مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

حیات | کامران قره گزلی حَیات، اصطلاحی فلسفی برای بیان ویژگی انواعی از موجودات که وجود پیوسته و آثار وجودی خاص دارند. این واژه در تداول عام به معنای زیست و زندگی است، و بر جان و روح و روان نیز اطلاق شده است (نفیسی، 2/ 1300). مفهوم فلسفی حیات از گذشته‌های دور در زمینه‌هایی چون علم ‌النفس، اسطوره‌ها و طب مطرح بوده است.
حیدرعلی خان |
حیدر آملی |
حیدر، قطب الدین | محمدرضا عدلی حِیْدَر، قُطْبُ‌‌الدّین، نام دو تن از مشایخ قلندریه، یکی قطب‌الدین حیدر زاوه‌ای و دیگری قطب‌الدین حیدر تونی. این دو هرچند در دو دورۀ مختلف می‌زیسته‌اند، اما احوالشان در بسیاری از منابع به هم آمیخته است.
حیدرانلو | حسن موسوی زاده حِیْدَرانْلو، از طایفه‌های کرد سنی شافعی‌مذهب ساکن در نقاط مرزی ایران و ترکیه، به‌ویژه در شهرستان چالدران واقع در استان آذربایجان غربی. این طایفه در دورۀ قاجار از طوایف بزرگ کرد به شمار می‌آمد (جلیل، 26؛ فیلد، I/ 80؛ بیات، 40) و از دورۀ فتحعلی شاه قاجار (سل‍ 1212-1250 ق/ 1797-1834 م) به این سو در جنگ‌ونزاعهای...
حیدر شهابی |
حیدرآباد | هادی ویسی حِیْدَرْآباد (سند)، شهرستان (ضلع) و شهری در ایالت سند پاکستان.
حیدرعمو اوغلی | مسعود تاره حِیْدَرْعَمواوغْلی (1297- 1340 ق/ 1880-1922 م)، از فعالان سیاسی و مبارزان انقلابی در دورۀ مشروطۀ ایران و اواخر دورۀ قاجار.
حیدرآباد | هادی ویسی حِیْدَرْآباد (دکن)، نام شهری در فلات دکن و مرکز ایالت اندراپرادش در جنوب شرقی هند.
حی بن یقظان | نصرالله پورجوادی حَیِّ بْنِ یَقْظان، عنوان یکی از داستانهای تمثیلی شیخ ـ الرئیس ابن‌سینا که در زمان کوتاه حبس در قلعۀ فرجان، نزدیک همدان به زبان عربی نوشت.
حیدراوغلو | شیوا جعفری حِیْدَرْاوغْلو، یا محمد قراحیدراوغلو (د 1058 ق/ 1648 م)، گاهی ملقب به «گدا»، از رهبران نهضت جلالی در عثمانی.
حیدر صفوی | یوسف رحیم لو حِیْدَرِ صَفَوی (مق‍ 893 ق/ 1488 م) شیخ حیدر، پسر ارشد شیخ جنید از خدیجه بیگم، خواهرزادۀ حسن پادشاه آق‌قویونلو و پنجمین نسل از اولاد شیخ صفی بر مسند ارشاد طریقت.
حیدرعلی | فریبا افتخار حِیْدَرْعَلی، نام چند هنرمند ایرانی در سده‌های گوناگون که نامدارترین آنها دو نقاش از دوره‌های صفویه و قاجاریه‌اند.
حیرت | عبدالله مسعودی آرانی حِیْرَت، الله‌وردی‌خان، شاملوی هروی، متخلص به «حیرت» (سدۀ 13 ق/ 19 م)، شاعر و نویسندۀ ایرانی.
حیدرلو | حسن موسوی زاده حِیْدَرْلو، طایفه‌ای مستقل و ترک‌زبان، ساکن در استانهای آذربایجان غربی و شرقی.
حیدر گجراتی | میترا آقامحمدحسنی حِیْدَرِ گُجَراتی، از فارسی‌نویسان و عرفای طریقۀ سهروردیه در شبه‌قارۀ هند.
حیدرنامه |
حیرت قاجار |
حیض |
حیدرمیرزا دوغلات |
حیرت | عبدالله مسعودی آرانی حِیْرَت، میرزا اسماعیل، فرزند محمدعلی، ادیب، شاعر و مترجم متخلص به «حیرت». وی در 1254 ق/ 1838 م در تهران به دنیا آمد. از کودکی به آموختن دانشهای رسمی پرداخت و در جوانی با شاعرانی چون قاآنی (1223-1270 یا 1272 ق/ 1808-1854 یا 1856 م) و یغمای جندقی (1196-1276 ق/ 1782- 1859 م) مصاحبت داشت (معلم، 5/ 1472؛ مهرین، 1...
حیرتی تونی | پریسا سنجابی حِیْرَتیِ تونی، یا حیرتی مروی، ملا تقی‌الدین محمد هروی متخلص به حیرتی از شاعران روزگار شاه طهماسب صفوی (930-984 ق/ 1524-1576 م). در باب زادگاه و نسب او در بین تذکره‌نویسان اختلاف است. از مرو، تون، بخارا، و کاشان به‌عنوان موطن وی نام برده‌اند و گاهی از او با نسبتهای حیرتی تونی، حیرتی بخارایی، و حیرتی مروی یاد ...
حیدری تبریزی | پیام شمس الدینی حِیْدَریِ تَبْریزی، میر حیدر (د 1000 یا 1002 ق/ 1592 یا 1594 م)، از شاعران پارسی‌گوی دربار اکبرشاه (سل‍‍ 963-1014 ق/ 1556-1605 م) در هند.
حیرت | حمیده طهرانی حائری حِیْرَت، اصطلاحی عرفانی به معنی سرگشتگی، فروماندگی و عجز از ادراک.
حیص بیص | علیرضا باقر حَیْصَ‌بَیْص، سعد بن محمد بن سعد صَیْفی تمیمی، ادیب، شاعر و فقیه شیعه‌مذهب سدۀ 6 ق/ 12 م. لقبش شهاب‌الدین و کنیه‌اش ابوالفوارس بود. از او با لقبهای امیر و ملک الشعرا نیز یاد شده‌است (عمادالدین، 1/ 202؛ ابن‌عدیم، 9/ 4262، 4269). ترکیب حیص‌بیص، اصطلاحی است که در زبان عربی به معنای در تنگنا قرارگرفتن و راه چاره ...
حیره | عنایت الله فاتحی نژاد , فاطمه کریمی حیره، از شهرهای مشهور ایران در دورۀ ساسانی در کرانۀ غربی فرات و تختگاه لخمیان یا آل‌منذر. این شهر در جنوب شرقی نجف کنونی (EI2, III/ 462) و در نزدیکی محلی واقع بود که بعدها شهر کوفه در آن ساخته شد (حمدالله، 40) و رودی منشعب از فرات، به نام الکافر این شهر را مشروب می‌ساخت که به رود حیره معروف بود (دایرةالمعارف ...
حیدری و نعمتی | محمدرضا عدلی حِیْدَری و نِعْمَتی، پیروان دو فرقه‌ای که در بسیاری از شهرهای ایران در عصر صفوی و پس از آن با یکدیگر رقابت، دشمنی و درگیری مداوم و شدید داشتند.
حیدریه، مسجد | مهرزاد پرهیز کاری حِیْدَریّه، مَسْجِد (مدرسه)، از بناهای معروف دورۀ سلجوقی در قزوین، واقع در محله یا گذر بلاغی که در سرشماری سال 1299 ق/ 1882 م، جزو محلۀ پنبه‌ریسه به شمار آمده است (ستوده، 12؛ گلریز، 522؛ دبیرسیاقی، سیر ... ، 595، سرشماری ... ، 124).
خاتونی |
حیفا، بندر | حمیده طهرانی حائری حَیْفا، بَنْدَر، مرکز استان حیفا، واقع بر کرانه‌های شرقی دریای مدیترانه، در شمال غربی اسرائیل.
حیوان |
خاتونیه | سید محمد سیدی خاتونیّه، نام چند مدرسه، مسجد و خانقاه که پس از سدۀ 6 ق/ 12 م در سرزمین شام ساخته شد.
خاتم | شیوا جعفری خاتَم، شهرستانی در استان یزد به مرکزیت شهر هرات.
خاتون | سید محمد سیدی خاتون، به معنای بانو، و همسر، عنوانی که برای زنان بلندپایه به کار می‌رفته است. بانوان بزرگ و همسران شاهان و سلاطین را خاتون می‌نامیدند و در زبانهای فارسی، عربی و ترکی به همین معنا متداول بوده است.
خاتون آبادی | فرامرز حاج منوچهری خاتون‌آبادی، خاندانی از عالمان امامی در اصفهان و تهران از سدۀ 12 ق/ 19 م به بعد. افراد معروف و متنفذ این خاندان در طول 3 سده، نقش مهمی در تاریخ فرهنگی و سیاسی ایران ایفا نمودند. آنان طی سده‌های 12 تا 14 ق در اصفهان، و از سدۀ 13 ق به‌بعد در تهران، به‌عنوان یکی از خانواده‌های پرآوازه در عرصه‌های دین و دانش و سی...
خابور | اسماعیل شمس خابور، نام دو رودخانه و ناحیه‌ای تاریخی در شمال بین‌النهرین که از سده‌های پیش از اسلام تاکنون، عمده‌ترین مردمان آن را کردان تشکیل می‌دهند و در زبان آنان خاپور به معنای ویرانه است.
خادم حسن پاشا | علی اکبر دیانت خادِمْ حَسَنْ پاشا (د 1006 ق/ 1598 م)، صدراعظم عثمانی در زمان سلطنت محمد سوم، سیزدهمین سلطان عثمانی (سل‍ 1004-1012 ق/ 1595-1603 م).
خاتم، دیوان | صادق سجادی خاتَم، دیوان، از کهن‌ترین دیوانهای عصر اسلامی در سازمان اداری خلفا، که عمر دراز نداشت و به زودی در دیوانهای وزارت و رسایل تحلیل رفت.
حیوانات | فرامرز حاج منوچهری , حمید رضا شایگان فر حِیْوانات، از حیوانات در زبان و ادبیات فارسی معمولاً به یکی از صورتهای ذیل سخن می‌رود:
خاتم کاری | فریبا افتخار خاتَمْ‌کاری، شیوه‌ای در ساخت روکش تزیینی برای اشیاء چوبی در ایران، با استفاده از قطعات چوب، عاج یا استخوان و مفتولهای فلزی. تاریخ پیدایش و خاستگاه این هنر ـ صنعت مشخص نیست. خاتم در فرهنگهای لغت، به معنی انگشتری و همچنین معنی عام آن یعنی پوشاندن سطح چیزی با ریزه‌های استخوان، «حلقه‌های فلزی» و تکه‌های چوب آمده،...
خ | ملیحه مهدوی خ، حرف نهم از الفبای فارسی، هفتم از الفبای عربی و بیست و چهارم از الفبای ابجدی. نام آن در کتابها و فرهنگها به شکل خ، خی، خا، خای نقطه‌دار یا معجمه یا منقوطه ذکر شده، و نشانۀ آن در آوانگاری «X» است. خ در حساب جُمَّل معادل 600 است و به همین سبب از حروف مئات یا صدگان، و به سبب شباهت با ح از حروف ذووجهین و نیز از...
خاتمیت | احمد پاکتچی , علیرضا ابراهیم خاتَميَّت، مفهومی با خاستگاه قرآنی ناظر به شناسايی پيامبر اسلام (ص) به مثابۀ واپسين پيامبر که در شاخه‌های مختلف علوم اسلامی از کلام و تفسير تا عرفان مورد توجه قرار گرفته و بازتاب گسترده‌ای در تاريخ فرهنگ اسلامی داشته است.
خاتم النبیین |
خارزنگی |
خازمیه |
خازم بن خزیمه | زهیر صیامیان خازِمِ بْنِ خُزَیْمه، سردار عرب‌تبار خراسانی در قیام عباسی و خلافت سفاح و منصور.
خازنی |
خارک | علی محمد طرفداری خارْک، جزیره‌ای در خلیج فارس و نام بخش و شهری در استان بوشهر.
خارستان | پریسا سنجابی خارِسْتان، عنوان کتابی مشهور از ادیب و شاعر سدۀ 13-14 ق/ 19-20 م، حکیم ادیب قاسمی کرمانی، که به تقلید و بر وزن گلستان سعدی در وصف یک طبقه از صنعتگران و بازاریان کرمان از زبان عوام بافندگان (= شال‌بافان)، در روزگار قاجار تألیف شده است.
خاقان | علی اکبر دیانت خاقان، عنوان و لقب خاص فرمانروایان ترک و مغول و فغفورهای چین که بعدها عمومیت یافت.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام