دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ابن منیر، ابوالحسین | سید محمد سیدی ابوالحسين احمد بن منير طرابلسی، ملقب به مهذب‌الدين و عين‌الزمان (473- 548ق / 1080-1153م)، شاعر هجوسرای شيعی. وی در طرابلس شام به دنيا آمد.
ابن مولی | رضوان مساح ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن مسلم (د ح 170ق / 786م)، شاعر عصر اموی و عباسی.
ابن منلا | محمدمهدی مؤذن جامی ابوالعباس شهاب‌الدين احمد بن محمد حَصْكَفی (937-1000 يا 1003ق / 1531-1592 يا 1595م)، اديب، نحوی و عالم شافعی مذهب.
ابن مؤید |
ابن مهران | احمد پاکتچی ابوبكر احمد بن حسين بن مهران نيشابوری (295-381ق / 908-992م)، مُقری مشهور خراسان و اولين مؤلف دربارۀ قرائات دهگانه.
ابن میسر | محمدمهدی مؤذن جامی ابوعبدالله تاج‌الدين محمد بن علی بن يوسف بن ميسر (د 677ق / 1278م)، مورخ مصری.
ابن میثم | سید جعفر سجادی كمال‌الدين ميثم بن علی بن ميثم بحرانی، محدث، فقيه و متكلم مشهور شيعی سدۀ 7ق / 13م. برخی لقب او را مفيدالدين آورده‌اند (شوشتری، 2 / 210؛ تنكابنی، 420).
ابن میاده | عنایت الله فاتحی نژاد ابوشُرَحْبيل (شَراحيل) رَمّاح بن اَبردبن ثوبان مُرّی (د 136 يا 149ق / 753 يا 766م)، از خاندان بنو مرّة بن عوف، شاعر اواخر عصر اموی و اوايل عصر عباسی.
جوینی، معین‌الدین | ناهید دادبه معین‌الدین، عارف، صوفی، نویسنده و شاعر سدۀ 8 ق / 14م. وی در اشعار خود «معینی» و گاه «معین» تخلص می‌کرد (صفا، گنجینه... ، 4 / 323). جوینی بنا به اظهار واله داغستانی (4 / 2044) از قریۀ آوه، و به گفتۀ علی حسن خان (ص 435) از قریۀ انداده از توابع اسفراینِ خراسان بود. او را انسانی خداشناس و حق‌پرست توصیف کرده‌اند (...
جوینی، ابوالمظفر | صادق سجادی ابوالمظفر علاءالدین عطاملک (د 681 ق / 1282م)، دیوان‌سالار، امیر و مورخ نامدارِ عصر ایلخانان. عطاملک در 622 یا 623 ق / 1225 یا 1226م در خاندانی کهن از دیوانیان بزرگ خراسان زاده شد که بنا بر روایتهایی نسب خویش را به فضل ربیع می‌رساندند
جوینی، خاندان | سید علی آل داوود از دودمـانهـای بـرجستـۀ دیـوان‌سـالار ایرانی. هر چند که آنان از ناحیۀ جوین خراسان برخاسته بودند و اجدادشان در آنجا می‌زیستند، اما پیشینه و نسب آنان را به فضل بن ربیع، وزیر نام‌آور هارون‌الرشید و امین، خلفای عباسی، می‌رسانند.
جهاد | احمد پاکتچی , مهدی غفاری عنوان یکی از فروع دین و یکی از ارکان عبادی در فرهنگ اسلامی که به گونه‌های مختلفی از کوشش در راه خدا ــ به‌خصوص جنگ در راه دین ــ اطلاق شده است.
جوینی، ابوالمعالی | احمد پاکتچی ابوالمعالی عبدالملک بن عبدالله بن یوسف نیشابوری (18 محرم 419-25 ربیع‌الآخر 478ق / 17 فوریۀ 1028- 20 اوت 1085م‌)، متکلم اشعری و فقیه شافعی. او را به مناسبت چند گاهی که در حجاز سپری کرد و امامت جماعات را برعهده داشت، لقب امام‌الحرمین داده‌اند (ابوالفدا، المختصر ... ، 4 / 107؛ ابن‌کثیر، 12 / 157)، لقبی که برخی ح...
جوینی، ابوالمکارم | صادق سجادی ابوالمکارم شمس‌الدین محمد بن محمد ( مق‍ شعبان 683 / اکتبر 1284)، دیوانی و وزیر نامدار عصر ایلخانان، و برادر کهترِ علاءالدین عطاملک جوینی، دیوان‌سالار و مورخ برجستۀ همان عهد. وی نیز چون برادرش عطاملک، در خدمت هلاگوخان پرآوازه شد؛ اما معلوم نیست که او هم مانند عطاملک، پیش از هلاگو، در خدمت امرای مغول بوده است.
جهاز |
جهان آرا بیگم | هدی سید حسین زاده (صفر 1023- رمضان 1092 / مارس 1614-سپتامبر 1681م)، ملقب به «بیگم صاحب» یا «صاحبه» و «پادشاه بیگم»، فرزند ارشد شاه‌جهان (سل‍ ‍1037- 1068ق / 1628- 1658م) و ممتاز محل (د 1040ق / 1631م).
جهانبگلو | اسماعیل شمس یا جهان‌بیگلو، نام یکی از طوایف کرد زبان در کردستان ترکیه و استانهای مازندران و گلستان در ایران.
جهان‌بینی |
جهان پهلوان |
جهان تیمور | هاشم رجب‌زاده فرمانروای ایلخانی که دوره‌ای کوتاه در عراق عرب و بین‌النهرین عنوان پادشاهی یافت. شاه‌جهان تیمور پسر آلافرنگ پسر گیخاتو بود. پس از مرگ ابوسعید ایلخان در ۷۳۶ق / 1336م که قدرت و تسلط ایلخانان کاستی می‌گرفت و رو به زوال بود، مدعیان تازه برای فرمانروایی بر قلمرو گستردۀ آنان و نیز امیران محلی سربرافراشتند.
جهاندار شاه | هدی سید حسین زاده محمد معزالدین (سل‍ 21 صفر 1124-16 محرم 1125ق / 19 مارس 1712-1 فوریۀ 1713م)، هشتمین پادشاه سلسلۀ گوركانیان هند. محمد پسر ارشد بهادر‌شاه اول و نوادۀ اورنگ زیب، در 10 رمضان 1071ق / 29 آوریل 1661م در دكن متولد شد (اروین، I / 240).
جهانشاه قاجار | فرهاد طاهری یا جهانشاه میرزا قاجار (25 رمضان 1224-1251ق / 5 نوامبر 1809-1835م)، از فضلا و شاعران پارسی‌گوی عصر قاجاریه. وی پسر سی‌وسوم فتحعلی شاه قاجار (1185-1250ق / 1771 -1834م)، و مادرش مریم خانم، زنی یهودی بود (سپهر، 1 / 540، 555؛ حسینی، 215).
جهانسوز | زهرا ابراهیمی علاء الدین حسین بن حسین بن سام (حک‍‌ 544-556 ق / 1149-1161م)، از امرای مشهور غوریان (ه‍‌ م) یا آل شَنسَب (برای‌اختلاف دربارۀ نام‌جهانسوز، نک‍ : میرخواند، 4 / 633؛ خواندمیر، 2 / 602)، سلسله‌ای از امرای محلی ولایت غور، ناحیه‌ای واقع در غرب افغانستان.
جهان‌شناسی |
جهانشاه قراقویونلو | روزبه زرین کوب ابوالمظفـر (مق‍ 872 ق / 1467م)، پسر قرایوسف و مشهورترین فرمانروای سلسلۀ قراقویونلو.
جهانگردی و جهانگردان |
جهانگشای جوینی |
جهانگیر آق قویونلو |
جهان ملک خاتون | علی میرانصاری از زنان شاعر و غزل‌سرای خاندان اینجو که در سدۀ 8 ق / 14م، در عصر حافظ در شهر شیراز می‌زیست. وی فرزند جلال الدین مسعود، پسر محمود شاه اینجو، بنیان‌گذار فرمانروایی خاندان اینجو (ه‍ م) در فارس بود (صفا، 3 / 1045).
جهانگیر بن رستم |
جهان‌نامه |
جهانگشای نادری | سید علی آل داوود عنوان اثری ارزشمند در تاریخ نادرشاه افشار و عصر او، نوشتۀ میرزا محمد مهدی خان استرابادی (د ح 1173ق / 1760م)، منشی الممالک، وقایع‌نویس و معتمد خاص نادرشاه.
جهان و جهان‌شناسی |
جهانگیر پادشاه | هدی سید حسین زاده ابـوالمظفر نـورالـدین محمد (سل‍ 1014-1037ق / 1605-1627م)، چهارمین پادشاه سلسلۀ بابریان هند.
جهبذ | صادق سجادی عنوان و لقبِ دسته‌ای از کارگزاران مالی اعم از دولتی و خصوصی، که شغل و مجموع وظایف آنها را جهبذه می‌خواندند. در برخی دوره‌ها و سرزمینهای اسلامی برای تمرکز این وظایف و نظارت بر آن، دیوان جهبذه پدید آمد که از نهادهای مالیِ دستگاه دیوان‌سالاری، و مرتبط با دیوانهای خراج، نفقات، مصادرات و بیت‌المال به شمار می‌رفت.
جهشیاری | علی بهرامیان ابوعبدالله (قمی، 29، 106: ابوجعفر ؟) محمد بن عبدوس (د 17 ذیقعدۀ 331ق / 23 ژوئیۀ 943م)، از دولتمردان دانشمند عصر خلافت عباسی و مؤلف کتاب الوزراء و الکُتّـاب.
جهرم | شیوا جعفری شهرستان و شهری در استان فارس.
جهم بن خلف مازنی | رضوان مساح ابوعثمان (د اواخر سدۀ 2 یا ابتدای سدۀ 3ق / اواخر سدۀ 8 یا ابتدای سدۀ 9م)، شاعر عصر اول عباسی.
جهت | رضا محمد زاده اصطلاحی منطقی و فلسفی که بر قیدهایی مانند ضرورت و امکان در نسبت میان موضوع و محمولِ گزاره‌ها اطلاق می‌شود. قضایایی که دارای جهت باشند، «قضایای موجّه» یا «موجّهات» نامیده می‌شوند، مانند اینکه «هر انسانی از قوۀ حس بر‌خوردار است به ضرورت».
جهم بن صفوان | علی رضا سید تقوی ابـومحـرز (مق‍ 128ق / 746م)، متـکـلـم برجستۀ اواخر دورۀ اموی.
جهانگیر پادشاه، آرامگاه | فریبا افتخار مجموعه‌ای از چند بنا واقع در شاهدره، در شمال غرب و نزدیک لاهور، آن سوی رودخانۀ راوی. بنای هستۀ اولیۀ آن پس از درگذشت جهانگیرپادشاه (ه‍ م) در 1037ق / 1627م، به دستور شاه‌جهان آغاز شد و در 1047ق / 1637م به پایان رسید. این مجموعه در باغی پهناور واقع شده و شامل بنای آرامگاه جهانگیر، اکبری سرای (جلوخان)، مسجد و در...
جهیر، بنی |
جهور، بنی | عنایت الله فاتحی نژاد خاندانی از ملوک الطوایف اندلس که حدود نیم سده بر قرطبه حکم راندند (422-462ق / 1031- 1069م).
جهمیه | یوزف فان اس از مفاهیم فرقه‌نگاری اسلامی که از سدۀ 3ق / 9م پدید آمد. این مفهوم مانند دیگر اصطلاحات بی‌شمار این رشته ‌مشخص و واضح نیست و باید از قراین موجود به آن پی برد.
جی |
جهیزیه | علی بلوکباشی یا جَهاز، داراییهای معینی که دختران با خود به هنگام ازدواج از داراییهای خانواده یا گروه دودمانی خود به خانۀ شوهر و خانواده و گروه دودمانی او می‌برند.
جیاش |
جهنم | احمد پاکتچی , فاطمه لاجوردی , حمیرا ارسنجانی جایگاهی در جهان پس از مرگ که انسان تباه‌کار در آن سزای اعمال خود را خواهد دید. در قرآن کریم افزون بر نام جهنم، نامهای متعدد دیگری مانند جحیم، سقر و سعیر نیز ناظر به جهنم یا طبقه‌ای از آن به کار رفته، و در بسیاری موارد صرفاً به صورت «النار» (آتش) از آن یاد شده است.
چالدران | علی کرم همدانی شهرستان و دشتی واقع در شمال استان آذربایجان غربی و نیز جنگی به همین نام که در 920ق / 1514م میان شاه اسماعیل صفوی و سلطان سلیم عثمانی در این دشت روی داد. نام چالدران را برگرفته از «چهاردیران» دانسته‌اند که به‌تدریج بر اثر کثرت استعمال به چالدران بدل شده است (زاهدی، 576).
جیان | محمدرضا ناجی شهر و مرکز ناحیه‌ای به همین نام در جنوب اندلس، که امروزه جزو ناحیۀ آندالوثیا ست. جیان میان دشتی حاصلخیز که در جنوب رود گواذالکیویر3 (وادی الکبیر) گسترده است، قرار دارد. شمال شهر تا کنار رودخانه پوشیده از زمینهای کشاورزی و باغهای زیتون است.

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام