وقتی به تاریخ فرودستان به معنای تهیدستان و فقیران نظر می‌اندازیم، چنین به نظر می‌آید که این طبقه اجتماعی از آغاز تا امروز در همه جوامع وجود داشته است. طبقه‌ای که در هنگامه هجوم‌های دهشتناک، بلایای طبیعی، حوادث سیاسی و آمدورفت سلسله‌ها چه‌بسا بر تعدادش افزوده می‌شده است. تصویر کلی فضای زندگی اجتماعی نیز در هنگامه‌های تاریخی ایران گاه با فقر و تهیدستی عمومی و خزیدن مردم به جان‌پناه‌هایی چون خانقاه و مسجد گره خورده است؛ گرچه دزدی و ناامنی یک روی دیگر این سکه است. مسأله کمک به فقیران و زدودن فقر از چهره جامعه در این میانه از موضوعاتی است که بخشی از تاریخ اجتماعی ایران را دربرمی‌گیرد.
آوازه مدرسه، سرتاسر پایتخت را برداشته؛ تا آنجا که شاه خسته و بیمار قاجار را بر آن داشته است نه‌تنها آن مدرسه پرآوازه را ببیند، که، مرحمتی ملوکانه نیز بر آن روا دارد. مظفرالدین‌شاه قاجار قرار است برای بازدید از «مدرسه خیریه»، نخستین دبستان نوین ایران براساس سنت وقف و امور خیریه، به غربی‌ترین نقطه تهران بیاید؛ جایی نزدیک میدان حسن‌آباد امروز؛ در شمالی‌ترین نقطه خیابان پرآوازه شیخ هادی! شیوه ساخت مدرسه و وقف رقباتی در تهران و مازندران برای تامین هزینه‌های اداره امور آن به گونه‌ای بوده که شاه قاجار را برانگیخته است هنگام بازدید از آنجا، معدن زغالسنگ گاجره را برای تامین سوخت محصلان به مجموعه املاک موقوفات اهدا کند. مدرسه خیریه اما چگونه پدید آمد؟
تصور جامعه تاریخی ایران، بدون پدیده‌ای شگفت‌انگیز به نام «وقف» اساسا نمی‌تواند امکان‌پذیر باشد. تاریخ ایران را که می‌کاوی، برگ‌برگ آن در هر دوره تاریخی، اگر با جنگ‌ها و خونریزی‌ها، یورش‌ها و گشایش‌ها همراه بوده باشد، نکته‌هایی دیگر نیز در خود دارد؛ که برجسته‌ترین آنها یا دست‌کم یکی از شاخص‌های آن پدیده وقف می‌تواند باشد. دوره‌ای از تاریخ این سرزمین را نمی‌توانی نشان کنی که در آن از دستاوردهای و پیامدهای نیکوی وقف و موقوفات خبر نباشد.
شادروان گلزاده غفوری چند متن دیگر فقهی شیعی و یک متن فقهی سنی را نیز در اختیار من گذاشتند و توصیه کردند پاره‌ای از قسمت‌های آنها را که مربوط به وقف مال برای استفاده غیرمسلمانان است، ترجمه کنم و این هم حاصل کار:
سال ۱۳۴۲ بود. در محضر مرحوم حجت‌الاسلام سیدعلی شاهچراغی، «شرح لمعه» را به درس می‌خواندم. یک بار به دلیل مسافرت استاد، نخست می‌خواستیم درس را برای دو هفته تعطیل کنیم و سپس پیشنهاد شد که در این مدت، خدمت آقای علی گلزاده غفوری برسم و زحمت تدریس با ایشان باشد.
نهاد وقف از جمله نهادهای تأثیرگذار در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی و مذهبی در جامعه بوده است. به ویژه در دوره هایی که حکومت ها به طور رسمی خود را موظف به انجام دادن بسیاری از امور رفاهی نمی دانستند، این نهاد به طور چشمگیری خلاء های موجود را در جهت رفاه و آسایش افراد جامعه پر می کرد. به طوری که حتی پادشاهان و حکومتگران نیز اقدامات رفاهی خود را، نه به عنوان وظیفۀ یک حکومتگر، بلکه به عنوان واقفی خیّر، انجام می دادند.
این پژوهش می‌کوشد که نهاد وقف و کارکرد آن را در دورۀ سلطنت ناصرالدین شاه در ایران بررسی کند. وقف از کارهای پسندیده و نیکویی است که از دیرباز و پیش از ظهور اسلام در جوامع بشری متداول بوده است.
موقوفه‌های فرهنگی در گفت‌و‌گو با «سیدمحمدمجتبی حسینی»؛ مدیرعامل کتابخانه و موزه ملی ملک به بهانه 80 سالگی موقوفه ملک
کتاب «ارزش وقف در اسلام» به قلم فاطمه زکی ضمن بیان تاریخچه‌ای از وقف در دیگر ادیان و ملل گذشته، جایگاه این سنت را در اسلام و سیره معصومین بررسی می‌کند.
شناخت فرهنگ هر ملت، برای مردم آن مرز و بوم، در حقیقت نوعی خودشناسی و آگاهی به منابع فرهنگی و ریشه های هستی و موجودیت و شناسنامه آن قوم و ملت محسوب می شود. برای ما ایرانیان که خوشبختانه وارث فرهنگی بسیار غنی و سرشار، چه از عهد باستان و قبل از اسلام و چه بعد از ظهور دین پر برکت اسلام هستیم
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید