استودیو

در ایران، نخستین فرستندۀ تلویزیونی در 1337ش در تهران آغاز به کار کرد و تلویزیون ملی ایران نیز در 1345ش بنیاد نهاده شد («تاریخ»).
استودیوهای تلویزیونی، که در آنها انواع برنامه‌ها، ازجمله خبر، گفت و گو، نمایش و جز آن، ضبط و پخش می‌شود، از نظر اندازه و امکانات فنی بسیار متفاوت‌اند، اما یکی از اجزای اصلی همۀ آنها نورافکنها (پروژکتورها) و چراغهایی است که روی ریلهای سقفی، روی دکورها و حتى روی زمین کار گذاشته می‌شوند. این چراغها و نورافکنها که متحرک‌اند و می‌توان نورشان را به‌دقت روی جاهای گوناگون صحنه انداخت، برق فراوانی مصرف می‌کنند و این امر در سیم‌کشی استودیوها پیش‌بینی می‌شود. از دیگر ویژگیهای استودیوی تلویزیونی، طراحی آکوستیک و صدابندی آن است. کف آن نیز کاملاً هموار ساخته می‌شود تا هنگام حرکت دوربینها لرزشی پدید نیاید. کارگردانان فنی و هنری برنامه‌ها با بهره‌گیری از گوشی، حرکات پیچیدۀ متصدیان دوربین و نیز متصدیان صحنه و بوم صدابرداری را هدایت می‌کنند (میلرسن، 13-16؛ صمدی، 759-760).
اتاق فرمان یا اتاق کنترلِ تولید با پنجرۀ شیشه‌ای دوجداره‌ای از استودیو جدا می‌شود. در این اتاق، که گاهی بالاتر از سطح استودیو ساخته می‌شود، کارگردان فنی پشت میز بزرگی می‌نشیند که میزِ ترکیب تصاویر نام دارد و در چندین نمایشگر (مانیتور) که روبه‌رویش قرار گرفته‌اند، تصویرهای ارسالی همۀ دوربینهای استودیو را می‌بیند و تصویر نهایی را برمی‌گزیند. برخی شبکه‌های تلویزیونی اتاق کنترل تولید را به سه اتاق فرمان، کنترل فنی تصویر (نودال) و کنترل صدا تفکیک می‌کنند. ابعاد استودیوهای تلویزیونی از استودیوهای کوچک (معمولاً 15×10 متر) تا استودیوهای بزرگ در شبکه‌های بزرگ تلویزیونی (معمولاً 32 × 32 متر) متغیر است و ارتفاع سقف آنها نیز، بسته به ابعاد استودیو، می‌تواند از 5/ 3 تا 13 متر باشد (میلرسن، 16- 20).

مآخذ

اسنادی از تاریخچۀ رادیو در ایران (1345- 1318ه‍. ش)،معاونت خدمات مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، تهران، 1379ش؛ امید، جمال، تاریخ سینمای ایران، تهران، 1369ش؛ همو، فرهنگ فیلمهای سینمای ایران، تهران، 1366ش، ج 1؛ بک، آلن، بازیگری در رادیو، ترجمۀ معصومه امین، تهران،1384ش؛ «تاریخچه»، پایگاه اینترنتی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (دی 1388)؛ جاودانی، هما، سال‌شمار تاریخ سینمای ایران (تیر1279- شهریور 1379)، تهران، 1381ش؛ صمدی، روشن، فرهنگ فن سینما و تلویزیون، تهران، 1376ش؛ فرهنگ بزرگ سخن، به‌کوشش حسن انوری، تهران، 1386ش؛ فرهنگ معاصر هزاره: انگلیسی ـ فارسی، به‌کوشش علی‌محمد حق‌شناس و دیگران، تهران، 1387ش؛ فلمینگ، کارول، دستینۀ رادیو، ترجمۀ ناصر بلیغ، تهران، 1384ش؛ میلرسن (ض: میلرسون)، جرالد، فن برنامه‌سازی تلویزیونی، ترجمۀ مهدی رحیمیان، تهران، 1367ش؛ واژه‌های تخصصی سینما و تلویزیون (1)، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، 1382ش؛ نیز:

EA, 2006; EB, 2008; GLE ; Harman, J. D., «Recording and Studio Equipment», Encyclopedia of Radio, ed. C. H. Sterling, New York/ London, 2004; Hayward, S., Cinema Studies: The Key Concepts, London/ New York, 2005; «history», IRIB: www.irib.ir/ English/ AboutUs/ index.php (Jan. 2010); Mast, G., A Short History of the Movies, Boston, 2000; McLean, A. L., «studio systems», Critical Dictionary of Film and Television History, ed. R. E. Pearson & P. Simpson, London/ New York, 2001; ME, 2005; The Oxford English Dictionary, Second Edition, ed. J. A. Simpson & E. S. C. Weiner, Oxford, 1989; Webster's Third New International Dictionary, Chicago, 1971. 
مازیار جمالی مهر