اخبار

نحوه فاعلیت حق،از جمله مسائل مطرح در مکاتب مختلف فلسفی و عرفانی است.گذشته از معتزله که به فاعلیت حق در افعال بندگان قایل نیستند. و اشاعره که فاعل حقیقی در همه اشیا حتی افعال انسان ها را خداوند می دانند و سلسله علل را انکار می کنند،حکمت مشاء با حفظ سلسله علل در نظام هستی،فاعلیت با واسطه یا فاعل بعید می دانند.حکمت اشراقی،در یک بیان تمثیلی اقناعی و خالی از استدلال و برهان،فاعلیت حق رابی واسطه دانسته،اسناد افعال به غیر حق را تسامحی می انگارد،و حکمت متعالیه در مراحل ابتدایی خود،مبتنی بر تشکیک خاصی و وجود فقری،فاعلیت قریب حق را به صورت فاعلیت بی واسطه، و علل و اسباب را علل معد و مقرب فیض به معلول می داند.

جهان واسطه، عالم مثال، جهانی در میان محسوس و معقول است. ساکنان این عالم، اجسام لطیف‌اند، به این معنا که هرچند مجرد از ماده‌اند ولی از برخی اوصاف ماده مانند شکل و ابعاد برخوردارند. این عالم، عالمی واقعی و حتی واقعی‌تر از عالم محسوس ما و به یک معنا اصل این عالم است. لیکن برای بسیاری از انسان‌ها که به نوعی نسبت به حقیقت آن "کورْباطن"اند و به "کرْتاویلی" مبتلا هستند، موهوم می‌نماید. کتاب هانری کربن با عنوان ارض ملکوت، عمدتا به این موضوع اختصاص دارد. این کتاب شامل دو بخش است. در بخش نخست، می‌توان گفت، فلسفه عالم مثال در اندیشه ایرانی، هم اندیشه ایران پیش از اسلام و هم اندیشه ایران شیعی پس از اسلام، تبیین شده است. در بخش دوم گزیده‌هایی از متون فلسفی و عرفانی مربوط به این موضوع همراه با توضیحات نویسنده، نقل شده است. آنچه در ادامه می‌آید، گزیده‌هایی از متون سهروردی و شارحان وی در این خصوص است.

مسئله حدوث عالَم از دیرباز مطمح نظر حکما و فلاسفه بوده است؛ این مسئله در حوزه تفکر اسلامی، به دلیل ارتباطی که با مضامین دینی داشته است، مورد توجه و بررسی بسیار قرار گرفته است؛ به گونه ای که چندین نظریه برای به تصویر کشیدن حدوث عالَم از سوی متفکرین مسلمان در طول تاریخ تفکر اسلامی و در عرصه های کلام، فلسفه و عرفان، طرح شده است.