اخبار

جنگ جهانی اول تأثیرات گسترده‌ای بر سپهر سیاسی ایران به‌جای گذاشت، یکی از این تأثیرات، ایجاد مرزبندی‌ها میان رجال و نخبگان سیاسی کشور بود به‌طوری که گروهی از رجال سیاسی طرفدار آلمان‌ها و گروهی دیگر طرفدار بریتانیایی‌ها شدند و این مرزبندی، خود را در کابینه‌های مستعجل این دوره نمایان می‌کرد

بسیاری در امروز ایران مشروطه را یک انقلاب شکست‌خورده می‌دانند و گونه‌ای سخن می‌گویند که انگار ما هنوز درگیر مسائلی چون جدال سنت و تجددیم؛ این حرف‌ها پوچ و بی‌موردند. انقلاب مشروطه تغییراتی در هندسۀ اجتماعی ایران خلق کرد که بازگشت‌ناپذیرند؛ همچنین این تغییرات صورت معادلات اجتماعی تازه‌ای را در برابر ما گشوده است که مسائل آن به نسبت گذشتۀ پیشامشروطه دیگرگونه است.

9 مردادماه سالروز به دار آویخته شدن شیخ فضل‌الله نوری است. در این میان تورق بعضی کتاب‌ها و یادداشت‌هایی که در آن روزگاران مکتوب شده می‌تواند برخی از جزئیات را منعکس کند. لئو الکسویچ، کنسول روسیه در رشت بوده و از نزدیک شاهد برخی رویدادها بوده است. مرور سطوری که وی از این وقایع ثبت کرده حاکی از چندوچون بعضی مسائل است که برای تحلیل آن سودمند است. اگرچه باید گفت که آنچه دیپلمات روس از وقابع آن روزها ثبت کرده به نوعی برداشت وی از حوادث آن‌روز است و زاویه دیدش نیز در این برداست تاثیرگذار است.

موسسات مالی جدید از جمله بانک، به جای آنکه به نفع ملت باشد، محملی بود برای دور باطل گرفتن امتیازهای بیشتر و در تنگنا قرار دادن دولت و سیاستهای جاری آن. دو دولت استعماری تزار روسیه و بریتانیای کبیر با دستاویز قرار دادن این موسسات مالی و فراهم نمودن منویات پولی و مالی درباریان و وزرای فاسد دوره ناصری و مظفری، استقلال سیاسی و اقتصادی ایران را زیر پا گذاشته و دستاویزی برای ترکتازی خود قرار داده بودند.

اعدام شیخ فضل‌الله نوری در میدان توپخانه

اجتماع گروه کثیری از مردم در کنار چادر شیخ فضل‌الله نوری و سیدعلی آقا یزدی در میدان توپخانه در حمایت از «مشروطه مشروعه»

آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری در کتابخانه شخصی خویش

پیش از تصویب قانون ثبت اسناد، یعنی در زمان پیش از مشروطه، شناسایی و تعیین حدود املاک هر کس فقط بر اساس اسناد عادی و مبایعه نامه ها معلوم می شد و از این رو همیشه رایج ترین دعاوی بین افراد یا حتی کسان عادی و دولت ها، اختلاف بر سر مالکیت بود. ثبت اسناد به طریق رسمی و قانونی همراه با سایر دانش های جدید و از جمله حقوق از اواسط دوران قاجاریه رواج و به تدریج رسمیت پیدا کرد.

مقاله ی حاضر، مربوط به محاکمه ی حاج شیخ فضل الله نوری – مجتهد طراز اول و صاحب فتوای تهران - به دست مشروطه طلبان و در نهایت اعدام اوست. صاحب این قلم مدتها دنبال کیفرخواست و یا صورت جلسه ی مکتوبی از محاکمه ی شیخ فضل الله نوری بودم.

قانون گذاری از مفاهیم و موضوعات مورد بحث میان جریان های سیاسی و مذهبی مختلف در دوران مشروطه بوده است که متناسب با تعریفی که هر یک از جریان ها از قانون گذاری و حیطه آن در اسلام ارائه داده اند مواضع مختلفی در برابر نهضت مشروطیت که یکی از اصول اصلی آن قانون و قانون گذاری است اتخاذ کرده اند.