مقاله

رشد سلفیه دردو دوره شکل گرفت، یکی در بحرانی که جهان اسلام در زمان حمله مغول باآن مواجه شدو دوم در فروپاشی تدریجی عثمانی و حضور مسلط غرب در جهان اسلام. در این دو دوره شاهد ظهور قوی سلفیه هستیم. دوره اول منتهی به شخصیتی مثل ابن تیمیه شد و دوره دوم هم زمینه را برای ظهور شخص تاثیر گذاردیگری مثل محمد بن عبدالوهاب فراهم کرد.

فيلم به مثابه فلسفه، شايسته انديشيدن است اما فلسفيدن در باب فيلم در واقع حاكي از جدي گرفتن برخي زواياي آشكار و پنهانِ انتزاعي فيلم است. اغلب تصور مي شود كه فلسفه خشك و فني است، با مسائل انتزاعي و اصول كلي سر و كار دارد و از آنچه در سينما تا به اين حد ملموس و بي واسطه به نمايش درمي آيد بسيار دور است. فيلم حاكي از واقعيتي حقيقي يا خيالي است كه معنايي را در بر دارد و فلسفه در اين ميان مي كوشد تا به قدر توان معناي آن را آشكار كند. فلسفه فيلم (filmosophy) مطالعه فيلم به عنوان انديشيدن است و تئوري هستي فيلم و فرم فيلم، هر دو را در برمي گيرد.

دیشب برنامۀ افق را در بارۀ سلفی گری در صدای آمریکا دیدم. ضعیف بود. ضعیف. سلفی گری دو رکن اساسی دارد، یکی بازگشت به شیوۀ زندگی و مرام سلف صالح و در نهایت سنت حجاز و به خصوص سنت اهل مدینه در 1400 سال پیش، و دوم مبارزبا بدعت، یعنی هر چیزی که سلفی ها به خیال خود جدید و خلاف سنت می دانند. برای آن هم مبارزه می کنند . مبارزۀ مسلحانه.

محرم یک اتفاق تاریخی است یا یک تاریخ اتفاق‌افتاده، محرم یک سنت است یا یک سنجه اخلاقی و در یک سخن محرم از نگاه ما یک پدیده سرنوشت‌ساز است یا ما از نگاه محرم مردمانی محکوم و مطرود که تاکنون هرچه کوشیده‌ایم نتوانسته‌ایم به جبران آنچه از حیث انسانی و اخلاقی بر ما رفته است، بپردازیم؟

«مجید امین موید»، این آذری مرد شیرین‌زبان و سخن‌سنج را از سال‌های دهه40 از راه قلم می‌شناسم. اولین‌بار ترجمه او را از چشم‌اندازی از پل آرتور میلر، نمایشنامه‌نویس نامدار آمریکایی در «کتاب هفته» آن سال‌ها خواندم که خود داستان دیگری دارد و در جای دیگر هم گفته‌ام.

ارتش مصر و اخوان المسلمين نيروهاي قديمي مصر به حساب مي آيند كه تاريخي 80-70 ساله در تحولات مصر دارند. اين دو سابقه همكاري و اختلاف هاي زيادي هم در پيشينه خود دارند. براي مثال قبل از سال 1954 اخوان المسلمين با افسران آزاد همراه شدند و كودتاي معروف عبدالناصر شكل گرفت و حكومت پادشاهي منقرض شد. اما ماه عسل اخواني ها با ارتش مصر چند سال بيشتر ادامه پيدا نكرد.

عاشورا، جايگاه عظيمي در تاريخ اسلام دارد. به عبارتي خوابي كه حضرت ابراهيم(ع) ديدند كه حضرت اسماعيل(ع) را به قربانگاه مي برند، تعبيرش در امام حسين(ع) انجام شد و طبق نظر بعضي از مفسران آياتي از قرآن به اين معني دلالت دارد: آنجايي كه داستان حضرت اسماعيل(ع) را بيان مي كند و مي فرمايد: «وفديناهُ بِذِبْحٍ عظِيمٍ»: و او را در ازاي قرباني بزرگي كه مراد همان گوسفندي باشد كه حضرت ابراهيم (ع) قرباني كرد، فدا داديم.

کتاب نخستین اکتشاف بشر برای ثبت اندیشه‌های خود بوده است. با ایجاد خط و ثبت وقایع گذشته، زمان حال به آینده پیوند خورد و تاریخ ایجاد گردید.از آن پس، بشر از مرحلة یک زمانی گذشت و چند زمانی شد، و توانست نسلهای آینده را از حل خود باخبر دارد. کتابخانه مهمترین نشانة تمدن قرار گرفت.از آن زمان تا کنون هزاران سال گذشته است؛ ولی کتاب، به عنوان نخستین عامل ثبت اندیشه، اعتبار خود را از دست نداده است.در دورة معاصر رقیبهایی به عنوان تلویزیون و اینترنت و ویدیو به بازار آمده‌اند؛ اما هیچ یک از آنها نتوانسته‌اند جای کتاب را بگیرند؛ زیرا خواندن با تأنی وارد سراچة ذهن می‌شود و تفکّر را به پویش می‌آورد.

موضوع زبان و ارتباط آن با تفکر و حقیقت، از موضوعات اساسی است که همواره باب تأملات فلسفی را به روی خود گشوده است. از آن زمان که انسانی خود را در مسیر اندیشیدن دید، به نوعی با این مسأله درگیر بوده است که زبان را با حقیقت و تفکر چه نوع ارتباط و پیوندی است؟ لایه‌های پنهان و تودرتوی حقیقت را چگونه می‌توان در پرتو زبان شناسایی نمود، و در این سپهر نقاب از رخ ناپیدای حقیقت برکشید؟ آیا اصلاً می‌توان خارج از زبان، اندیشید و سیر تفکر را رضایت‌مندانه در کانون حقیقت دنبال نمود؟

می‌بینیم که با چه ظرایف منشیانه‌ای شرح قتل و غارت و فجایع را به زبان زیبا و شیوای فارسی آغشته به تصنعات دبیرانه به رخ کشیده است. دیده می‌شود که چگونه جهانشاه در پاسخ، سلطان محمد را پادشاه روم می‌نامد: پس از تعارفات و حمد و ثنا گوید: «… از دست و زبان که برآید ر کز عهده شکرش به درآید… ناگاه بریدِ خجسته قدوم منازل فرخ، خطة روم را طی‌کنان به این مرز و بوم دررسید و… مستوجب شکر بی‌اندازه گردانید…» و سپس به تفصیل مدح او و فتحش را می‌گوید و «…مقدار دو قطار بار شتری اسباب شاهی از خیمه و خرگاه و قالی و قالیچه ساده و زربفت و ابریشمی و تکه نمدهای منقش و اقمشه متنوعه رنگین و یک قبضه شمشیر و یک منطقه کمر خنجر و یک سرج زرین طلای مرصع باز و زین پوش زردوزی و… گسیل می‌دارد…»