اخبار

فتح‌الله مجتبایی از دغدغه‌مندان تاریخ ادیان و فلسفه شرق بویژه فلسفه هند است و برای درک فلسفه شرقی، سفرهای متعددی به هند و پاکستان داشته است. او دکترای تاریخ ادیان و فلسفه شرق خود را از دانشگاه هاروارد اخذ کرده و هم اکنون عضو شورای عالی علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و همچنین عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. از او، بیش از 200 عنوان کتاب، مقاله، شعر و نقد کتاب در قالب تألیف، ترجمه و تصحیح منتشر شده است.

ایمانوئل كانت می‌خواست مثل تمام فلاسفه گذشته (جز اندك‌شماری) جایگاه ممتاز انسان در طبیعت را مشخص كند و با معلوم كردن تمایز اساسی انسان از سایر جانداران او را قله آفرینش و غایت خلقت و طبیعت بداند، اما نمی‌توانست به سیاق ارسطو با عاقل دانستن انسان، این جایگاه را به او ببخشد، چون اولا با توجه به نظرات فلاسفه قبلی دوران جدید از كجا معلوم كه حیوانات هم به همین اندازه از عقلانیت و هوش برخوردار نباشند و آن عقل و هوش را در جهت خیر و نیكی به كار ببرند، دوما مدعیات عقل محض، استعلایی از آب درآمدند و طبق فلسفه او، مابعدالطبیعه نمی‌تواند به عنوان علم عرضه شود.

هرمس که در متون دینی به اخنوخ و ادریس و در اسطوره به تات و هوشنگ شهرت دارد، از اولین انبیا و نزد برخی، مؤسس بسیاری از علوم و حکمت نیز میباشد. شخصیت، آثار و تفکر هرمسی نه تنها در متون دینی، بلکه در متون تاریخی، اسطوره و فلسفی نیز مطرح و بر بسیاری از ملل و افراد و افکار تأثیر گذار بوده است.

میشل دومونتنی(1592-1533) فیلسوف تردیدگرا و ادیب فرانسوی عصر رنسانس و نویسنده كتاب تتبعات، فلسفه را «هنر خوب زندگی كردن» می‌داند. شیوه نگرشی مونتنی بیش و پیش از هر چیز وفادار به زندگی است چنانكه شیوه نگارشی او در بیان ژرف‌ترین‌ مضامین اندیشگی بسان زندگی ساده و بی‌پیرایه است. «تتبعات» مونتنی را می‌توان نه فقط در تاریخ اروپا بلكه در تاریخ جهان، كتابی منحصر‌به‌‌فرد دانست؛ چراكه نه بسان كتاب‌های بسیاری درباره زندگی بلكه یك «كتاب زندگی» و به عبارت دقیق‌تر یك «كتاب ـ زندگی» است.

پدیدارشناسی، عنوان جنبشی فلسفی است که اواخر قرن نوزدهم و اوائل قرن بیستم توسط ادموند هوسرل(1859-1938) بنیان‌گذاری ‌شد. هدف از آن احیای دوبارۀ تفکر فلسفی بود که تحت تأثیر ظهور علوم و فن‌آوری جدید به حاشیه رفته بود و تحقیر می‌شد. نوشتۀ حاضر درصدد آن است که معنای پدیدارشناسانۀ پدیدار را که طبعاً مفهومی کلیدی در این جنبش است، توضیح دهد و آن را از معنای غیرپدیدارشناسانۀ آن که طیف وسیعی از تعریف‌ها را شامل می‌شود، تمیز دهد.

دکارت که می‎گوید فضا و مکان بی بُعد معقول نیست، توجه ننموده که ما می‎توانیم فضا را بدون بُعد درک کنیم؛ اما بُعد را بدون فضا درک و تصور نمی‎توان کرد. هیچ مانعی وجود ندارد که مکان را بدون جسم تصور نکنیم. این همه گفتارهای فیلسوفان درباره خلأ نمایاننده تصور آنان از خلأست که بدون نیاز به جسم فرض شده است و بنابراین هیچ ضرورتی وجود ندارد که برای یافتن حقیقت درباره همه چیز، شک و تردید کرد. بداهت مفهوم مکان محض طارد هر گونه شک است.‏

همایش «نسبت فلسفه و تمدن در جهان اسلام» در سالن صدرالمتالهین دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی، با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان برگزار شد. آیت‌الله سید مصطفی محقق‌داماد، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در این همایش بیان کرد: من معتقد به وجود فلسفه اسلامی هستم، کما اینکه معتقد به تمدنی به نام تمدن اسلامی هستم.

ای کاش دکارت به قواعدی که در کتاب «قواعد هدایت ذهن» خود پیش از کتاب «تأملات» آورده و به‌خصوص قاعده نهم در تمثیل موم در دست خود بیشتر اعتنا می‎نمود! در قاعده نهم می‎گوید: ‏«ما باید تمام دقت خود را به ناچیزترین و ساده‎ترین واقعیت‎های مورد نظر جلب کنیم و مدت زیادی در مورد آنها فکر کنیم تا اینکه عادت نماییم حقیقت را به ‎نحو صریح و متمایز نظاره کنیم.» نباید فکر را با متوجه ساختن به اشیای متعدد در یک لحظه واحد پراکنده ساخت. باید فکر را به ساده‎ترین و آسان‎ترین امور جزئی متوجه و متمرکز ساخت.

کارل لودویک کشیش لوتری کلیسای روکن در لایپزیگ پروس، در مراسم غسل تعمید پسرش که در ۱۵ اکتبر ۱۸۴۴ متولد شد چنین سخن راند: «تو ای ماه اکتبر! که در طول سالیان مهم‌ترین رخدادهای زندگی من در تو روی داده است، امروز با آنچه روبه‌رو هستیم بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین این رخدادها است.

هرچند فارابی و شیعه که مبنای مشترک و عمومی دارند، هر دو معتقدند که حکومت حاکم عاقل زنده، برتر از حکومت قانون است، با این تفاوت که عقل و شعور امام منشأ دینی دارد درحالی‌که عقل، رئیس اول، حکمت بشری است. داوری در باب آنچه گفته، این استنباط است که عقل انسانی برتر از عقل الهی است؛ نتیجه به لحاظ رادیکال، غیرقابل پذیرش است. عقل بشری مستقل و خودبسنده به خود است و این معقول و قابل فهم است، اما ادعای برتری بر نور الهی امام ساختگی است...