مقاله

من با لفظ روشن‎فکری دینی مشکل ندارم و معتقدم که صاحب‌نظران و متفکران حق دارند که اصطلاح بسازند. آن‌ها با زبان انس و رفاقتی دارند که حتی می‌توانند اصطلاحات را به معنای تازه به کار برند؛ اما در جایی که تفکر ضعیف است زبان و اصطلاح‌سازی هم دچار پریشانی و آشفتگی می‌شود. روشن‎فکری، روشنی فکر نیست، بلکه معنی اصطلاحی خاص دارد؛ اما وقتی این تعبیر در زبان ما به کار می‌رود شاید به ذهن‌ها متبادر شود که روشن‎فکر در مقابل تاریک‌اندیش است و آن را مدح تلقی کنند؛ ولی فکر، روشن و تاریک ندارد، پیداست که بعضی افکار پیچیده‌تر است و بعضی دیگر چندان پیچیده نیست.

دین باید وجه الهی داشته باشد و دارای جنبه‌یی باشد كه از آن به جنبه «ید الحقی» تعبیر می‌كنند، یعنی آن طرفی كه طرف خ داست، اصلا بدون خداوند معنایی نخواهد داشت. جنبه یدالحقی را «ولایت» می‌گویند و دینی كه جنبه یدالحقی نداشته باشد، دین نیست. ولایت یعنی وجهی از دین كه انسان را به خدا می‌رساند، ولایت در لــغت به معنای قرب است، دو عدد متوالی و نزدیك به هم كه فـاصله‌یی نداشته باشند. ولایت مایه تقرب بنده به خداوند است

در این نوشته قصد ورود به جزئیات زندگی پیامبر اکرم(ص) را نداریم؛ آن مبحثی است که مجالی فراخ می‌طلبد. فقط می‌خواهیم به بیان حقیقتی دردناک و ضرورت‌هایی بپردازیم که شرایط جدید جهان به ما دیکته می‌کند. امروز پیامبر اکرم(ص) مورد هجوم و حمله‌های جدیدی واقع می‌شود که برای دفع آنها نیاز به یک الهیات فعال، مبتکرانه، پویا، نواندیش، بازسازی شده و احیاگرانه داریم. این البته بحثی دراز دامن و بسیار گسترده و فنی است که نیاز به تشریح مفصل دارد اما در اینجا تنها به اشاراتی بسنده می‌کنیم، باشد که راهگشای اندیشمندان فرزانه و اهل درد باشد.

بحث از بنیادهای اخلاقی در رفتار سیاسی دولتمردان و حکمرانان، بحثی است که اگر چه طرح و تدوین آن، در دنیای مدرن شکل گرفته است اما همواره در طول تاریخ، بویژه در سیر تاریخ سیاسی اسلام و حکومت شیعی، از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. در واقع، توجه به ارتباط میان اخلاق و سیاست، توجه به ارتباط تنگاتنگ میان نظر و عمل است؛ ارتباطی که امروزه برای بسیاری از قدرت‌های سیاسی مغفول مانده است.

امام هفتم را نزد هارون ـ که سخت خشمگین بود ـ بردند. گروهی از چاپلوسان بدسگال و دنیاپرست طوماری پر از تهمت و افترا برای هارون فرستاده بودند که در آن نوشته شده بود شیعیان خراج و مالیات خود را نزد موسی می‌فرستند و او از مردم سهم امام می‌گیرد و معتقد است که هر کس از سلف پیروی کند، کافر است و زنش بر او حرام. وی متعه را حلال می‌شمارد و کسی که نماز و حج را طبق دستور آنها انجام ندهد، نماز و حجش مقبول درگاه خدا نیست.

در این روزگاری که از هرسو دست به دست هم داده‌اند تا اسلام را یک دین انسان‌ستیز و خشن وخونبار معرفی کنند و در این میان گروههای تکفیری و در رأس آنان «داعش» و «القاعده» و «طالبان» به نام دین در کشتار آدمیان، پیشتاز این بدنامی گشته‌اند، سزامند است تا عالمان دین واسلام‌شناسان متعهد مروری دوباره درباره سیره پیامبر اسلام(ص)برای نسل امروز داشته باشند وتاریخ وسیره وسنت را با نگاهی نو وعقلانی بازخوانی کنند.

«قیصر» آنچنان که تاریخ نشان می‌دهد، مردی است خطرناک، با چشمانی بی‌رحم، قیافه‌ای خشن و ترسناک و دستی بر شمشیری برهنه که همواره از آن خون تازه می‌چکد، نه، می‌بارد و در حاشیه، چهره‌های مشهوری که خوب می‌شناسیم: جلاد و رمّال و شاعر و دلقک و منشی و مستوفی و خواجه حرم و دیگر «عمله خلوت»… سرمایه‌اش زر و زور و سرگرمی‌اش رزم و بزم و دیگر هیچ.

فلسفه رشته ای از دانش و معرفت بشری است که هم از جهت موضوع و هم از جهت مسائل با منطق تفاوت دارد. منطق نیز به اعتبار موضوع و مسائل خود، غیر از فلسفه است. ولی در این مساله نمی توان تردید داشت که هیچ یک از نحله های فلسفی بدون اینکه به یک منطق متکی باشد از استحکام و اعتبار لازم برخوردار نخواهد بود. چنانکه منطق نیز اگر فلسفه خاص خود را نداشته باشد تهی و بی بنیاد خواهد بود.

گرچه برای واژه پژوهش تعریف‌ها و معادل‌های گوناگونی ارائه شده است، اما فصل مشترک همه آنها این است که «پژوهش عبارت است از تفکر نظام یافته و هدفمند برای شناسایی و تشخیص مسائل اساسی و ارائه راهکارهایی برای آن.»

مورخان اهل فکر و نظر از دیرباز یکی از فواید تاریخ را، مخصوصاً برای سیاستمداران و دولتمردان و به اصطلاح اهل حلّ و عقد، عبرت آموزی آن برای ایجاد جهانی بهتر دانسته اند. اما عبرت گرفتن از تاریخ هم، کار و شأن هر کس نیست و همین تاریخ نشان داده است که بسیاری از حوادث نامیمون جهان به دست فرمانروایان و دولتمردانی پدید آمده است که توانایی عبرت آموزی و بهره مندی از تجربة اسلاف خود را نداشته اند.