اخبار

موضوع سیادت شیخ صفیالدین اردبیلی، جد اعلای پاشاهان صفوی، در مطالعه و بررسی حکومت صفوی بسیار مهم است. آیا شیخ صفی سید بود و ادعای سیادت فرزندان و فرزندزادگان وی، به ویژه زمانی که اسماعیل یکم حکومت و پادشاهی ایران را به دست گرفت و با دو قدرت اهل تسنن در غرب ایران (امپراتوری عثمانی) و در شرق ایران (دولت ازبکان) شروع شد و سران آن دو دولت بارها به سیادت صفویان تاختند

آشنایی با زوایای زندگی شیخ صفی الدین اردبیلی، جد اعلای پاشاهان صفوی، هنوز نیازمند تحقیقات علمی و تاریخی است؛ به ویژه در دو بعد مذهب شیخ و سیادت او بحث ها و تحلیل های متعدد و گاه متضادی ارائه شده است. این دو موضوع گاه پژوهشگرانی را به دشمنی عجیب با شیخ و صفویان کشانیده، و گاه آنان را به اعتقاد به مراتب بلند انسانی دربارۀ شیخ صفی الدین واداشته است.

بسیاری از وقایع نگاران صفوی در روایت های خود از ظهور سلسله صفوی یک یا دو رویا را از شیخ صفی الدین – بنیانگذار خاندان صفوی - گزارش می کنند. روایت های تاریخی از تفسیرهای مختلف این رویاها فایده های چندی در بر دارد: پرتوی بر روش شناسی تاریخی وقایع نگاران صفوی می افشاند، چشم اندازهای تغییرات مذهبی در ایران عصر صفوی را نشان می دهد و الگوهای مشروعیت سیاسی را که از حکومت شاه اسماعیل تا فرمانروایی شاه عباس اول، در بر می گیرد؛ آشکار می سازد.

درفضای خاص عصر ایلخانی، تصوف بیش از هر چیز با رویکرد اجتماعی و عوام گرایانه اش مجال ظهور و بروز یافت. بازار خانقاه گرم و زاویه سازی رونقی بسزا گرفت. مردمان ناخرسند از حاکمیت و رندان هدفدار و فرصت طلب برای جذب عناصر قدرت (خواه حاکمیت و یا مردم) به خانقاهها و زاویه ها روی آوردند.

جنبش صوفیانه شیخ زاهد گیلانی در تاریخ تصوف ایران از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. شیخ زاهد گیلانی جنبش عرفانیی را پایه گذاری نمود که با سایر فرقه های صوفیانهپیشین در ایران، تفاوت هایی داشت.

زندگی و زمانه شیخ صفی‌الدین اردبیلی؛ آن که حسن می‌داشت با خلق «در غایت حسن خلق بود ... و می‌فرمود خُلقی که با خلق است حسن معیشت است با خلق، همچنانک معامله‌ای راست کردن و سخن و صحبت راست داشتن و مهم و مصلحت خلق راست کردن و بر خیر و شر ایشان مشفق بودن و با خلق دست و دل و پیشانی گشاده داشتن. و شیخ را این معنی به تمام کمال بود که دایم زحمت بر خلق بر خود می‌گرفت و راحت به خلق می‌رسانید و مردم را به راحت می‌داشت و به دلجویی خلق مشغول می‌بود اگرچه ازیشان خلاف نفس خود می‌دید و آزار می‌رسید».