اخبار

« دانشگاه در عصر اعتدال به کجا می‌رود؟» هم عنوان بحث من است و هم پرسش‌ اصلی‌ام که می‌کوشم به سه پرسش جزئی‌تر تجزیه‌اش کنم: یکم، نظام حکمرانی در نهاد دانشگاه به چه ترتیب است؟ دوم، نحوه‌ی تأمین مالی نهاد دانشگاه چه‎گونه است؟ سوم، فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی در دانشگاه در خدمت چه بخش هایی از جامعه قرار می‌گیرد؟

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام به همراه رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و تعدادی از مسئولان این دانشگاه در ادامه سفر به کرمان، در دانشگاه آزاد اسلامی واحد رفسنجان حضور پیدا کرد و با مردم و دانشگاهیان این شهر به گفت‌وگو پرداخت. آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در دیدار با مردم و دانشگاهیان شهر رفسنجان از موضوعات مختلفی سخن گفت؛ بخشی از سخنان او به نقش دانشگاه آزاد اسلامی در رواج عدالت در کشور و اقدامات این دانشگاه در توسعه آموزش عالی کشور اختصاص داشت و محور دیگر سخنان او به راه درست و راهی که انسان را به سعادت کامل می‌رساند خلاصه شد؛ راهی که به گفته او از دانش و علوم عالی می‌گذرد.

یادداشتی در نقد کتاب «فلسفه تحول تاریخ در شرق و غرب اسلامی» اثر موسی نجفی چندی پیش برخی دوستان از نشریه‌ای فرهنگی، از بنده خواستند که در نشستی به منظور نقد و بررسی کتاب اخیر دکتر موسی نجفی، با عنوان «فلسفه تحول تاریخ در شرق و غرب اسلامی (روش استنباط عقلانیت تاریخی و تحول علوم انسانی بر اساس مقایسه و نقد سنت ابن خلدونی با بسط حکمت نوصدرایی)» شرکت کنم.

فلسفه از زمانی که رختِ خدمت به انسانیت را از تن بیرون کرد، راه خود را نیز گم کرد. امروزه فیلسوفانی که در فلسفه‌ورزی مهارت دارند، ‌ به دانشجویان تازه‌کار، فلسفه می‌آموزند تا آنان هم بتوانند به دانشجویانِ پس از خود فلسفه بیاموزند. همین روند تا بی‌نهایت ادامه می‌یابد! مثل این است که پزشکان بخواهند به تدریس طب بسنده کنند و دانشجویانشان نیز بدون اینکه به کاربرد پزشکی در زندگی مردم اهمیتی بدهند، تنها سرگرم تدریس شوند. به‌راستی چرا هیچ‌کس به فلسفۀ عملیِ مطلوب نمی‌پردازد؟ چرا فلاسفه سودای کاستن از آلام بشر و آموختنِ روش صحیح زندگی به آنان را از سر بیرون کردند؟

ابراهیم توفیق برای نقد یوسف اباذری انتخاب هوشمندانه‌ای کرد: «یوتوپیا و سیاست»؛ مقاله‌ مفصل اباذری در سال ١٣٨٧ در مجله آیین که در آن اباذری از هر دری می‌گوید؛ از بنیامین و آگامبن و اسمیت و رالز و فوکو و مارکس و هابرماس و رانسیر تا ابراهیم حاتمی‌کیا و حاج‌کاظم و رعنا فرنود و البته پایان‌بندی معروف مقاله: دعوت از رئيس دولت اصلاحات برای شرکت در انتخابات سال ٨٨.

استدلالی که بحث خود را با آن شروع می‌کنم از فلسفه‌ی علم وام گرفته شده است، زیرا درک خود سنتی تحقیق علمی که به هیوم بازمی‌گردد بر وجود نوعی «جدایی» بنیادین عمل از علم و هماهنگی علم و تکنولوژی تأکید می‌ورزد. هیوم بر آن بود که احکام و قضایای هنجاری را نمی‌توان از احکام و قضایای توصیفی بیرون کشید و بدین‌ترتیب معقول و مقتضی چنین به نظر می‌رسد که تصمیمات در خصوص گزینش هنجارها، یعنی مسائل اخلاقی یا سیاسی را نباید با مسائل علوم تجربی مخلوط کرد.

قرار است به منظور بهره‌برداری هرچه بهتر از یک منطقه‌ی صحرایی، یک شهرک دانشگاهی احداث شود؛ این شهرک جدید برای حدود ده‌هزار دانشجو و همین تعداد کارکنان، مدیران، اساتید و... در نظر گرفته شده است و هدف آن آشنا ساختن و دخالت دادن جوانان از نزدیک در برنامه‌های توسعه‌ی منطقه‌ی صحرایی مذکور از طریق کسب آشنایی لازم با علوم طبیعی، فنون و تکنولوژی است. برنامه‌ی اولیه این طرح تربیت افراد متخصص و کارآزموده‌ی مورد نیاز برای صنایعی است که قرار است در آینده‌ در این منطقه تأسیس شود؛ توسعه و گسترش صنایع مذکور مستلزم نهادها و مؤسساتی است که به دانش علمی و فنی بیشتر از مواد خام کمتری نیاز دارند.

یکی از مباحثی که در نظام دانشگاهی ایران به شدت محل بحث و جدل بوده، موضوع مقالات علمی پژوهشی و مقالات ISI و کتب تالیفی است. این نوع آثار علمی تولید شده نه تنها نقش مهمی در ارتقای علمی و اداری استادان و دانشجویان دارند، بلکه نقشی کلیدی در سیاست نمایشی دولت ها در عرصه علمی و نشان دادن موفقیت های کاذب آنها در این عرصه است. به عبارت دیگر مساله انتشارات علمی به یک گلوگاه تولید وتوزیع منافع مادی و ایدئولوژیک برای کنشگران فردی (استاد و دانشجو) و کنشگران نهادی (مقامات و مدیران و سیاسیون) تبدیل شده است، این گلوگاه آنقدر اهمیت یافته که بواسطه آن بهانه ای برای استیضاح وزیرهم هم ساخته می شود.

پس از گذشت چند دهه از مرگ نیوتن، یعنی از اواخر قرن هیجدهم و با موفقیت چشمگیر مکانیک نیوتنی، علوم طبیعی به خصوص فیزیک بر اندیشه‌ی بشری استیلا پیدا کردند؛ اثر این امر به‌تدریج در اجتماع به شکل مدرنیته ظاهر شد. البته شروع این سیطره با حرکتی اجتماعی یعنی انقلاب فرانسه هم‌زمان است، به‌طوری‌که این دو موضوع (مکانیک نیوتنی و انقلاب فرانسه) بر افکار اندیشمندی چون کانت تفوقی کامل دارد و تأثیر آن بر انقلاب فلسفی او به‌خوبی مشهود است.

در این نوشتار یکی از موضوعات مهم روز مورد بررسی قرار گرفته است. در این بحث نشان داده شده است که پیشرفت علمی چیست و سعی شده است به این سؤال‌ها پاسخ داده شود که آیا سیاست‌های اجرایی فعلی دستگاه‎های آموزش عالی که مبتنی بر پیروی از غرب در «علم مدرن» است می‎تواند ما را به پیشرفت علمی مطلوب برساند یا خیر؟ با فرض اینکه این پیروی صحیح باشد آیا شیوه‌ی اجرایی این سیاست‌ها بر اساس معیارهای غربی صحیح است؟ همچنین نشان داده خواهد شد که هم‌اکنون غرب مشغول اعمال سیاست تمرکززدایی و ترویج «علم مدرن» در کشورهای در حال توسعه است، درحالی‌که خود در حال گذار به مرحله‎ای دیگر از علم به نام «علم پست‎مدرن» است.