اخبار

برخی شورشها و انقلابها را به میزان و روشهای گوناگون جمع‌آوری خراج نسبت می‌دهند و برخی بر این باورند که خراج با رونق و رکود کشاورزی مرتبط است. بسیاری نیز معتقدند که خراج تکیه‌گاه دولت است و گردش مالی حکومت بر آن متمرکز است. این نظرها خالی از حقیقت نبوده، اما الزاماً هم دقیق نیست. و بسیاری از محققان به این سخن توجه نموده‌اند که نظام خراج در حکومت اسلامی، ادامه نظامهای اداری پیش از اسلام است. برخی نظام خراج در شام و مصر را ادامه نظام بیزانسی، و عده‌‌ای دیگر، آن را در عراق و مشرق جهان اسلام ادامه «نظام ساسانی» می‌دانند. این در حالی است که تحقیقاتی به زبانهای بیگانه در توصیف این دو نظام مالیاتی به چشم می‌خورد، بی‌آنکه مطالب قابل توجهی به زبان عربی در دست باشد و به اشکالات این دو نظام اشاره‌ای داشته باشد.