استاد موسسه ملی زبان ها و تمدن شرقی فرانسه: شعر فارسی برای مردم فرانسه رویایی است

1392/11/28 ۱۱:۱۴

استاد موسسه ملی زبان ها و تمدن شرقی فرانسه می گوید: شعر فارسی برای مردم فرانسه حالتی رویایی داشته و از آن برداشتی رمانتیک دارند. کتاب منطق الطیرعطار نیشابوری به تازگی به وسیله لیلی انور با نام نغمه پرندگان همراه با نگاره هایی با انتخاب و راهنمایی مایکل باری از سوی انتشارات دِیان دو سِلیه به زبان فرانسوی ترجمه شده است.

استاد موسسه ملی زبان ها و تمدن شرقی فرانسه می گوید: شعر فارسی برای مردم فرانسه حالتی رویایی داشته و از آن برداشتی رمانتیک دارند.

کتاب منطق الطیرعطار نیشابوری به تازگی به وسیله لیلی انور با نام نغمه پرندگان همراه با نگاره هایی با انتخاب و راهنمایی مایکل باری از سوی انتشارات دِیان دو سِلیه به زبان فرانسوی ترجمه شده است.

منطق الطیر از قرن 19 در میان فرانسوی زبان علاقمند به ادبیات ایران، نامی آشناست و پیش از این دوبار در این کشور منتشر شده بود اما ترجمه جدید، برای نختسین بار در قالب شعر فرانسوی منتشر شده است.

ویژگی دیگر این کتاب، نگاره هایی از آثار مینیاتور است که آن را مانند یک اثر هنری، زیبا و جذاب می کند.

لیلی انور مترجم کتاب که پدری ایرانی و مادری فرانسوی دارد، استاد موسسه ملی زبان ها و تمدن شرقی (INALCO) و مترجم و متخصص در ادبیات عرفانی و ادبیات زنان است و در ادبیات عاشقانه و تحولات معنوی و همچنین حوزه زنان پژوهش کرده است.

شرق؛ هزار سال شعر و نقاشی (2004)، ملک جان نعمتی؛ زندگی کوتاه است، اما زمان درگذر است (بیوگرافی و گلچین ادبی یک شاعر عارف معاصر کرد) (2007) و مولانا؛ مذهب عشق (2011) از جمله آثاری است که انور پیش از این به زبان فرانسوی نگاشته بود.

محمد حسین آجرل: با توجه به اینکه مادر شما فرانسوی است، چه مسئله ای باعث علاقه شما به ادبیات فارسی شد؟

- در زمان تحصیل در دانشگاه، رشته اصلی من زبان و ادبیات انگلیسی بود و همزمان با تحصیل در دوره دکتری این رشته تصمیم گرفتم درباره ادبیات فارسی هم تحقیق کنم تا با ریشه های خود بیشتر آشنا شوم. نمی دانم چه اتفاقی افتاد که ناگهان در اقیانوس شعر فارسی افتادم. استادم در آن زمان به من گفت که حیف نیست در ادبیات انگلیسی تحصیل کنی درحالی که در فرانسه به کسی نیاز داریم که درباره ادبیات فارسی تحقیق کند؟ خودم هم به این نتیجه رسیدم که این رشته برایم جالب تر است و پس از پایان تحصیلاتم در رشته زبان انگلیسی دکتری زبان فارسی هم دریافت کردم.

چرا از میان آثار ادبیات فارسی، آثار عرفانی را برای ترجمه انتخاب کردید؟

علاقه شخصی من به ادبیات عرفانی باعث شد به سمت ترجمه این آثار بروم. از نظر من اهمیت ادبیات در عرفان است بنابراین از همه شعرا بیشتر به عطار و مولانا علاقه دارم. اعتقاد دارم آنچه که در شعر برای ما قوت جان و روح می شود درس های عرفانی است که می توانیم از آن بیاموزیم ، فرم و وزن شعر از نظر عطار و مولانا برای رسیدن به این هدف است که در انسان یک جهش ایجاد کند.

دلیل اینکه این کتاب ها را می نویسم این است که در فرانسه پیش قضاوت های اشتباهی درباره اسلام و ایران وجود دارد و استقبالی که از این کتاب ها می شود هم بیشتر از طرف کسانی است که دوست دارند حرف های تازه ای درباره عرفان اسلامی بشنوند و چهره تازه ای از اسلام را بشناسند نه آنچه در تلویزیون می بینند.

منطق الطیر پیش از این هم به زبان فرانسوی منتشر شده بود. چه دلیلی داشت که یک بار دیگر به سراغ ترجمه این کتاب بروید؟

- از زمانی که رساله دکتری خود را می نوشتم همیشه درباره سنایی، مولانا و عطار تحقیق می کردم. به نظرم رسید که می توانیم کتاب منطق الطیر را به زبان فرانسوی ترجمه کنیم و مینیاتورهایی ایرانی، ترکی و هندی هم به آن بیفزاییم. ترجمه این کتاب حدود چهار سال طول کشید. این کتاب پیش از این دو بار به زبان فرانسوی ترجمه شده بود اما تفاوت کتاب ما با ترجمه های قبلی این است که منطق الطیر را به شعر فرانسوی ترجمه کرده ایم.

چرا تصمیم گرفتید این کتاب را به شعر ترجمه کنید؟

هیچ گاه به خودم اجازه نمی دهم شعر بگویم اما احساس کردم آنقدر شعر عطار زیباست، از نظر معنوی عمیق است و موسیقی آن برای روح آشناست که اگر آن را به نثر ترجمه کنیم به آن خیانت شده است. پدرم هم به من گفت که اگر منطق الطیر را به نثر ترجمه کنی عاقت می کنم. ترجمه این کتاب کار جالبی برای من بود. درباره مفاهیم دشوار آن از کمک پدرم هم بهره گرفتم. با وجود اینکه شعرعطار ساده به نظر می رسد اما ظریف کاری های پیچیده ای دارد که در شعر فارسی سابقه ندارد و شعرایی مانند حافظ و مولانا که پس از عطار زندگی کرده اند از او تاثیر گرفته اند. با توجه به این مسائل تلاش کردم به ترجمه کتاب فرمی بدهم که به متن اصلی خیانت نکند. اگرچه شعر من به زیبایی شعر عطار نمی شود.

آیا مردم فرانسه از این کتاب استقبال کرده اند؟

- نسخه نفیس این ترجمه به سرعت نایاب شد اما متن کتاب به صورت کتاب مستقلی مجددا منتشرشده است و فروش زیادی داشت.هم ایرانیان ساکن فرانسه و هم خود مردم این کشور استقبال زیادی از منطق الطیر کردند زیرا هم کتاب زیادی است و هم اینکه به دلیل اجرای نمایش پیتر بروک، مردم فرانسه آشنایی زیادی با آن دارند.

تحصیل در رشته زبان و ادبیات فارسی چقدر مورد توجه و استقبال دانشجویان فرانسوی قرار می گیرد؟

- زبان فارسی در انستیتوی ما یکی از رشته هایی است مورد استقبال دانشجویان قرار می گیرد. فرانسوی ها شاید شعرای ایرانی را نشناسند اما شعر فارسی برایشان یک حالت رویایی دارد و اسم شعرایی مانند حافظ، عطار، خیام و مولانا به گوش آنها رسیده است. فرانسوی ها از شعر فارسی برداشتی رمانتیک دارند که البته برداشتی اشتباه است زیرا شعر ایران اصلا رمانتیک نیست. همین برداشت باعث شده است گرایش زیادی به شعر فارسی داشته باشند.

به غیر از منطق الطیر چه کتاب هایی درباره زبان و ادبیات فارسی نوشته یا ترجمه کرده اید؟

- دو کتاب درباره مولانا نوشته ام که هم راجع به زندگی این شاعر بزرگ است و هم شامل ترجمه برخی اشعار او می شود. یک کتاب درباره یک شاعر زن عرفانی به نام ملک جان نعمتی که در کردستان زندگی می کرده است نوشته ام که هم شامل سرگذشت اوست و هم ترجمه اشعارش از کردی و فارسی به فرانسوی. کتاب دیگری هم دارم به نام برگزیده عرفان اسلامی که ترجمه آثار عرفانی از عربی و فارسی به فرانسوی است.

و به عنوان آخرین سوال، از میان شعرای ایرانی کدامیک بیشتر در فرانسه مورد استقبال قرار می گیرند؟

- مردم فرانسه خیلی عاشق خیام هستند. اخیرا ترجمه جدیدی از دیوان حافظ هم در این کشور منتشر شده است که به سرعت فروخته شد. در قرن 17 سعدی، در قرن 18 و 19 فردوسی و جامی و در حال حاضر بیشتر مولوی، حافظ و عطار مورد توجه فرانسوی ها قرار داشته اند اما خیام همیشه طرفداران زیادی در این کشور داشته است.

منبع: خبرگزاری ایرنا