اخبار

به هر بخش از زندگی پیشینیان در تهران و ایران که می نگریم دریا دریا علم و روایت را در دل خود پنهان کرده اند و حیف است این تاریخ روایت شود اما تشریح فرهنگ و سیر تحول عادت های غذایی مردم آن دوران از زمان صفوی تا قاجار تا اکنون در این رهگذر مهجور بماند.

غلامحسین تکمیل‌همایون اکنون مدیر واحد تهران‌پژوهی است که چندین سال است در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان تهران آغاز به کار کرده است. همزمان با روز تهران (14 مهرماه) با او گفت‌وگویی درباره تهران در آیینه آثار مکتوب و تهران‌پژوهی داشته‌ایم که مشروح آن را می‌خوانید:

در فهرست کتاب‌شناسی ملی ایران، 2648 عنوان کتاب وجود دارد که «تهران» بخشی از نام آنهاست. این کتاب‌ها که در موضوعات مختلف، از شعر و داستان و تحقیقات اجتماعی و... تا آثار مربوط به تهران‌پژوهی را شامل می‌شوند، تنها بخشی از آثار مرتبط با تهران هستند. به عنوان نمونه از 29 عنوان کتابی که تا کنون در مجموعه‌ «تهران‌پژوهی» دفتر پژوهش‌های فرهنگی منتشر شده است تنها در سه کتاب، واژه «تهران» بخشی از عنوان را تشکیل می‌دهد. این 29 عنوان، به همراه 5 کتابی که در مجموعه «تهران‌شهر» به وسیله مرکز پژوهش‌های فرهنگی منتشر شده است، از مهمترین دستاوردهای تازه پژوهشی در حوزه مطالعات تهران است. حوزه مطالعاتی‌ای که سابقه‌ای نه‌چندان طولانی اما به نسبت پربار دارد.

تهران، با تاریخ قاجار برای بسیاری از مردم شناخته شده است. پوشاک آن دوره را لباس محلی‌اش و زبان مردمش را فارسی می‌دانیم و درباره خوراک بومی و سوغاتی تهران هم حداقل اطاعات را داریم. اما بر اساس اطلاعات موجود در برخی منابع، تهران، از زمانی که یک روستای کوچک بوده، ساکنان فرهیخته‌ای داشته، شهری که یک روز در سال ( ۱۴ مهر ماه) را به نامش کرده‌اند.

دو سال پس از آنكه در تقویم روزی برای تهران تعیین شده است احمدمسجدجامعی، وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی و عضو شورای شهر تهران تاكید كرد: ما در تهران 320 اثر ثبت شده داریم و تلاش ما بر این است كه این 320 اثر را در روز تهران برای شهروندان و گردشگران معرفی كنیم كه البته برای این امر تورهای ویژه تهران‌گردی تدارك دیده شده است.مرداد ماه دو سال قبل بود كه اعضای شورا بعد از چندین جلسه بالاخره رای به نامگذاری روزی به نام «تهران» دادند. در این جلسه اعضای شورای شهر تصویب كردند كه به مناسبت دویست و سی و مین سالگرد اعلام تهران به عنوان پایتخت، از این پس هرسال ١٤ مهر به نام روز «تهران» سند بخورد.

این یادداشت به معرفی کتاب «تهران، پایتخت دویست ساله»* اختصاص دارد. این کتاب ترجمه‌مجموعه‌مقالاتی است که به سال ۱۹۸۹ در همایشی که «مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه» با همکاری «انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران» برگذار کرد، ارائه شدند و انتشار کتاب به زبان فرانسه زیر نظر شهریار عدل و برنار اورکاد انجام شده است. این مقاله‌ها موضوعات بسیار متفاوتی را درباره شهر تهران بررسی می‌کنند.

روز 30 تیر 1326 نخستین کلنگ لوله‌کشی آب تهران در محله سنگلج (پارک شهر) به زمین زده شد. در سال 1329 طرح اولیه لوله کشی تهران برای جمعیتی معادل 900 نفر اجرا و دو خط لوله فولادی به قطر 40 اینچ و با ظرفیت 242هزار متر مکعب در شبانه روز برای انتقال آب از آبگیر بیلقان به نخستین تصفیه خانه تهران (جلالیه) در نظر گرفته شد. روزنامه اطلاعات سه‌شنبه بیستم مرداد ۱۳۳۲در گزارشی به فروش آب توسط بنگاه لوله کشی آب تهران می‌پردازد که می‌خوانید.

دورترین نشانه‌های بلدیه در تهران به عهد ناصری و دوران امیرکبیر می‌رسد. هر چند که به گفته داریوش شهبازی که عمری را به پژوهش در تاریخ تهران گذرانده، در طول تاریخ بلدیه، چندین بار به واژه «نخستین» برمی‌خوریم. در برخی منابع آمده که نخستین بلدیه تهران 12 خرداد ماه تاسیس شده است. به همین بهانه با داریوش شهبازی، مولف کتاب «برگ‌هایی از تاریخ تهران» و «پرسه در دارالخلافه» گفت وگویی داشته‌ایم که در آن به مرور تاریخ بلدیه پرداخته‌ایم.

آلودگی هوا برخلاف آنچه امروز می‌پنداریم، «مسأله» متأخر تهران نبوده، در تاریخ این شهر و منطقه ریشه داشته است. منابع تاریخی روایت‌هایی گوناگون در این‌باره نگاشته‌اند. یک گزارش مهم در میانه دهه ٣٠ خورشیدی بر درستی چنین پنداری گواهی می‌دهد.

یاکوب ادوارد پولاک که به دعوت امیرکبیر برای تدریس پزشکی در دارالفنون به ایران آمد، سفرنامه‌ای از خود به جای گذاشت. او در این سفرنامه‌ اطلاعات ارزشمندی از شهرهای مختلف ایران به‌ویژه طهران ارائه می‌دهد.