اخبار

گاهی از خود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پرسم که کار و عملکرد روشنفکر چیست؟ روشنفکر، چه بخشی از حیات بشری را روشن می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند و تاریکی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زداید؟ آیا عملکرد و وظیفه روشنفکر فقط اندیشیدن است و تلاش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های او فقط و فقط در حوزه «معرفت‌شناسی» رقم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خورد یا او، ‌علاوه بر این‌که اندیشه دارد، البته متفاوت از «ذهنیت عام جامعه» نوعی رهنمود نیز در جامعه دارد و در خود «رسالت» احساس می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند

«روشنفکری دینی» برخلاف آنچه منتقدان آن می‌پندارند، فرزند نامشروعی نیست. برخلاف تصورات رایج، این نحله از روشنفکری [اگر معتقد به تکثر در معانی روشنفکری باشیم] خاستگاه مشخصی دارد؛ یعنی بی‌بنیان دانستن این نوع عبور از فکر کهنه و بدل‌شدن به بینش نو دارای ابعاد و شاخصه‌هایی است. اما به عقیده نگارنده یادداشت، روشنفکری دینی فرزند مشروع اما افلیجی است که به دلایل ناسازگاری‌هایی که ذکر خواهد شد، در بطن شکل‌گیری دچار نوعی پلی‌مورفیسم و اعوجاج شده است. پای مفلوج این فرزند را باید در ابعاد به‌شدت ژرف بررسی کرد تا بتوان بر این مدعا چند گزاره استدلالی را همراه با چاشنی تاریخ بیان کرد.

من با لفظ روشنفکری دینی مشکل ندارم و معتقدم که صاحبنظران و متفکران حق دارند که اصطلاح بسازند. آنها با زبان انس و رفاقتی که دارند حتی می توانند اصطلاحات را به معنای تازه به کار برند، اما در جایی که تفکر ضعیف است، زبان و اصطلاح سازی هم دچار پریشانی و آشفتگی می شود

جریان روشنفکری دینی یکی از جریان‌های فکری تاحدی تأثیرگذار معاصر می‌باشد و با وجود طیف‌های مختلف روشنفکری، می‌توان جنبه‌های مشترکی نیز در این میان پیدا کرد. یکی از شخصیت‌های این جریان آقای مصطفی ملکیان است. این مقاله با رویکرد تحلیلی و بررسی اسنادی، درصدد بررسی دیدگاه‌های مصطفی ملکیان است. ابتدا تلاش شده است تا اجزای مختلف اندیشه وی با مراجعه همدلانه به آثار وی بازخوانی شود. سپس نویسنده، با اندکی تحلیل و بررسی، با نگاهی نقادانه دیدگاه خود را درباره اندیشه‌های ایشان بیان کرده است.

تا آنجا که به تعاریف مختلف روشنفکری مربوط می‌شود، تفکر با زمینه‌های قابل تغییر و نداشتن تعصب و جزمیت درباره آن با ابزاری به نام عقل خود بنیاد را می‌توان مخرج مشترک تمامی این تعریف‌ها به حساب آورد. در کشور ما نیز از هنگام مواجه شدن با علم و فلسفه جدید واژه منور الفکر وارد گنجینه لغات و واژگان ایرانی شده است. این مفهوم، آبستن مفاهیمی مانند سکولاریسم، دموکراسی، حقوق بشر و دیگر مفاهیم مدرن مطرح شده در حوزه فکر و فلسفه است و تا آنجا که مربوط به فرهنگ ملی و دینی ایرانیان می‌شود، جایی در این حیطه فکری تا پیش از مشروطه نداشته است.