مقاله

از مرگ مردی از سلسلۀ جانشین ناپذیرها ده سال گذشت، مرگ مترجمی دقیق، فرهنگ‌نویسی تیزبین، منتقد هنری و ادبی و یکی از برجسته ترین مدیران و استادان نشر و ویرایش کشور.

در کتابهای بزرگ جهان، مانند شاهنامه با دقت و روشن‌بینی، اشارات ویژه را می‌توان یافت. شاعر حکیم سوای رمان‌نویس، قصه‌پرداز و داستان‌سراست.بیژن ـ فرزند سپهسالار گیو ـ زمانی به شکارگاه پهناوری رفته بود و مدتی ناپدید شد. گیو در جستجوی فرزند، به کیخسرو ـ شاه روشن‌بین ـ پناه می‌برد که جام جهان‌نمای در اختیار دارد. جام‌ جهان‌نمای کیخسرو، شاید صفای دل او باشد؛ صفایی که پدربزرگش (کیکاووس خودکامه) از آن بی‌بهره بود. به هر روی، کیخسرو پس از نماز و نیاز، با دلی پاک در جام‌ می‌نگرد و گمشدة گیو را پیدا می‌کند. شباهتی که میان رایانة امروز و جام‌جم دیروز است، ما را به تحسین روشن‌بینان اسطوره‌های شاهنامه راهبر می‌شود.

دکترین مذاکره و گفت‌وگو، آینده محتوم همه مناقشات و منازعات است و بالاجبار و به تقدیر تمامی آنها، دیر یا زود، به پیروی از دکترین و منطق دیپلماسی ایران تن خواهند سپرد و ایران بازهم نشان خواهد داد که از زمان و عقلانیت منطقه پیش است. جنگ چاره نیست، بلکه تقدیری است در برهوت عقلانیت و کویر نابخردی‌ای که ساخته‌وپرداخته دیگری چونان صدام‌حسین و جورج بوش است. این ادعا که ایران پیشگام عقلانیت در منطقه است، دستاورد اخیر و تاریخی دیپلماسی امروز، تنها گواه آن نیست. فرهنگ ایرانی در درازنای تاریخ چنین بوده و چنان چیرگی‌ای داشته است.

اشاره: بنا به دلایلی که قطعاً ناامنی یکی از آنها بوده، گنجینه‌ای از کتابها را در یکی از غرفات حرم رضوی پنهان کرده بودند که در پی تصادفی مبارک، تیغه‌ای برداشته می‌شود و آن کتابها نمایان می‌گردد. یکی از آنها دفترچه‌ای است حاوی اشعار ابومحمد عبدالله خازن که با تصحیح و تحقیق استاد مهدوی دامغانی و به همت میراث مکتوب در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. آنچه در پی می‌آید، بخشی تلخیص‌شده از مقدمه استاد مهدوی است.

نظور فردوسی از این مدح اساطیری رستم چیست كه در برابر اسفندیار بیان می‌كند؟ آیا به معنای قدرت بدنی و مهارت رزمی و جنگاوری بسیار اوست؟ اینها را كه اسفندیار هم داشت و حتی در هماوردی با رستم او را مستأصل كرده بود.

نیكولو ماكیاولی، در اثر جاودان خود، «شهریار»، به مثابه یكی از مهم‌ترین و نخستین نظریه‌پردازانی كه امر سیاسی را تحلیل می‌كند و بر اساس اسناد و تجربه خویش از دربارهای سلطنتی اروپا و نه تمایلات شخصی‌اش، كنش سیاسی را تبیین كرده است. بدین ترتیب، زمانی كه او در برابر این پرسش سهمگین قرار می‌گیرد كه برای یك شهریار یا یك حاكم، «عشق» (یا به عبارتی، محبوبیت) باید مهم‌تر باشد، یا «ترس» (یعنی نظمی كه از قانون و از الزامات و مجازات ناشی می‌شود) تا بتواند بر مردم خود حكومت كند؟

پدیدار شناس باید پاسخ گوید که اگر زندگی انسان با روبرو شدن با پدیده ها سامان می یابد و تحقق می پذیرد، معنی زندگی چیست؟ و چگونه می توان با معنیِ آن به عنوان پدیده روبرو شود؟

در قسمت‌های پیش گفتیم که شرق‌شناسی از دل مواجهه‌اسلام و غرب متولد شد و کودکی‌اش را در دوران جنگ‌های صلیبی گذراند و در دوره‌استعمار بود که رشد کرد و قدرت گرفت، ولی به رغم آنکه سر و شکل و نضج یافته بود، همچنان دشمن اسلام باقی ماند چراکه فرزند خلف غرب و اهداف استعماری آن به شمار می‌رفت. ولی کمی پس از پایان عصر استعمار، ناگهان امر غافلگیرکننده‌‌ای رخ داد که عبارت بود از اعلان «مرگ شرق‌شناسی»! اما قضیه از چه قرار بود؟

در یکی از جلسات سخنرانی سیدسهیل رضایی روان تحلیل‌گر یونگی داستانی را تعریف کرد که دستمایه نگارش این مقاله شد و به پرسشی که درباره شاملو سال‌ها در ذهنم جوانه زده بود پاسخی قابل قبول داد. داستان این‌گونه شروع می‌شود که پادشاهی به همراه سربازانش عازم شکار می‌شوند. در میان جنگل پادشاه به دنبال گوزنی با اسبش می‌تاخت که خود را در میان جنگل تنها دید و متوجه شد که سربازانش را گم کرده و به هر راهی می‌رفت نتیجه‌ای برای او نداشت. نمی‌توانست به درستی راه را پیدا کند، آنقدر در جنگل گشت تا به کلبه‌ای برخورد.

اسطوره‌ها در جامعه بشری تاثیرات مختلفی دارند. یعنی می‌توانند بر بخش‌های مختلف اجتماع (ادبیات، فرهنگ، هنر و ...) تأثیر بگذارند. یکی از این تاثیرات می‌تواند تأثیر بر زیست اخلاقی باشد. برای دانستن تأثیر اسطوره‌ها در زیست اخلاقی، نخست باید دانست که اسطوره چیست و چه تعریفی دارد زیرا غالبا می‌بینیم که برخی اسطوره را با افسانه‌های تاریخی اشتباه می‌گیرند و گمان می‌کنند که اسطوره از نوع افسانه است. حال آن‌که اسطوره افسانه‌ای است که یک جامعه، آرمان‌های خود را در آن قالب شکل داده است.