اخبار

چنین نویسد ابوالفضل بیهقی دبیر که "غرض من آن است که تاریخ پایه‌ای بنویسم و بنایی بزرگ افراشته گردانم، چنانکه ذکر آن تا آخر روزگار باقی ماند".

یکی از ماجراهای غریب تاریخ ادبیات ایران، دردست‌نبودنِ نسخه‌هایی کهن از تاریخ بیهقی و سفرنامهٔ ناصرخسرو است. قدمت نسخه‌های موجود از این دو اثر، به سه‌چار سده پیش‌تر نمی‌رسد!

آنچه خلیل خطیب‌رهبر بر کتاب تاریخ بیهقی انجام داد، آن را به‌یکی از منابع تاریخی دوره غزنوی تبدیل کرد که شرح و معنی لغت‌های ادبی را به‌صورت یک دایرةالمعارف در کنار هم گرد آورده است.

از ویژگی‌های تاریخ بیهقی و آنچه این اثر را از دیگر آثار کهن تاریخی متمایز می‌کند، این است که «ابوالفضل بیهقی» تاریخ را قصه گونه و داستان وار نوشته و از این طریق بر جذابیت‌های اثرش افزوده است.

سعید نفیسی زمانی قدم در مسیر تصحیح استاد از یکی از متون کهن زبان فارسی یعنی «تاریخ بیهقی» گذاشت که نسخه‌های خطی زیادی از این کتاب دستیاب نبود.

کتاب «تاریخ بیهقی» از نظر علمی، دقت نظر و صحت، جزو بی‌نظیرترین آثار بوده؛ چراکه نویسنده هر آنچه نوشته یا خود به چشم دیده، یا در کتب معتبر خوانده و یا از موثقان شنیده است.

یکی از ماجراهای غریبِ تاریخِ ادبیاتِ ایران، دردست‌نبودنِ نسخه‌هایی کهن از تاریخِ بیهقی و سفرنامهٔ ناصرخسرو است. قدمتِ نسخه‌های موجود از این دو اثر، به سه‌چار سده پیش‌تر نمی‌رسد! قدمتِ نسخه‌های سفرنامه حتی به سه‌ سده نیز نمی‌رسد؛ و این مسأله کار را بدان‌جا کشانده که برخی حتی سفرنامه را اثری جعلی، مغرضانه و ایران‌ستیزانه و پرداختهٔ در دو سدهٔ اخیر و به‌عللی درون‌متنی، دستاویزِ استعمارگران بدانند!

پانزدهمین سلسله‌نشست تخصّصی با عنوان «حکمت تاریخ در اندیشه رنه گنون» در روز سه‌شنبه 3 آبان 1401، ساعت 15 بعد از ظهر به صورت مجازی و حضوری و به همت گروه ادیان و عرفان برگزار خواهد شد.

درباره تاریخ بیهقی تحقیقات و پژوهش های فراوانی صورت گرفته است که در این یاداشت کوتاه به مواردی از «لون دیگر» پرداخته خواهد شد. در واقع بیهقی در صدد ارائه نثر ادبی نیست بلکه بیان تاریخ برای وی اهمیت داشته و تاریخ را دستمایه ادبی خود نکرده است.

تاریخ بیهقی از جمله آثار گرانسنگ نثر فارسی است که با توجّه به موضوع آن، در دو حوزهٔ ادبیّات و تاریخ، مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین پرسش‌هایی که در باب این کتاب مطرح است، میزان حجم و محتوای این کتاب است. موضوع تاریخ بیهقی، چنان‌که امروزه در دست ماست، روایتگر چگونگی به قدرت رسیدن مسعود غزنوی و حوادث دوران زمامداری وی تا اندکی پیش از مرگ اوست.