1394/2/30 ۱۰:۲۰
در فضایی که به اصطلاح، شتر با بارش گم می‌شود یافتن ناشران موسیقی در بزرگترین رویداد فرهنگی کشور مانند پیدا کردن سوزن در انبار کاه است. این اتفاقی است که هر سال در برگزاری نمایشگاه‌های کتاب تکرار می شود. در فضای وسیعی که عرصه بر تمامی حوزه‌های آموزشی، پژوهشی، تاریخی و... گسترده است، تنها تعداد اندکی از غرفه‌های موسیقی آن هم ناشرانی که در حوزه آثار مکتوب فعالیت می‌کنند به چشم می‌خوردند دیگر مؤسسات تولید آثار صوتی نیز با گلایه از نبود جایگاه شایسته و هزینه بالا ترجیحاً کنار کشیدند. این اتفاقات و پاسخگو نبودن به اعتراض‌ها نشان از نگاه سلیقه‌ای مسئولان به هنر مهجور و مظلوم موسیقی دارد.
پرسه در پستوی ملودی‌های نانوشته
ندا سیجانی: در فضایی که به اصطلاح، شتر با بارش گم می‌شود یافتن ناشران موسیقی در بزرگترین رویداد فرهنگی کشور مانند پیدا کردن سوزن در انبار کاه است. این اتفاقی است که هر سال در برگزاری نمایشگاه‌های کتاب تکرار می شود. در فضای وسیعی که عرصه بر تمامی حوزه‌های آموزشی، پژوهشی، تاریخی و... گسترده است، تنها تعداد اندکی از غرفه‌های موسیقی آن هم ناشرانی که در حوزه آثار مکتوب فعالیت می‌کنند به چشم می‌خوردند دیگر مؤسسات تولید آثار صوتی نیز با گلایه از نبود جایگاه شایسته و هزینه بالا ترجیحاً کنار کشیدند. این اتفاقات و پاسخگو نبودن به اعتراض‌ها نشان از نگاه سلیقه‌ای مسئولان به هنر مهجور و مظلوم موسیقی دارد. جست‌وجو در راهروهایی که به قول معروف عنوان‌بندی شده دردسری است که این روزها ناشران و مخاطبان موسیقی با آن درگیر هستند در صورتی که تعداد آنها حتی به یک راهرو زیر سایه شبستان هم نمی‌رسد. بسیاری کارشناسان، موسیقیدان‌ها و ناشران موسیقی بر این باورند که کتاب‌های این حوزه در لابه‌لای ده‌ها هزار عنوان و میلیون‌ها جلد کتاب در حوزه‌های مختلف چندان قابل رؤیت نیست. اما بازهم جای شکر آن باقی‌است که نمایشگاه کتاب تهران فرصتی را هم برای کتاب‌های پژوهشی و آکادمیک حوزه موسیقی فراهم کرد. استادان و ناشران موسیقی درباره آثار مکتوب موسیقی، نقد و نظرهایی داشته‌اند که در ادامه می‌خوانید:
کتاب‌های موسیقی باید قابل فهم و درک باشد
مصطفی کمال پورتراب پژوهشگرموسیقی و آهنگساز، کمبود متخصصان موسیقی به صورت علمی در ایران را یکی از معضلات این حوزه عنوان می‌کند و می‌گوید: متأسفانه تعداد متخصصان موسیقی در ایران بسیار اندک است، در ایران علاقه‌مندان به موسیقی خود را نوازنده یا آهنگساز معرفی می‌کنند در صورتی که آهنگسازی آنها روش علمی ندارد.پورتراب می‌افزاید: کسانی که در حوزه موسیقی کتاب می‌نویسند باید اطلاعات علمی بالایی داشته باشند اما متأسفانه تا به امروز کتاب‌هایی که منتشر شده چندان روی اصول صحیح نوشته نشده و جای تأسف است که در این مورد دچار ضعف هستیم. به‌طور مثال در کتاب «مجموعه مقالات» سعی کرده‌ام با 28 مقاله از آکوستیک تا منطق و فلسفه، مطالب علمی و قابل دفاعی را تألیف کنم. ضمن اینکه یادمان باشد اغلب کسانی که کتاب‌های موسیقی را مطالعه می‌کنند سواد موسیقایی ندارند، بنابراین باید این کتاب‌ها به زبان روان و قابل فهم نوشته شود تا مخاطبان بیشتری جذب آثار مکتوب شوند. پورتراب در خصوص نقد، نظر و کارشناسی‌هایی که در حوزه آثار مکتوب موسیقی صورت می‌گیرد، می‌گوید: کارشناسان کتاب باید نسبت به افرادی که کتاب می‌نویسند سطح معلومات بالاتری داشته باشند که متأسفانه تعداد این افراد در ایران خیلی زیاد نیست. در کشور ما تمام جوانان و نوجوانان با اینترنت و رایانه آشنایی و سر و کار دارند اما اطلاعات کافی از کاربرد علمی آن ندارند و اگرهم کاری انجام می‌دهند، بیشتر تجربی است. این مسأله در مورد آهنگسازان نیز صدق می‌کند، اکثریت آهنگسازان ما سواد موسیقایی ندارند و از روی ذوق و علاقه به این هنر روی آورده‌اند. آموختن آهنگسازی یک دوره 15 ساله دارد که باید گذرانده شود حتی بعد از دریافت دیپلم موسیقی باید از ابتدا الفبای آهنگسازی را آموخت اما اتفاقاتی که این روزها رخ داده است سبب شده که امروزه همه خود را به نوعی آهنگساز معرفی کنند و مردم ما هم که در این باره اطلاعات کاملی ندارند یک موسیقی بی‌محتوا را تشویق می‌کنند و در واقع دنباله رو دیگران می‌شوند و شناخت کافی نداشتن از موسیقی سبب شده که ما منتقدی در این زمینه نداشته باشیم و هر اثری که ارائه می‌شود، به‌خاطر ناآگاهی آن را با ارزش می‌دانیم.
موسیقیدان‌های ما اهل مطالعه نیستند
مجید کیانی موسیقیدان و نوازنده، ارتباط نداشتن با کتاب را یکی از معضلات حوزه موسیقی عنوان می‌کند و می‌گوید: این روزها سر و کار داشتن با صوت، آهنگ و ساخت قطعات موسیقی سبب شده چندان سراغ مطالعه نرویم و این بدان علت است که در این زمینه آموزش ندیده‌ایم و بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم. این مسأله یکی از مشکلاتی بود که مرحوم محمد رضا لطفی بر آن تأکید بسیاری داشت. ایشان در زمانی که کتاب سال شیدا را منتشر کردند تأکید داشتند که موسیقیدان‌های ما اهل مطالعه نیستند و از این موضوع بسیار ناراحت بودند. این مسأله همان حقیقت و مشکلی است که امروز شاهد آن هستیم. برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی اظهار می‌کند: هنرجویان موسیقی آن‌طور که باید و شاید به مجلات موسیقی که به صورت گزارش یا خبر به موسیقی می‌پردازند، توجه نمی‌کنند چه برسد به کتاب‌هایی که به صورت تخصصی و علمی در این زمینه منتشر می‌شود را مطالعه کنند. تا جایی که این روزها فروش چندانی ندارد. به‌طور مثال تیراژ اول کتاب «هفت دستگاه موسیقی ایران» که حدوداً 15 سال پیش نوشته شده بود 5000 نسخه بود و فروش خوبی داشت اما در چند سال اخیر فروش چندانی نداشته و تنها مورد استفاده شاگردان و هنر‌جویانم بوده است.وی می‌افزاید: با وجود آنکه کتاب‌های موسیقی در خارج از ایران به علت آشنایی نداشتن چندان تیراژ بالایی ندارند اما آثار مکتوب خارجی چون کلاسیک غربی فروش بسیار بالایی در ایران دارند. یکی از مشکلات ما در زمینه نشر آثار موسیقی این است که کتابی که چندان محتوا و اعتباری ندارد و درباره مسائلی صحبت می‌کند که نیازی به ترجمه ندارد مورد استقبال تعدادی از ناشران قرار می‌گیرد و آن را منتشر می‌کنند. وی تصریح می‌کند: از دیگر اتفاقات ناگوار که در حوزه موسیقی صورت گرفته نقد غیرکارشناسی است. متأسفانه حوزه موسیقی در زمینه نقد بسیار فقیر است و این اتفاق به علت نداشتن اطلاعات کافی در این حوزه است و نقدهای ما به‌جای آنکه کارساز باشد مشکل‌ساز می‌شود.
در حوزه موسیقی نقد و کارشناسی خوبی نداریم
داریوش طلایی نوازنده و مؤلف کتاب‌هایی چون «نگرشی نو به تئوری موسیقی ایران»، «نت‌نویسی آموزشی» و«ردیف میرزاعبدالله» بر این نظر است که بیشتر مخاطبان موسیقی از کتاب‌های آموزشی که مربوط به فراگیری سازها و رپرتوارهای مختلف می‌شود، بهره می‌برند و اگر کتابی هم ترجمه می‌شود چندان نظارتی بر ضرورت و کیفیت آن صورت نمی‌گیرد.وی تعداد اندک مخاطبان کتاب را تنها به حوزه موسیقی محدود نمی‌داند و معتقد است که در دیگر حوزه‌های هنری هم این مسأله وجود دارد. وی در توضیح بیشتر اظهار می‌کند: ذات موسیقی بیان صوتی است اما متأسفانه در این حوزه نقد و کارشناسی خوبی صورت نمی‌گیرد. در واقع می‌توان گفت موسیقی هیچ متولی ندارد و بازاری شده است حتی موسیقی کلاسیک. این اتفاقات به این دلیل است که حمایت فرهنگی از موسیقی انجام نمی‌شود.
ناشران موسیقی به آثار مکتوب توجه داشته باشند
محمدرضا فیاض آهنگساز و مدرس موسیقی که در زمینه آثار مکتوب موسیقی چون تألیف «هفت دستگاه موسیقی» فعالیت دارد، در این باره می‌گوید: کتاب‌هایی که در حوزه موسیقی به چاپ می‌رسند در چند گروه طبقه‌بندی می‌شوند، یک گروه در رده آثار آموزشی قرار دارند. بخش دیگر هم شامل کتاب‌های تاریخی و تحلیلی هستند که شمارگان آنهاکمتر است و در مجموع می‌توان گفت تیراژ آثاری که جنبه آموزشی دارند بالاتر از شمارگان آثاری است که در حوزه تحلیلی نوشته می‌شوند. اما می‌توان امیدوار بود که با توصیه به مراکز دانشگاهی و مراکز علمی گرایش بیشتری به آثار به‌وجود آید. کتاب‌های موسیقی که جنبه عام دارد نسبت به کتاب‌های آموزشی تیراژ محدودتری دارند در صورتی که عمده صنعت نشر موسیقی بر دوش بخش آموزشی گذاشته شده است. وی در خصوص آثار مکتوبی که در خارج از ایران ترجمه و به چاپ می‌رسد هم می‌گوید: تعدادی از ناشران که کاملاً حرفه‌ای عمل می‌کنند مخاطبان خود را در خارج از ایران پیدا کرده‌اند. با این حال این چشم انداز هنوز بسیار محدود است در صورتی که عرصه‌ای است که می‌تواند بسیار گسترده‌تر از این باشد.
مکتوبات موسیقی در کشور ما فقیر است
رامین صدیقی مؤسس نشر موسیقی هرمس در خصوص عدم حضورش در این دوره نمایشگاه می‌گوید: محل نا‌مناسب و قیمت بالای غرفه‌ها سبب شده تا ناشران آثار صوتی موسیقی(البته به غیر از کسانی که در حوزه آثار مکتوب فعالیت می‌کنند) در نمایشگاه حضور نداشته باشند. وی در ادامه با تأکید بر محتوای آثار مکتوب موسیقی می‌افزاید: حوزه مکتوب موسیقی در کشور ما دارای فقر است و شاید اگر اثری منتشر شود سال‌ها بعد متوجه خواهند شد که این روایت صحت و سقم داشته است یا خیر. صدیقی آثار منتشر شده در حوزه مکتوب موسیقی را به دوبخش آموزشی و مرجع تقسیم‌بندی می‌کند و می‌گوید: کتاب‌های درسی چون آموزش تار و سه تار که از اقبال خوبی هم برخوردار است مخاطب خاص خود را دارد و برای هنرجویانی است که در نظر دارند سازهای موسیقی را به صورت تخصصی آموزش ببینند. بخش دیگر از آثار هم مثل دایرئ‌المعارف‌ها و فرهنگنامه‌ها که بیشتر جنبه مرجع دارند و مناسب برای مخاطبان آکادمیک یا دیگر مخاطبان موسیقی هستند. البته در زمینه آثار مکتوب کتاب‌های متفرقه‌ای چون زندگینامه مفاخر و اساتید موسیقی، تاریخچه یا حتی متن ترانه‌ها نیز منتشر می‌شود که مخاطب عام‌تری دارد.
مردم به موسیقی جدی علاقه‌مند هستند
انتشارات ماهور با محصولاتی چون کتاب‌های مرجع موسیقی، فصلنامه و سی دی‌های موسیقی کلاسیک، هر سال حضور پر رنگی در نمایشگاه بین‌اللملی کتاب دارد. محمد موسوی مدیر این انتشارات درباره مجموعه‌های این انتشارات می‌گوید: انتشارات ماهور در زمینه آثار تخصصی موسیقی فعالیت می‌کند به همین دلیل در نمایشگاه کتاب هنرجویان و دانشجویان عرصه موسیقی استقبال خوبی از آثار ما کرده‌اند.وی در ادامه می‌افزاید: «کتاب موسیقی کلاسیک ایرانی» با شمارگان دوهزار نسخه نشانگر آن است که مردم به موسیقی جدی بسیارعلاقه‌مند هستند.
مباحث تخصصی موسیقی در مکتوبات بکر مانده است
گلشن دانش که در غرفه انتشارات «موسیقی عارف» فعالیت می‌کند عنوان‌بندی و چیدمان نادرست غرفه‌های موسیقی را که باعث از بین رفتن زمان و دست نیافتن به خواسته‌های مخاطبان و غرفه‌داران می‌شود از مشکلات بیست‌وهشتمین نمایشگاه بین‌المللی عنوان می‌کند و می‌گوید: انتشارات عارف، فضایی گسترده‌تر از نشر و پخش کتاب دارد و ساز و لوازم موسیقی نیز ارائه می‌دهد بنابراین برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی بیشتر از جهت تریبون تبلیغاتی برای ما دارای اهمیت است. وی می‌افزاید: آثار مکتوب این انتشارات، بیشتر در زمینه آموزش موسیقی است به همین جهت علاقه‌مندان به موسیقی یا حتی کسانی که موسیقی کار نکرده‌اند، از مجموعه کتاب‌های ما استفاده می‌کنند. با این حال بسیاری از مباحث و موضوعات تخصصی که در حیطه موسیقی ایرانی منتشر می‌شود بکر مانده و آن‌طور که باید و شاید بازار موسیقی هنوز به نقطه اشباع نرسیده است و در حالی که خوراک فرهنگی مردم تأمین نیست، بدون داشتن اطلاعات کافی در این زمینه تنها به موسیقی علاقه‌مند هستند. وی ظرفیت کتاب‌های موسیقی و ترجمه این آثار به خارج از کشور را مثبت ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: ردیف اصلی‌ترین و مهمترین خوراک موسیقی و به نوعی دایرئ‌المعارف موسیقی ایرانی محسوب می‌شود، بنابراین در خارج از ایران طرفدار و علاقه‌مندان خاص خود را دارد و بالعکس متد‌های موسیقی کلاسیک غربی در ایران بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تعداد اندک ناشران انگیزه مخاطبان را از بین برده است
سعید سراج یکی از کارمندان انتشارات رهام، برگزاری نمایشگاه کتاب را چشم انداز خوبی در حوزه موسیقی و ناشران این حوزه برآورد نمی‌کند و می‌گوید: بسیاری از مخاطبان موسیقی به این علت که عناوین و ناشران کم‌شماری در نمایشگاه حضور دارند ترجیح می‌دهند در بزرگترین رویداد فرهنگی شرکت نکنند و بهتر می‌دانند که نیاز خود را از فروشگاه‌های موسیقی تهیه کنند. برای ما نیز به همین صورت است و در فروشگاه‌ها استقبال و فروش بهتری خواهیم داشت. وی ناآگاهی و شناخت کافی نداشتن از موسیقی ایرانی را مهمترین علت راه نیاقتن کتاب‌های موسیقی ایرانی به خارج از کشور عنوان می‌کند و می‌افزاید: در خارج از ایران ظرفیت خوبی برای انتشار و ترجمه آثار مکتوب موسیقی وجود ندارد اما بالعکس استفاده ما از کتاب‌های خارجی بیشتر است. ضمن اینکه شهرستان‌های ایران استقبال خوبی از آثار مکتوب موسیقی و کتاب‌های این حوزه دارند.
روزنامه ایران
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید