اخبار

جنبش مشروطه خواهی (1285 خورشیدی/1324 قمری) نقطه عطفی در تاریخ ایران است و صد البته سرآغاز فصل مهمی در فقه سیاسی شیعه. فقه را اگر مسامحتا «علم به حکم شرعی»(1) تعریف کنیم، آن گاه فقه سیاسی تفصیل این علم در حوزه سیاست است. بنابراین با تحول ژرفی که در سیاست ایران در اثر جنبش مشروطه خواهی رخ داد، فقه سیاسی نیز دچار چالشی اساسی شد.

این‌ها جملات ملا هادی سبزواری است درباره جوانی که در کلاس درس او حاضر شد و دیگران به چشم حقارت به او نگریستند. محمد كاظم تحصیلات حوزوی خود را در مدرسه سلیمانیه مشهد شروع كرد. مقدمات و سطح را در آن‌جا گذراند. آخوند خراسانی به شوق حضور در درس شیخ انصاری در 1277(ق) عازم عتبات عالیات در عراق شد. درگذر از سبزوار دیداری با ملا هادی سبزواری داشت، و ملاهادی این جملات را درباره او گفت.

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی، نخستین ویژه‌برنامه‌«پنج شب، پنج کتاب، پنج شخصیت» را عصر روز گذشته برگزار کرد.در این شب، از کتاب جدید سیدمصطفی محقق داماد با عنوان «مکتبِ اجتهادیِ آخوند خراسانی» رونمایی شد. در این برنامه، اکبر ثبوت، رحیم نوبهار، داوود فیرحی و علی ططری سخنرانی کردند.

نوگرایی دینی-سیاسی در ایران معاصر، از دیدگاه فقهی، بر دو مبنای مهم و متفاوت استوار است که هر دو در تحقیقات و جریان های فقهی – سیاسی دورۀ قاجاری ریشه دارند: یکی اندیشه های معطوف به ولایت سیاسی فقیهان که در آثار ملا احمد فاضل نراقی و به ویژه شیخ محمد حسن صاحب جواهر گسترش یافته است. و دیگری، مبنایی متفاوت است که در تحقیقات فقهی شیخ مرتضی انصاری تقویت شده و به اعتبار شهرت وی با عنوان «مکتب شیخ انصاری» شناخته شده است...

بسیاری در امروز ایران مشروطه را یک انقلاب شکست‌خورده می‌دانند و گونه‌ای سخن می‌گویند که انگار ما هنوز درگیر مسائلی چون جدال سنت و تجددیم؛ این حرف‌ها پوچ و بی‌موردند. انقلاب مشروطه تغییراتی در هندسۀ اجتماعی ایران خلق کرد که بازگشت‌ناپذیرند؛ همچنین این تغییرات صورت معادلات اجتماعی تازه‌ای را در برابر ما گشوده است که مسائل آن به نسبت گذشتۀ پیشامشروطه دیگرگونه است.

کتاب «انقلاب مشروطه ایران و رهبری روحانی خراسانی» (The Iranian Constitutional Revolution and the Clerical Leadership of Khurasani) در سال 2015 و به زبان انگلیسی توسط انتشارات دانشگاه سیراکیوز منتشر شد. آنچه در ادامه می‌خوانید، بخشی از متن کتاب است که برای نخستین بار، به زبان فارسی و در مطبوعات ایران به چاپ می‌رسد که اختصاصاً در اختیار «ایران» قرار گرفته است.

جایگاه، نقش و اهمیت آخوند خراسانی در پیروزی مشروطه و استقرار حكومت قانون در ایران بر آگاهان از تاریخ اندیشه سیاسی معاصر شیعه پوشیده نیست. او نماینده رهیافت اصلاحی در گفتمان اجتهاد بود و در بهار مشروطه و اوانِ رویشِ جوانه‌های تجدد در ایران به ارایه تفسیری سازگار از اسلام و تشیع با آن می‌اندیشید.

ملامحمد كاظم خراسانی(هروی)(1290-1218 خورشیدی) مشهور به آخوند خراسانی و صاحب كفایه(كفایت الاصول) از بزرگ‌ترین و به تعبیری بزرگ‌ترین مرجع تقلید شیعه پشتیبان نهضت مشروطیت ایران است، فقیهی عالیرتبه و روشن‌اندیش كه همچنان دیدگاه‌هایش در فقه سیاسی شیعه اهمیتی اساسی و انكارناپذیر دارد. درباره نظر مرحوم آخوند در امر سیاست البته اختلاف نظر هست، به خصوص با توجه به آثاری كه در سال‌های اخیر از او یا درباره او یا به نقل از او منتشر شده است. یكی از این آثار كتاب «آخوند خراسانی و شاگردانش» نوشته اكبر ثبوت پژوهشگر فلسفه و علوم اسلامی است كه چند سالی است منتظر نشر است.