کهنه یادداشت

مردم ایران در روزگار ساسانی، شاید برای نخستین بار، هم از راه دیرها و دانشگاههای آرامی که در شهرهای انطاکیه و ادس و نصیبین و تیسفون و قنسرین و جندی شاپور بنیاد نهاده شده و جندین دانشمند ایرانی در آنجاها به بار آمده و در ترجمۀ کتابهای فلسفی یونانی و نگارش رساله های علمی به زبان های پهلوی و سریانی دست داشته اند

معمولا الفاظ عرفان و تصوف را به جای هم و به یک معنی به کار می برند ولی هر یک از این دو لفظ تاریخ خاص خود دارد هرجند که تاریخ این هر دو در پایان به هم پیوسته و با هم جمع شده اند در اینجا مجال آن نیست که تاریخ الفاظ عرفان و تصوف و سیر معانی این دو لفظ را بازگوئیم

نکتۀ جالبی که از مطالعۀ ادبیات قرن پنجم و ششم هجری به دست می آید این است که در آثار اغلب گویندگان این دوره صورخیال (اعم از تشبیه و استعاره و کنایه و مجاز)به سبب تکرار و استعمال زیاد به صورت مبتذل درآمده به عبارت دیگر شکل قالبی و ثابت پیدا کرده است. شاعر برای تصویر موضوع مورد نظر خود از یک یا چند قالب شناخته شده و معروف که سال ها زبانزد گویندگان بوده است استفاده می کند.

مثل به طور کلی در حکم راهنمائی است که با اشارات خود انسانها را به حقیقتی سوق می دهد و آنها را به هدفی مرتبط می سازد. مثل نشان دهندۀ راه است، و وسیله ای است برای تفکر و برای بیدار کردن و سوق دادن مردم بسوی هدف های واقعی زندگی. بنابراین، مثا اصلاً وسیله است نه هدف، گرچه در عین حال، هم نمونه است و هم نموداری است از یک واقعیت عینی.

اگر قرار باشد فهرستی از اسامی مردان متجدد و ترقی خواه صدوپنجاه سال اخیر ایران تهیه شود، بدون شک نام میرزا فتحعلی آخوندزاده به حق جزو پنج نفر اول خواهد بود. شهرت تجدد خواهی و اصلاح طلبی آخوندزاده در میان روشنفکران معاصر به اندازه ای است که عده زیادی از آنان بدون آنکه با آثار او آشنایی مستقیمی داشته باشند، یا منابع اصلی اندیشه های او را مورد بررسی قرار دهند به جرأت از او به عنوان متفکری بزرگ که با دوراندیشی خطوط اصلی پیشرفت و تعالی را برای هموطنان خود رسم کرده نام می برند.

نقاشی از هنرهای اولیه انسان است کهنمونه های نخستین آن را در غارهای پیش از تاریخ مشاهده می کنیم. طبیعت پیرامون انسان همواره در زندگی و فکر بشر مؤثر بوده و انسان نیز به نحوی آنها را در آثار ابداعی خود منظور کرده است. بنابراین نقاشی نموداری از هنر، ذوق، تفکر، اندیشه و تجربه هنرمندانی است که با زبان رنگها مفاهیمی را بیان می کنند.

پازند کلمه ایست مرکب از دو جزء پاو زند که از : paiti و azanti قدیم می آید که جزء اول آن را هم به معنی «ضد» و هم به معنی «دربرابر» می توان گرفت. جزءدوم که خود با شخصیتی جداگانه در ادبیات باستانی ما شناخته شده است معنی گزارش و شرح و بیان را می دهد.

نخست باید توضیح داد که اصول بحث فلاسفۀ قدیم در باب حواس پنجگانه ظاهری و باطنی یکی است. و همانطور که برای هر یک از حواس ظاهری عضوی خاص قائلند که آن حس و عملیات آنرا متعلق به آن می دانند در موضعی بودن حواس باطنی هم تقریباً همه متفق اند و برای هر حسی از حواس پنجگانۀ باطنی موضعی خاص و عصوی مخصوص قائل شده اند

در نزد جغرافی نویسان قدیم ایران و عرب، سرزمین سند بر منطقۀ وسیعی اطلاق می شده است. حدود العالم که کهن ترین متن جغرافیائی زبان فارسی است حدود سند را چنین تعیین می کند: «ناحیتی است، مشرق وی رود مهران است و جنوب وی دریای اعظم است و مغرب وی ناحیت کرمان است و شمال وی بیابان است، کی به حدود خراسان پیوسته است...»

«... از خصایص کرمان – که بدان معنی ممتاز است و دریت خاصیت بی انباز – دین داری و پاک اعتقادی و اسلام پروری و توحید گستری اهل اوست. بحمدالله تعالی آن خاک مقدس از قاذورات تشبیه و تعطیل و زندقه و رفض و اعتزال و صبر و قدر مطهر است، و دامن اعتقاد هیچ کرمانی به غبار این خیالات نیالوده، همه دست در شاخ واعتصموا بحبل الله زده، تکیه بر عصای علیکم بدین العجائز کرده، خدای را به یگانگی و پاکی شناسند، و محمد را صلی الله علیه – رسول به حق دانند، و چهار یار را بدنگویند و دشمنی نکنند، و اول ایشان و مقدم ابوبکر صدیق شناسند، پس عمر، پس عثمان، پس علی، و مذهب ایشان مذهب امام اعظم ابوحنیفه و امام مطلق شافعی مطلبی زیادت نه،...»