363ش/ 1909-1984م)، فرزند مصطفى قلی منتظم‌الدوله، متخلص به امیر، شاعر و ادیب معاصر. وی در فرح‌آباد فیروزكوه به دنیا آمد (امیری، دیوان، 1/ نه). نیاكان او از روزگار كریم خان زند تا اواخر حكومت قاجار، از امیران سپاه و سران لشكر بودند و «امیر» جزء اول نام آنان بود (همان، 1/ نه ـ یاز...
امین | علی اکبر دیانت اَمین، اصطلاح و عنوانی دیوانی در نظام اداری بخشهایی از جهان اسلام، به‌ویژه در تشكیلات مالی و اداری دولت عثمانی. در این تشكیلات صاحبان مناصب متعددی را امین می‌نامیدند كه با عنوانهایی نظیر مباشر، محرّر و كاتب ایالت و ولایت نیز خوانده می‌شدند (اینالجیك، مقدمه، 19، حاشیۀ 84). همچنین به صاحبان منصب تحریر یعنی به ك...
امین احمد رازی |
امین استرآبادی | حسن انصاری اَمینِ اِستَرابادی، محمدامین بن محمد شریف (د 1036 ق/ 1627 م)، از علمای نامدار امامی و بنیان‌گذار گرایش اخباریه. از آغاز زندگی او اطلاعی در دست نیست، ولی می‌دانیم كه مدتی از دورۀ جوانی خویش را در شیراز سپری كرده، نزد شاه تقی‌الدین محمد نسابه مدت 4 سال دانش اندوخته، و از علوم عقلی بهره گرفته است (امین استرابادی...
امین الحسینی | مجدالدین کیوانی , حسن یوسفی اشکوری اَمینُ الْحُسِیْنی، محمدامین بن محمد طاهر(1311-1394ق/ 1893-1974م)، مفتی فلسطین و از نخستین رهبران جنبش فلسطینیان بر ضد سلطۀ انگلیس و صهیونیسم. زندگی پر فراز و نشیب امین را می‌توان به چند بخش تقسیم كرد:
امین الدوله | سید علی آل داوود اَمینُ‌الدّوله، میرزا علی خان (1260-1322ق/ 1844-1904م)، از رجال آزادی‌خواه و نوگرای ایران و ازجمله منشیان و نثرنویسان عصر ناصرالدین شاه قاجار. وی فرزند میرزا محمدخان مجدالملك، خواهرزادۀ میرزا آقاخان نوری بود (ممتحن‌الدوله، 35).
امین الدوله سامری | محمد علی مولوی اَمینُ‌الدّولۀ سامِری، ابوالحسن بن غزال بن ابی سعید (598-14 ذیقعدۀ 648 ق/ 1202-7 فوریۀ 1351 م)،پزشك و سیاستمدار در دستگاه ایوبیان. وی از طایفۀ سامری ــ فرقۀ كوچكی از یهودیان ــ بود و سپس مسلمان شد. ظاهراً امین‌الدوله نزد عموی خود پزشكی آموخت، اما از دیگر استادان او در این فن یادی نشده است (نک‍ : ابن‌ابی‌اصیبع...
امین الدوله غفاری |
امین السلطان |
امین الضرب | سید علی آل داوود اَمینُ الضَّرْب، عنوان دو تن از رجال دورۀ قاجار:
امین ریحانی |
امین، ابوموسی | علی بهرامیان اَمین، ابوموسى محمد بن هارون (شوال 170 ـ محرم 198/ آوریل 787ـ سپتامبر 813)، ششمین خلیفۀ عباسی. وی در محلۀ رصافه، در جانب شرقی بغداد، به دنیا آمد (خلیفه، 2/ 758؛ بسوی، 1/ 161؛ طبری، 8/ 233؛ قس: خطیب، 3/ 337). مادرش زبیده، نوادۀ منصور عباسی و همسر محبوب هارون‌الرشید بود (خلیفه، 2/ 740؛ ابن حبیب، 39؛ بلاذری، 3/ ...
امین، محسن | محمد انصاری اَمین، محسن (1284-1371 ق/ 1867-1952 م)، فرزند عبدالكریم عاملی، فقیه و عالم اصلاح‌گرای امامی در شام. او در خاندانی مشهور از سادات در قریۀ شقرا از جبل عامل لبنان زاده شد؛ پس از آموزشهای مقدماتی در همانجا، منطق، نحو و بیان را در براغیث جبل عامل فراگرفت و سپس در بنت جُبیل از درس موسى شراره، استادی برآمده از نجف، ...
امینجی | مسعود حبیبی مظاهری اَمینْجی (د شوال 1010/ مارس 1602)، فقیه اسماعیلی هندی از فرقۀ داوودیهای طیبی و فرزند جلال بن حسن (بیست و پنجمین داعی مطلق مستعلویان طیبی). وی در احمدآباد گجرات می‌زیست و در همانجا درگذشت (ایوانف، 88؛ پونا والا، «كتاب‌شناسی ... »، 185). امینجی در سلسله مراتب دعوت اسماعیلی به مقامات بالایی دست یافت (دفتری، 303)...
امینیه | نورالله کسایی اَمینیّه، عنوان 4 مدرسه در دمشق، بعلبك، بصرى و بیت‌المقدس كه به سبب انتساب به لقب بانیانش «امین‌الدین، یا امین‌الدوله»، امینیه نام گرفته است.
ان، برهان |
اناپه | نادیژدا خارچینکو اَناپه، دژی كهن و شهری ساحلی واقع در كرانۀ شمال شرقی خلیج اناپۀ دریای سیاه در مجاورت سرزمین چركسها (آدیگه‌ایها) و غرب منطقۀ كراسنودار قفقاز در كنار رودخانۀ بوگور. با نگاهی به نقشۀ دریای سیاه، محل شهر اناپه به صورت نیم‌دایره‌ای به نظر می‌رسد كه در دریا پیش رفته است. آدیگه‌ایها این قسمت از ساحل را به همین اسم ـ...
انار | علی بلوکباشی اَنار، میوۀ درختی از تیرۀ موردیها یا پونیكاسه، و از جنس پونیكا و گونۀ گراناتوم (گل گلاب، 232؛ ثابتی، 50). برخی از گیاه‌شناسان درخت انار را از گیاهان بومی ایران و سرزمینهای همسایۀ ایران ( بریتانیكا، VIII/ 105)، و برخی دیگر از رستنیهای بومـی سوریه و مصـر دانسته‌انـد (نک‍ : پورداود، اناهیتا، 268). مصریان روزگار ...
انارک | مژگان نظامی اَنارَك، بخش و شهری در شهرستان نائین استان اصفهان.
انباذقلس |
انبار | عنایت الله فاتحی نژاد اَنْبار، از شهرهای مشهور ایران در دورۀ ساسانی، در كنارۀ شرقی فرات و در شمال غربی تیسفون. ویرانه‌های این شهر در °43 و ´43 طول شرقی و °33 و ´5/ 22 عرض شمالی قرار دارد (EI2).
انباری | عنایت الله فاتحی نژاد اَنْباری، ابومحمد قاسم بن محمد بن بشار (د 304 یا 305 ق/ 916 یا 917 م)، ادیب، لغوی و محدث.
انباری |
انبیاء | محمدعلی لسانی فشارکی اَنْبیاء، بیست ویكمین سورۀ قرآن مجید، دارای 7 واحد موضوعی (ركوع)، 112 (یا 111) آیه، 168‘1 كلمه و 870‘4 حرف.
انبیاخوانی |
انبیق |
انتحال |
انتزاع |
انتظار |
انتفاضه |
انجدان | مجید سمیعی اَنْجِدان، از روستاهای قدیم اراك و مركز تجدید حیات فرهنگی ـ تبلیغی و جایگاه امامان اسماعیلی نزاری پس از سقوط الموت.
انجمن آثار ملی | علی میرانصاری اَنْجُمَنِ آثارِ مِلّی، انجمنی كه به همت برخی از ایران دوستان در 1301ش با هدف حفظ آثار كهن ایرانی و معرفی آنها به مردم در تهران تشكیل شد.
انجمن ادبی ایران |
انجمن حکمت و فلسفه |
انجمن معارف | علی میرانصاری اَنْجُمَنِ مَعارِف، انجمنی متشكل از برخی معارف دوستان ایرانی كه در 1315ق/ 1897م، به اهتمام شخصیتهایی مانند امین‌الدوله و احتشام‌السلطنه، با هدف تأسیس مدارس جدید و توسعۀ معارف در تهران تشكیل شد.
انجمنهای ادبی | ملیحه مهدوی اَنْجُمَنْهایِ اَدَبی، مجالس گردهمایی شاعران و ادیبان فارسی‌زبان كه هدف از تشكیل آنها پرورش فكری و گسترش هنر و ذوق شعری دوستداران شعر و ادب است. در این انجمنها شاعران، سروده‌های خود را می‌خوانند و رئیس مجلس و دیگر حاضران درباب آن اظهار نظر می‌كنند و به اصلاح شعر آنان می‌پردازند.
انجیل | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث , فاطمه لاجوردی اِنْجیل، هر یك از 4 كتاب اول عهد جدید كه به ترتیب منسوب به متى، مرقس، لوقا و یوحناست. واژۀ انجیل معرّب اوانگلیون یونانی و اوانگلیوم لاتینی است و اصلاً به معنای مژدگانی، مژده و بشارت آمده است (حداد، 29؛ موفت، مقدمه، 28؛ «كتاب همراه ... »، 206؛ لیدل، 539؛ قس: جفری، 71-72؛ برای این معنی در عهد عتیق، نک‍ : مثلاً ...
اندخوی | محسن جعفری مذهب اَنْدْخوی، یا اندخود، شهری در استان فاریاب در شمال غربی افغانستان. این شهر در °65 و ´6 طول شرقی و °36 و ´57 عرض شمالی در حاشیۀ صحرای قراقوم و كنار آب اندخوی واقع شده است.
اندراب | مژگان نظامی اَنْدَراب، به معنای میان دو رود، نامی است كه بر چندین مكان اطلاق شده است. اندراب یا اندرابه (یاقوت، 1/ 372؛ انصاری، 224)، در نوشتۀ منسوب به موسى خورنی تاریخ‌نگار ارمنی سدۀ 5 م به صورت اندراپ نیز آمده است (ماركوارت، 17). هیون تسیانگ، راهب بودایی اهل چین در نیمۀ نخست سدۀ 7 م در كتاب خود، آن را به صورت «آن ـ تا ...
اندرابی | محمدعلی لسانی فشارکی اَنْدَرابی، احمد بن ابی عمر، از مُقریان بزرگ خراسان در میانۀ سدۀ 5 ق/ 11 م و صاحب كتاب الایضاح فی القراءات. از آغاز زندگی و تحصیلات مقدماتی او اطلاعی در دست نیست. حتى شهرت انتساب او به اندراب، به سبب تعدّد مكانهایی به این نام، نمی‌تواند روشنگر زادگاه و خاستگاه او بوده بـاشد (نک‍ : ه‍ د، اندراب؛ قس: جنابی، 13)...
اندرزنامه ها |
اندلس | آذرتاش آذرنوش , عنایت الله فاتحی نژاد , احمد پاکتچی , بخش فلسفه , محمدرضا ناجی , یونس کرامتی , قاسم طویر اَنْدَلُس، نامی كه مسلمانان به بخشی از شبه جزیرۀ ایبری، در كنار مدیترانه، واقع در جنوب اسپانیا و جنوب شرقی پرتغال و گاه به تمام آن داده‌اند. اندلس از نام واندالها، قبیله‌ای از مردم ژرمن، گرفته شده است كه در اوایل سدۀ 5 م، پس از تجزیۀ امپراتوری روم غربی، چندی در جنوب اسپانیا سكنى گزیدند (عنان، 1/ 17، 50-51). ا...
اندونزی | محمدحسن گنجی اَنْدونِزی، پرجمعیت‌ترین كشور مسلمان جهان واقع در جنوب شرقی آسیا، مركب از چندین هزار جزیرۀ كوچك و بزرگ با وسعت تقریبی 568‘957‘1 كمـ2 كه 885‘583‘203 نفر (1996م/ 1375 ش) را در خود جای داده است.
اندی | عنایت الله رضا اَنْدی، نام قومی كوچك در منطقۀ كوهستانی غرب داغستان. اندیها خود را به زبان محلی، كوآنال می‌نامند (بنیگسن، 19؛ آكینر، 246؛ BSE2, II/ 426). قوم اندی بیشتر در منطقۀ بتلیخ و اطراف رود قوی سوی اندی سكنى دارند (بنیگسن، آكینر، همانجاها؛ «تاریخ ... »،؛ II/ 121؛ BSE3، نقشۀ بعد از VII/ 145). این منطقه شامل دو قسمت است:...
اندیجان | احمد پاکتچی اَنْدیجان، شهری در آسیای مركزی واقع در جنوب شرقی درۀ فرغانه و كرانۀ چپ سیحون علیا كه چندین سده، مركز سیاسی و فرهنگی ناحیۀ فرغانه بوده است. این شهر اكنون در جمهوری ازبكستان و در نزدیكی مرز آن با قرقیزستان قرار دارد (طول °40 و ´43 شرقی و عرض °72 و ´25 شمالی).
اندیمشک | مژگان نظامی اَنْدیمِشْك، شهرستان و شهر مركز آن واقع در استان خوزستان. نام اندیمشك به پیشنهاد فرهنگستان ایران برای روستای صالح‌آباد از توابع دزفول برگزیده شده است (امام شوشتری، 234، 235؛ لغت نامه ... ). اندیمشك یا اندامِش نام كهن شهر دزفول (ه‍ م) و پل بزرگ مجاور آن نیز بوده (حمدالله، 111؛ امام شوشتری، 228) كه در میانۀ راه...

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام