دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

جنید بن عبدالرحمان | علی بهرامیان ابویحیى (د محرم 116 / فوریۀ 734)، حاکم سِند و خراسان در دورۀ اموی. وی از تیرۀ مرّة بن عوف از قبیلۀ بنی تمیم بود و نسبت مُرّی او از اینجا ست (کلبی، 416-417؛ بلاذری، انساب ... ، 13 / 102؛ برای سلسله نسب و کنیۀ او، نک‍ : ابن عساکر، 11 / 322).
جنون | علی اشرف امامی , حمید گوینده , پیمان متین مجموعه‌ای از نشانه‌های نامتعارف روحی و رفتاری همراه با برخی علائم جسمانی. در باورهای فرهنگی، جنون یا دیوانگی، نوعی از خـود بی‌خودی و افسارگسیختگی است که علل مختلفی زمینه‌ساز یا به‌وجود‌آورندۀ آن محسوب می‌شوند. برخی از این باورها با اعتقادات خرافی آمیخته‌اند.
جنید شیرازی | علی میرانصاری مـعـیـن‌الـدیـن ابوالقاسم بن محمود، شاعر پارسی‌گوی، نویسنده و از واعظان شیراز در سدۀ 8 ق / 14م.
جنایت | حمید گوینده جِنایت، اصطلاحی در فقه و حقوق موضوعه: الف ـ در فقه: مأخوذ از ریشۀ جَنی، به معنی چیدن میوه از درخت (راغب، ذیل ماده). برخی آن را معرب گناه (الجناح) دانسته‌اند (ادی‌شیر، 45). این اصطلاح توسط فقها در دو معنی خاص و عام به کار رفته است.
جنید | فریبا افتخار نقاش نامدار دربار سلطان احمد جلایر (784-813 ق / 1382-1410م). از زندگی این هنرمند آگاهی چندانی در دست نیست؛ تنها دوست محمد هروی در دیباچۀ مرقع بهرام میرزا (تألیف: 951ق / 1544م) از وی اطلاعات اندکی به دست می‌دهد، و او را شـاگرد شمس‌الدین، نقاش دورۀ سلطان اویس جلایر (حک‍ 757-776ق / 1356-1374م)، و از مردم بغداد م...
جنت |
جنبلایی |
جناس | علیرضا باقر , حسن جعفری تبار یا تجنیس، تجانس، مجانست (در لغت به معنی همگونی و مشابهت)، نیز عطفِ رَجَز، در اصطلاح بلاغت، یکی از صنایع برجسته و موسیقی آفرین بدیع لفظی، به معنای آوردنِ واژه‌هایی همگون در لفظ ، با معناهایی ناهمگون. برای مثال در این بیت فردوسی «خرامان بشد سوی آب روان / چنان چون شده باز یابد روان» (چ ژول مُل، 405، بیت 1122)، و...
جند | عنایت الله رضا ولایت و شهری کهن در آسیای مرکزی و جمهوری کنونی قزاقستان. بارتولد نام این شهر و ناحیه را به کسر حرف اول جِنْد نوشته است (نک‍ : I / 235, III / 48, V / 61، جم‍‌ ).
جند، دیوان |
جنبلانی | سمیه ربیعی ابومحمد عبدالله (235-287ق / 849-900م)، از داعیان طریقت نُصَیری. او را اهل جنبلا، محلی میان واسط و كوفه (یاقوت، 2 / 126)، در عراق عجم دانسته‌اند؛ از همین رو، به جنبلانی و نیز فارسی معروف است.
جندق |
جندی | سید محمد سیدی ابو عبدالله بهاء الدین محمدبن یوسف (د ح 732ق / 1332م)، فقیه شافعی و تاریخ نگار یمنی. وی در تاریخی‌که اینک روشن نیست، در جَنَد، مهم‌ترین شهر یمن پس از صنعا، درسده‌های پیشین (مقحفی، 359؛ نیز نک‍ : یاقوت، 2 / 127)، به دنیا آمد (جندی، 1 / 421؛ نیز نک‍ : حوالی، تعلیقات بر قرة‌العیون، 23).
جندی |
جندب ازدی | علی بهرامیان نام و نسبت چند تن از رجال سدۀ 1ق / 7م
جندی | مریم فلاحتی موحد ابوعبدالله مؤید بن محمود بن صاعد، مشهور به مؤیدالدین جندی (د اواخر سدۀ 7ق / 13م)، عارف و صوفی و شاعر، متخلص به مؤید. از دوران کودکی و جوانی او آگاهی دقیقی در دست نیست؛ بیشترین اطلاعات دربارۀ وی را می‌توان از آثار مشهور او: شرح فصوص الحکم و نفحة الروح به دست آورد.
جندی |
جنزی | رضوان مساح ابوحفص عمر بن عثمان تمیمی (د 14 جمادی‌الآخر 550 ق / 15 اوت 1155م)، ادیب و شاعر ایرانی. از وی با القاب «ناصرالدین ابوالمفاخر» و «ذوالبیانین» نیز یاد شده است (ششن، 1 / 419؛ آربری، 385).
جندی | رضوان مساح محمد امین بن محمد بن عبدالوهاب (1229-1295ق / 1814-1878م)، ادیب، شاعر و مفتی حنفی دمشق در دورۀ عثمانی. عبدالرزاق بیطار مورخ و ادیب سوری (د 1335ق / 1917م) و محمدسلیم جندی صاحب تاریخ معرة النعمان تنها کسانی هستند که به تفصیل، روزشماری از زندگی وی فراهم آورده‌اند.
جندیشاپور | عنایت الله رضا جُنْدیشاپور، یا گندیشاپور، شهری باستانی و تاریخی در خوزستان. سبب نام‌گذاری: در نوشته‌ها نام این شهر به صورت گُندیشاپور (با یاء مجهول) آمده است.
جنس | صمد موحد اصطلاحی در منطق و فلسفه که در برابر واژۀ یونانیِ γένος به کار رفته است. پیشینۀ مطرح شدن این مفهوم را باید در نوشته‌های ارسطو و فرفوریوس پی‌جویی کرد.
جواد اصفهانی |
جواد پاشا | علی اکبر دیانت یا جواد احمد پاشا (1267-1318ق / 1851-1900م)، نویسنده، دولتمرد و صدر اعظم عثمانی.
جنیدی |
جوامع | حسین معصومی همدانی عنوانی که در دوران اسلامی بر دسته‌ای از آثار علمی و فلسفی اطلاق شده است. پیش از اسلام، در دوران اسکندرانی، فراهم آوردن تلخیصهایی از آثار کلاسیک یونانی، بیشتر برای استفادۀ آموزشی، کاری رایج بود (پیترز، 96).
جوالیقی | آذرتاش آذرنوش ابومنصور موهوب بن احمد (466-539 یا 540 ق / 1074-1144 یا 1145م)، ادیب و معرّب‌شناس بزرگ. 3 تن از بزرگ‌ترین نویسندگان عرب، سمعانی (د 562 ق / 1162م)، ابن‌جوزی (د 597 ق / 1201م) و ابن انباری (577 ق / 1181م) که اساساً کارشان به نوعی شرح‌حال نویسی است.
جواد |
جوان | پریسا سنجابی کاظم‌علی، ادیب، سخنور و شاعر نامدار اردوزبان هندی در سدۀ 13ق / 19م. وی اهل دهلی بود (سکسینه، 11؛ قادری، 120) و با حملۀ احمدشاه ابدالی در 1174ق / 1761م مجبور به ترک آنجا و مهاجرت به لکهنو شد (منگلوری، 81).
جوالیقی |
جوانرود | امیر حسین مرادخانی شهر و شهرستانی در شمال استان کرمانشاه.
جوامع الحکایات |
جواهرنامه | حسن امینی دسته‌ای از کتابها که به شناخت معدنیات به‌ویژه سنگهای قیمتی می‌پردازند. از این گونه کتابها در فارسی با عنوان «جواهر نامه» و گاه «تنسوخ نامه» (نک‍ : دنبالۀ مقاله) و در عربی «کتاب الجواهر» یا «کتاب الاحجار» یاد می‌شود.
جوانمردی |
جواهر الکلام | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث نوان کتابی مشتمل بر دورۀ فقه که یکی از مبسوط‌ترین و مؤثرترین نوشته‌ها در دورۀ متأخر از فقه امامی محسوب می‌گردد.
جوانمرد قصاب | مهبانو علیزاده شخصيتی افسانه‌ای که داستان زندگی‌اش بیانگر مفهوم مردانگی و فتوتی است که از شیوۀ رفتار و خوی امام علی(ع) تأثیر گرفته، و به همین سبب او را پیر و بزرگ قصابان دانسته‌اند.
جوبری | رضوان مساح عبدالرحیم (یا عبدالرحمان) بن عمر دمشقی، ملقب به زین‌الدین (د پس از 663 ق / 1265م)، صاحب کتاب المختار فی کشف الاسرار و هتک الاستار.
جوچی | هاشم رجب‌زاده یا جوجی، که نام او را توشی و دوشی هم ضبط کرده‌اند (احتمالاً 580-625 ق / 1184- 1228م)، بزرگ‌ترین پسر از 4 پسرِ چنگیزخان (جوچی، جغتای، اوگتای و تولوی)، از خاتون اول او، بورته فوجین (یا به ضبط وصاف، یسونجین بیکی)، دختر آی نویان، پادشاه قوم قُنقیرات (رشیدالدین، 1 / 443؛ جوینی، 1 / 29؛ وصاف، 558؛ سیفی، 49؛ قس: شبا...
جواهری | فرامرز میرزایی محمد مهدی بن عبدالحسین بن علی (1900-1997م / 1279-1376ش)، شاعر نوکلاسیک و انقلابی عراقی. لقب شاعر برخاسته از شهرت جد او، شیخ محمد حسن جواهری، صاحب کتاب جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام است.
جودت | رحیم رئیس نیا عبدالله، شاعر، مترجم، فعال سیاسی، اندیشمند، طبیب و ناشر ترکیه‌ای و از بنیان‌گذاران جمعیت اتحاد و ترقی. او در جمادی الاول 1286ق / سپتامبر 1869م در عربگیر ــ قصبه‌ای در ولایت معمورة العزیز که امروزه الازیق نامیده می‌شود و در منطقۀ فلات علیا قرارگرفته است (میدان لاروس، II / 627؛ آق بایراق، 9) ــ در یک خانوادۀ کر...
جودی موروری | مریم صادقی ابن عثمان مغربی (د 198ق / 814 م)، ادیب و نحوشناس اندلسی. آگاهی ما از زندگی وی بسیار اندک است. ظاهراً نخستین کسی که از جودی یاد کرده، زبیدی (د 379ق / 989م) است و دیگر منابع گفته‌های او را نقل کرده‌اند. جودی از موالی آل یزید بن طلحۀ عَنْبسی است.
جود | مسعود تاره اصطلاحی اخلاقی، فلسفی، کلامی و عرفانی، به معنای بخشش و دهش. مفهوم جود به تناسبِ کاربردِ آن در زمینه‌های مختلف و بنا بر اطلاقِ آن بر باری تعالى یا بر انسان وجوه مختلفی دارد.
جور |
جودی خراسانی | معصومه سالک عبدالجواد، شاعر مرثیه‌گوی سدۀ 13ق / 19م. برخی او را میرزای جودی هم گفته‌اند، زیرا میرزا لقب عمومی سرایندگانی بود که در آن دوره می‌زیسته‌اند و برخی از آنها با جودی معاصر بوده‌اند؛ از قبیل میرزا عباس علی اختر طوسی (د 1335ق / 1917م) (ساعدی، 10).
جودی، کوه | فرامرز حاج منوچهری نام جایی در قرآن کریم که در قصۀ حضرت نوح(ع) کشتی او پس از گذر از طوفان بر بالای آن قرار گرفته، و به امن رسیده است. این نام تنها در قرآن کریم در آیۀ 44 از سورۀ هود(11) دیده می‌شود.
جودت پاشا | علی اکبر دیانت احمد (رجب 1238-2 ذیحجۀ 1313 / مارس 1823- مه 1895م)، دولتمرد، تاریخ‌نگار، حقوقدان و اندیشمند اصلاح‌طلب عثمانی.
ابن طربای حارثی | سید علی آل داوود احمد (ح 977-1057ق / 1569-1647م)، از امیران طایفۀ حارثه (از شاخه‌های قبیلۀ طی) که برای مدتی نسبتاً دراز بر منطقۀ لجون (در فلسطین) و جنین فرمانروایی داشت.
ابن طقطقی |
ابن طراوه | مریم صادقی ابوالحسین، سلیمان بن محمد بن طراوه (ح 438- 528ق / 1406-1134م)، ادیب و نحوی عصر ملوک‌الطوائف و مرابطون در اندلس.
ابن طراد | صادق سجادی ابوالقاسم شرف‌الدین علی بن طراد بن محمد بن علی زینبی هاشمی (462-538ق / 1070-1144م)، راوی، نقیب النقبای بغداد و وزیر مسترشد و مقتفی عباسی.
ابن طرارا | احمد پاکتچی ابوالفرج مُعافى بن زکریا بن یحیی نهروانی (7 رجب 305- ذیحجۀ 390 / دسامبر 917- نوامبر 1000)، محدث، مقری، ادیب و فقیه جریری.

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام