1396/11/14 ۱۰:۵۸
مجله‌بازها راه دفترش در طبقه اول پاساژ صفوی را خوب بلدند. حسین تقوی ٣٠ سالی می‌شود كه شغل و علاقه‌اش جمع‌آوری و آرشیو مجلات و روزنامه‌های قدیمی است. گاهی اسنادی هم از تاریخ مطبوعات به دستش می‌رسد كه آرشیو بزرگش از مطبوعات ایران را غنی‌تر می‌كند. تقوی بیش از هر چیز با تاریخ مطبوعات سر و كار دارد؛ از كاغذهای كاهی روزنامه‌های قاجاری كه از دل تاریخ می‌آیند تا روزنامه‌های امروزی كه هر روز منتشر می‌شوند. او یكی از كسانی است كه می‌تواند بگوید چرا این روزها اقبال مردم به روزنامه‌ها كمتر شده، شاید سلیقه مردم را بهتر بداند و با مطالعه روند انتشار مطبوعات در ١٠٠ سال گذشته بتواند نقاط ضعف و قوت مطبوعات امروز ایران را از زاویه نگاه خود بررسی كند.
«حسین تقوی» صاحب غنی‌ترین آرشیو مطبوعات ایران فرزانه قبادی: مجله‌بازها راه دفترش در طبقه اول پاساژ صفوی را خوب بلدند. حسین تقوی ٣٠ سالی می‌شود كه شغل و علاقه‌اش جمع‌آوری و آرشیو مجلات و روزنامه‌های قدیمی است. گاهی اسنادی هم از تاریخ مطبوعات به دستش می‌رسد كه آرشیو بزرگش از مطبوعات ایران را غنی‌تر می‌كند. تقوی بیش از هر چیز با تاریخ مطبوعات سر و كار دارد؛ از كاغذهای كاهی روزنامه‌های قاجاری كه از دل تاریخ می‌آیند تا روزنامه‌های امروزی كه هر روز منتشر می‌شوند. او یكی از كسانی است كه می‌تواند بگوید چرا این روزها اقبال مردم به روزنامه‌ها كمتر شده، شاید سلیقه مردم را بهتر بداند و با مطالعه روند انتشار مطبوعات در ١٠٠ سال گذشته بتواند نقاط ضعف و قوت مطبوعات امروز ایران را از زاویه نگاه خود بررسی كند. بیش از همه تاكید دارد كسانی كه در رشته ارتباطات و روزنامه‌نگاری تحصیل می‌كنند، به منابع پژوهشی دسترسی ندارند، نمی‌دانند مطبوعات در ایران چه پیشینه‌ای دارد و چه مسائلی را از سر گذرانده است. كتابخانه‌های دانشگاه‌ها هم خوراك پژوهشی در اختیار دانشجویان نمی‌گذارند و همین بی‌اطلاعی از تاریخ مطبوعات باعث می‌شود دانشجویان با تاریخ مطبوعات و بزرگان این عرصه و اقداماتی كه در جهت پیشرفت مطبوعات انجام داده‌اند، آشنا نباشند. با حسین تقوی در دفتر پر خاطره‌ای به گفت‌وگو می‌نشینیم كه آگهی فروش ساده‌ای روی شیشه‌اش نصب شده، می‌گوید: «غنی‌ترین آرشیو مجله و روزنامه از دوره قاجار تا امروز را دارم اما مراكز پژوهشی علاقه‌ای به خرید آن ندارند، همین است كه می‌خواهم اینجا را تعطیل كنم.»
این روزها به اندازه گذشته مردم به مطبوعات و روزنامه‌ها توجه ندارند، به نظر شما دلیل این رویكرد چیست؟ البته هنوز هم هستند كسانی كه عاشق بوی كاغذ هستند و ترجیح می‌دهند روزنامه كاغذی را در دست بگیرند و بخوانند. حتی هنوز هم بعضی از مراجعان ما آرشیو روزنامه‌های روز را از ما می‌خواهند. اما به چند دلیل مردم علاقه‌ای به خواندن و خریدن روزنامه‌ها ندارند. دلیل اصلی این اتفاق مدیریت‌های ناصحیح است. روزنامه‌هایی مثل كیهان و اطلاعات كه زمانی بین مردم جایگاه ویژه‌ای داشتند امروز به همین دلیل تبدیل به رسانه‌هایی خنثی شده‌اند. دلیل دیگر این است كه روزنامه‌ها حكومتی هستند و همین وابستگی روزنامه‌ها به حكومت، باعث می‌شود محافظه‌كارتر عمل كنند و در نتیجه جذابیتی برای مردم نداشته باشند. از سوی دیگر روزنامه‌ها دچار خودسانسوری شده‌اند، همین موضوع موجب بی‌اعتمادی مردم نسبت به روزنامه‌ها می‌شود. خبرنگارها جسارت نوشتن از بسیاری از حقایق را ندارند. بسیاری از مشكلات كشور و مردم را نمی‌نویسند و دلایل خودشان را برای این‌كار دارند. مردم چرا باید به چنین روزنامه‌هایی مراجعه كنند؟ طبیعی است كه ترجیح می‌دهند از طریق سایت‌ها و كانال‌ها اخبار حقیقی پیگیری كنند. گاهی روزنامه‌ها به شكلی عمل می‌كنند كه گویی بعضی اتفاقات در كشور نیفتاده است. مردم چطور می‌توانند به روزنامه‌هایی كه اینقدر محافظه‌كارند مراجعه كنند؟ مورد بعدی كه شاید مخاطب را آزار دهد تبلیغات نامرتبط است، گاهی دیده می‌شود یك صفحه بزرگ تصویر ساعت مچی چاپ می‌شود؛ این موارد مخاطب را جذب نمی‌كند. نمایشگاه بین‌المللی مطبوعات كه باید محلی برای معرفی مطبوعات باشد و زمینه شناخت مردم را فراهم كند به شكلی كه در شأن مطبوعات ایران باشد، برگزار نمی‌شود. تعدادی از نشریات كه به كلی در نمایشگاه شركت نمی‌كنند، غرفه‌هایی كه در نمایشگاه برپا می‌شود به كلی ربطی به مطبوعات ندارد. این توهین به اهالی مطبوعات است. خیلی از روزنامه‌ها را زیر پا می‌ریزند و آنقدر بی‌محتوا هستند كه كسی حتی دلش نمی‌خواهد این روزنامه را از زیر پا بردارد.
مردمی كه امروز ایراداتی كه به آن اشاره كردید را به مطبوعات وارد می‌دانند، چقدر با تاریخ مطبوعات ایران آشنا هستند؛ با توجه به مراجعاتی كه دارید آنها چه می‌گویند؟ چه می‌خواهند؟ عدم شناخت مردم از تاریخ مطبوعات یكی دیگر از دلایلی است كه باعث می‌شود امروز علاقه‌ای به خواندن روزنامه نداشته باشند. سابقه مطبوعات ایران در آسیا بی‌نظیر بوده است. ما در زمان قاجار و دوران مشروطه تنها كشور آسیا بودیم كه یك‌هزار و ٥٠٠ عنوان روزنامه داشتیم. اما امروز با این گنجینه غنی، موزه مطبوعات و كتابخانه تخصصی مطبوعات در كشور نداریم. اگر كسی قصد پژوهش در این زمینه داشته باشد باید بخشی از تاریخ مطبوعات‌مان را در دانشگاه هاروارد و پرینستون و منچستر تهیه كند.
به نظر شما چه فاكتورهایی یك روزنامه یا مجله را جذاب و خواندنی می‌كند؟ امروز هنوز آرشیو برخی روزنامه‌ها مثل «آیندگان» مشتری‌های خاص خود را دارد. به دلیل اینكه این روزنامه هنوز برای مخاطب تازگی دارد. محتوا، طراحی، نویسندگان، مطالب، تصویرسازی و كاریكاتور از مواردی است كه می‌تواند یك روزنامه را جذاب و خواندنی كند. یكی از مواردی كه كمتر در مطبوعات امروز ما دیده می‌شود، كاریكاتور است. در صورتی كه در گذشته این بخش نقش پررنگی در مطبوعات داشت و بسیار جلب‌توجه می‌كرد؛ تاثیرگذار بود. در حال حاضر هم اكثر مردم كاریكاتورهای یك مقطعی از تاریخ مطبوعات را در منازل‌شان آرشیو می‌كنند. اما این بخش جایی در مطبوعات امروز ما ندارد. كاریكاتور جریان‌سازی كه حرف برای گفتن داشته باشد، نداریم در مطبوعات. از سوی دیگر اگر مطبوعات بعد از انقلاب را مطالعه كنید متوجه می‌شوید كه تحولی كه در روزنامه‌نگاری بعد از انقلاب اتفاق افتاد در روزنامه «سلام» بود. «توس»، «جامعه»، «عصر آزادگان» و «صبح امروز» آنقدر مطالب و گزارش‌های متنوع و حرف‌های تازه برای گفتن داشتند كه مخاطب را جذب می‌كرد. در این مقطع مطالبی در مطبوعات منتشر می‌شد كه حتی در زمان مشروطیت هم در مطبوعات دیده نمی‌شد. البته بسیاری از روزنامه‌نگاران هم در این مسیر هزینه دادند. مورد دیگر تخصصی بودن نشریات است. در صد سال اخیر مهم‌ترین مجله ادبی ایران «سخن» است، كه استاد ذبیح‌الله صفا، خانلری، صادق هدایت، نیما یوشیج در آن فعالیت می‌كردند. این مجله از سال ٢٢ تا ٥٧ منتشر می‌شد. اما ببینید در ٤٠ سال گذشته ما چه مجله ادبی شاخص و ماندگاری داشتیم؟ یا مهم‌ترین مجله هنری «هنر و مردم» بود، این مجله با وجود اینكه دولتی بود و متعلق به وزارت فرهنگ و هنر، بسیار مورد توجه مردم و فرهیختگان بود تا جایی كه «بهرام بیضایی» معتقد بود هر ایرانی باید یك دوره از مجله هنر و مردم را در خانه داشته باشد. اما در ٤٠ سال گذشته ما چه كرده‌ایم؟ در هر رشته و هر زمینه‌ای كه مطبوعات تخصصی را بررسی كنید، می‌بینید وضعیت چقدر بغرنج است.
حالا با این تجربه‌ای كه شما با مطبوعات و تاریخ آن دارید فكر می‌كنید چطور می‌شود مردم را با مطبوعات آشتی داد؟ تنها راه توسعه، توسعه فرهنگی است راه دومی وجود ندارد. ما باید بچه‌ها را از بچگی عادت بدهیم به كتاب و مجله خواندن و این خوراك‌ها باید به گونه‌ای ارایه شود كه كودك خسته نشود. نشریاتی با تصویرسازیهای خوب و جذاب برای كودكان منتشر كنیم. یك زمانی روزنامه نونهالان را داشتیم كه سفارت انگلیس برای بچه‌ها منتشر می‌كرد. پیك كودك و نوجوان كه با تصویرسازیهای نورالدین زرین كلك و پرویز كلانتری و مرتضی ممیز منتشر می‌شد و در دهه پنجاه در مدارس در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گرفت. اما الان مطبوعات ما برای كودكان چه خوراكی دارد؟ بچه‌ها چقدر به مطبوعات علاقه‌مندند؟
به نظر شما مهم‌ترین فاكتوری كه می‌تواند روی دكه مخاطب را مجاب كند به خرید و خواندن یك نشریه چیست؟ كیفیت چاپ نشریه، حروفچینی و چشم‌نواز بودن، لوگو خیلی فاكتور مهمی است، ما در زمان قاجار روزنامه‌های «شرف» و «شرافت» را داشتیم كه از خط نستعلیق یا شكسته در لوگو و تیتر استفاده می‌كرد. صفحه‌آرایی خوب هم فاكتور مهمی است، اما تیتر یك نشریه از همه فاكتورها مهم‌تر است. تیترهایی كه در روزنامه «آیندگان» یا «كیهان» یا «رستاخیز» استفاده می‌شد، واقعا منحصر به فرد بود. اما امروز متاسفانه بعضی روزنامه‌ها به قدری به لحاظ كیفی سطح‌شان پایین است كه حتی ارزش آرشیو شدن ندارند. البته باید همه این روزنامه‌ها به عنوان بخشی از تاریخ مطبوعات ثبت شوند، اما اینكه روزنامه‌ای از نظر هنری و جذابیت محتوایی و بصری ارزشمند باشند، خیلی كم است.
ایده‌ای برای آشتی مردم با مطبوعات دارید؟ اگر مراكز پژوهشی و دولت همراهی كنند، با ایجاد موزه‌ای برای مرور تاریخ مطبوعات، مردم می‌توانند با تاریخ مطبوعات بیشتر آشنا شوند. بیش از ٣٠ هزار عنوان نشریه از زمان قاجار تا به امروز منتشر شده است و ما می‌توانیم موزه‌ای را با ١٠ هزار عنوان نشریه از زمان قاجار تا حال حاضر به همراه اسناد مربوط به مطبوعات و روزنامه‌نگاران و سردبیران و مدیرمسوولان داشته باشیم. راه بعدی می‌تواند این باشد كه یك كتابخانه تخصصی برای مطبوعات داشته باشیم. شاید مردم هم منابعی از تاریخ مطبوعات داشته باشند و به این كتابخانه اهدا كنند و پژوهشگران تنها به منابع ناقص اینترنتی مراجعه نكنند.
منبع: اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید