اخبار

سفرنامه‌های فرنگ ناصرالدین شاه به ترتیب تاریخ عبارتند از: سفر اول فرنگستان۱۲۹۰ ه.ق، سفر دوم فرنگستان۱۲۹۵ ه.ق و سفر سوم فرنگستان ۱۳۰۶ ه.ق که ذیلا به معرفی هرسه سفر و سفرنامه های آن پرداخته می شود

جشن یکصدمین سال سلطنت قاجار در ذیحجه سال 1293 ه.ق به مدت 5 روز و به روایت ناصرالدین شاه توضیح نگارنده: همه جا در متن خاطرات ناصرالدین شاه ،منظور از "مردم"، اطرافیانش هستند ، مثلا در همین متن در توصیف جشن به قول خودش قرن قاجار می نویسد " سکه قرن را که در ضرابخانه در نهایت خوبی زده بودند به همه مردم دادیم" منظورش مردم کوچه و بازار نیست بلکه دوله ها و سلطنه هاست، خیر مردم سهمی نداشتند.بذل و بخشش های شاهانه برای خواص بود و مردم در فقر و تنگدستی بسر می بردند.

تاریخ نگاران از مراسم و جشنهایی که شاهان و فرمانروایان برپا می‌کردند قصه‌های شگفت آوری نقل می‌کنند که چون به کنه آنها بنگریم یکسره در جهت نمایش شکوه و عظمت ظاهری آنها بوده است. ناصرالدین شاه یکی از شاهان قاجار است که نیم قرن سلطنت کرد و به همین جهت تشریفات دربارش نیز به مراتب سنگین تر و نمودی از افسانه هایی بود که در مورد سلاطین مشرق زمین روایت کرده‌اند و از تصاویر و نوشته های برجای مانده چنین به نظر میرسد که در هنگام برگزاری اعیاد و مراسم این تشریفات بهتر و بیشتر نمایان می گردید.

ناصرالدین شاه در خلال حکومت پنجاه ساله اش(1264-1313ه ق) همانند سایر حکومت هایی که در طول تاریخ ایران بر اساس سیستم بوروکراسی ابتدایی و نظام سنتی حکومتی خود بر ایران حکومت کردند، سعی داشت با به کار گرفتن ابزارهای قدرت و استفاده از شرایط حاکم سلطه خود را مستحکم تر کند. یکی از این روش ها به کار گرفتن افراد خانواده و خویشاوندان خود بود.

از روزی که از جاجرود آمده ايم. چون اطاقهاي اندرون آتش نشده بود و سرد است، تنها در اطاق عاج می خوابيم و اين چند روز به اتصال برف می بارد، بطوری که چند بار بامها را پارو کردند. امروز صبح که از خواب برخاستيم ديديم هوا صاف است و ابری نيست، ولی به شدت سرد شده، به قسمی که هر چه توی حياط بود يخ می بست، صحراها و همه جا از برف سفيد است.. سوار شده رانديم برای دوشان تپه، ناهار را برده بودند بالای تپه در عمارت، صنيع‌الدوله حاضر بود، روزنامه می‌خواند، محقق و غيره بودند، ناهار که خورديم سر و کله را پيچيده، پياده از بالا به پائين آمديم، صحراها سفيد و بقدر چهار کوه برف دارد.

ناصرالدين شاه قاجار براى نخستين بار در سال 1286 ه .ق به گيلان سفر كرد، خاطرات اين سفر كه حدود دو ماه به طول انجاميد به همّت استاد منوچهر ستوده از روى متنى كه درروزنامه ايران در سالهاى 1288 و 1289 ه .ق به طبع رسيده بود تصحيح و با حواشى مصحح منتشر گرديد1 اين پادشاه 18 سال بعد، يعنى در سال 1304 مجدداً تصميم گرفت كه به گيلان سفر كند و اين تصميم را زمانى گرفت كه برف، باران و سرماى بسيار سختى تهران و راه تهران به گيلان را فرا گرفته بود.

سید صادق سجادی گفت: پس از آن‌که دوران بسیار بی‌کفایت میرزا آقاخان آغاسی و محمدشاه به پایان رسید وضعیت ایران به ویژه در آنچه به شاه جوان و صدراعظم، میرزا تقی‌خان امیرکبیر به ارث رسید در واقع کشوری نابسامان بود که بخشی از آن را دولت فخیمۀ انگلیس به بهانۀ کشور افغانستان از ایران جدا کرده و بخش بزرگ دیگر آن از سوی دولت تزاری روس تصرف شده بود. از طرفی سواحل جنوبی خلیج‌ فارس نیز مورد تهدید انگلستان قرار داشت. در چنین فضایی زمانی که میرزا تقی‌خان به صدارت رسید، برای رتق و فتق امور و به‌سامان کردن این نابسامانی‌ها ناچار بود که قسمت مهمی از دوران صدارت عُظمی را با نمایندگان دوَل بیگانه، امرای ولایات و حکام و کارگزاران دولتی نامه‌نگاری کند.

ناصرالدین‌شاه قاجار در نخستین روزها (اول تا سوم) ماه ذیقعده سال 1313ق ـ یعنی حدود دو هفته پیش از ترور وی به دست میرزا رضا خان کرمانی (در روز جمعه 17 همین ماه) ـ فرمانی را صادر و به اجرا گذاشته است. که گویا آخرین فرمان ناصرالدین‌شاه به شمار می‌آید. موضوع این فرمان، بخشش و حذف تمام مالیات و رسوم و عوارض صنف قصاب و خباز است و اصل آن به شماره 392 در کتابخانه ملی و مرکز اسناد جمهوری اسلامی نگهداری می‌شود.

کتاب «امیرکبیر و ناصرالدین شاه» به عنوان اولین اثر انتشارات «کتاب رایزن»، کتابی است که توسط دکتر سید علی آل داود تألیف و تدوین شده است. سید علی آل داود در سال 1321 در خور بیابانک، شهری در حاشیۀ کویر مرکزی ایران، دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همان جا و سپس در دبیرستان ادب اصفهان گذراند و برای ادامۀ تحصیل رهسپار تهران شد و در دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران ادامۀ تحصیل داد و پس از فراغت چند سالی در رشتۀ جامعه شناسی درس خواند.وی هم زمان با دانشجوئی، چندی در بنیاد فرهنگ ایران زیر نظر دکتر پرویز خانلری به کارهای پژوهشی پرداخت و سپس برای مدتی حرفۀ وکالت را برگزید.

برای بررسی چگونگی نقاش شدن ناصرالدین شاه و میزان علاقۀ وی به این هنر، ناگزیر ابتدا باید نگاهی به نقاشان آن دوره بخصوص آنهایی که مورد توجه شاه بوده‌اند داشت زیرا شاه و اینگونه هنرمندان که در دربار وی جایگاه و منزلتی داشتند از یکدیگر متأثر بوده اند. اسناد و مدارک حاکی از آن هستند که ناصرالدین شاه قاجار از کودکی و نوجوانی به هنر و به ویژه، نقاشی علاقه وافری داشت، نقاشیهایی که از زمان ولیعهدی او در دست است، گویای این مدعاست، لذا پس از جلوس بر اریکۀ قدرت، امیركبیر اولین صدراعظم وی با آگاهی از علاقه شاه جوان به هنر، در سال 1266 ق/ م 1850، برای ترویج هنر و صنعت «مجمع‌الصنایع» را كه عمارت بزرگی بود در بازار بنا کرد،