مقاله

اشاره: آنچه در پي مي‌آيد، نمونه‌اي از مدخلهاي «فرهنگ جامع فرق اسلامي» است ـ با حذف پي‌نوشتها ـ به قلم مرحوم آيت‌الله روحاني در باره يكي از مهمترين گروههايي كه در سطح جهان اسلام پراكنده‌اند.

رهبر معظم انقلاب در ابتدای سال 1393 سیاستهای کلی سلامت را که پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت تعیین شده است ابلاغ کردند. تعیین سیاستهای کلی نظام که بیانگر راهبردهای نظام در هر یک از موضوعات مختلف است جزء اسناد بالا دستی تلقی شده و باید در سلسله مراتبی پس از قانون اساسی و سند چشم انداز اما در جایگاهی بالاتر از قوانین و مقررات عادی قرار گیرد.

آسيب‌شناسي فهم اسلام هراسي در غرب گام نخست درك ما از اين وضعيت است. متاسفانه ما همه مشكلات را متوجه استعمار مي‌كنيم و از شناسايي ضعف‌هاي خود در برخورد با پديده زشت اسلام‌هراسي غافل شده‌ايم.

احياي آثار حكما و فلاسفه به زبان روز از جمله راه‌هاي مقابله با تهاجم فرهنگي است. اگر بتوانيم افكار حكمايي چون آقاعلي زنوزي را به غرب نشان دهيم ديگر آنها ما را عقب‌مانده نمي‌خوانند؛ من فلسفه غرب خوانده‌ام اما بايد بگويم كه عمق حرف‌هاي آقاعلي زنوزي بيش از عمق حرف‌هاي فلاسفه غرب است.

پرویز ناتل خانلری (اسفند 1292 – شهریور 1369) ادیبی توانا بود و نثرنویسی برجسته. علاوه بر قلمروِ قلم و تحقیق، از اوایل دهه 1330 تا پایان پادشاهیِ محمّدرضا شاه (1359 – 1298)، بخشی از زندگی‌اش را در سرسرای سیاست، دولت یا حکومت گذراند: از دوستان امیر اسدالله علم (1357 – 1298) شمرده می‌شد و از فرهنگیان مورد وثوق شاه وقت. این ویژگی، هم در همان دوره و هم به ویژه، در دهه نخست انقلاب و جمهوری اسلامی، انتقادهای مختلفی را از وی موجب شد.

روز جمعه 15 فروردین 93، پیامكی از «برادران» رسید كه شیخ محمد قطب، شخصیت اسلامی ـ فرهنگی معروف مصری و برادر شهید سید قطب، در 95 سالگی در بیمارستانی در «جده» ـ عربستان سعودی ـ درگذشته است. پیامك مرا به یاد خاطراتی از دیدار با استاد قطب در مكه مكرمه، و ترجمه یكی از كتابهایش توسط حقیر انداخت كه در این مقال به توضیحی كوتاه در این زمینه می‌پردازم؛ ولی پیش از نقل خاطرات، بی‌مناسبت نیست كه نخست، شناختی از او داشته باشیم.

حسن اجتهادی نیز قصیده‌ای بلند خطاب به استاد سرود كه هم قصیده او وهم نوشته‌های دیگران، در روزنامه نیم‌نگاه كه سایه دكتر خالصی را به عنوان سردبیر به سر داشت، به چاپ رسید:

چهارم اردیبهشت ماه 1359 شش هواپیمای غول پیکر نظامی‌C-130 و هشت فروند هلی‌کوپتر آمریکایی بعد از حرکت از پایگاه‌‌های هوایی محرمانه‌ای در خاک مصر به هوا برخاستند و مرز‌های جنوبی ایران را بدون کوچک‌ترین مقاومتی پشت سرگذاشته و وارد حریم هوایی ایران می‌شوند. هرچند یک پاسگاه مرزی عبور آنها را گزارش می‌دهد ولی معلوم نیست که چرا به این گزارش ترتیب اثری داده نمی‌شود. هواپیما‌ها و هلی‌کوپتر‌ها پس از طی مسافتی بیش از هزار کیلومتر در حریم هوایی ایران و بدون برخورد با کوچک‌ترین مانعی جهت سوخت‌گیری و احتمالاً هماهنگی برای شروع عملیات در یک فرودگاه متروکه که در جنگ جهانی دوم در نزدیکی رباط خان طبس توسط قوای متفقین ساخته شده بود، فرود می‌آیند.

در ادوار مختلف تاریخی عرفان عملی به دلیل تأثیر آن بر سایر آداب و رسوم اجتماعی همواره بیش از عرفان نظری مورد توجه حکومتها بوده و بازتاب اجتماعی وسیع رفتار و اعمال عرفا و اهل تصوف موجب شده همواره شیوه‌های متفاوتی برای بیان تعالیم عرفانی توسط عرفا بوجود بیاید. ممکن است عده‌ای به سماع اعتقاد داشته‌اند و شماری دیگر کاملاً آن را رد کرده باشند، گروهی سفر را از ملزومات عرفان عملی دانسته‌اند و گروه دیگری از عرفا کاملاً با آن مخالف بوده‌اند.

در پایان زمستان گذشته، كتاب معرفت‌شناسی لیندا زگزبسكی، معرفت‌شناس، فیلسوف دین و فیلسوف اخلاق معاصر به فارسی انتشار یافت. انتشار این كتاب از دو نظر اهمیت بسیار دارد؛ نخست اینكه این نخستین كتاب از زگزبسكی است كه به فارسی ترجمه می‌شود و گرچه در زمره آثار خاص او نیست، در گسترش افق نگاه جامعه فلسفی ایران به فلسفه غرب موثر است.