علی اکبر رشاد:نسبت میان تمدن و فرهنگ قابل ارائه نیست

1394/10/12 ۱۰:۲۴

رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، با اشاره به تعدد تعاریف ارائه شده از تمدن و فرهنگ گفت: ما نمی توانیم نسبت میان تمدن و فرهنگ را ارائه دهیم چون این نسبت باید بر اساس تعاریف و مفاهیم مشخصی صورت گیرد.

 رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، با اشاره به تعدد تعاریف ارائه شده از تمدن و فرهنگ گفت: ما نمی توانیم نسبت میان تمدن و فرهنگ را ارائه دهیم چون این نسبت باید بر اساس تعاریف و مفاهیم مشخصی صورت گیرد.
 آیت الله علی اکبر رشاد روز دوشنبه در مراسم اختتامیه نخستین هفته علمی تمدن نوین اسلامی در دانشکده حسابداری و مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی افزود: باتوجه به تعاریف متعدد ارائه شده از فرهنگ و تمدن که حتی به 200 مورد می رسد، نمی توان نسبت میان تمدن و فرهنگ را مشخص کرد و تعدد تعاریف ارائه شده امروزه باعث نزاع های لفظی شده و زمانی این دعواها خاتمه می یابد که یک معنای مشخص ارائه دهیم و هنگام ارائه نظر درباره نسبت تمدن و فرهنگ مبنای تعریف خود را مشخص کنیم.
وی با ارائه نظریات دانشمندان درباره نسبت میان تمدن و فرهنگ گفت: چندین فرضیه در این ارتباط مطرح شده که یکی از آنها نسبت عام و خاص مطلق است، یعنی بگوییم تمدن فراتر از فرهنگ است و فرهنگ بخشی از تمدن تلقی می شود.
رشاد گفت: براساس این نظریه تمدن از نظر مفهومی اعم از فرهنگ است و از نظر جغرافیایی نیز قلمرو بیشتری را در بر می گیرد. مثلا در تمدن غرب همه ملت های غربی یک تمدن دارند ولی فرهنگ های آنان متفاوت است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: بر اساس نظریه ای دیگر فرهنگ اعم از تمدن است یعنی تمدن بخشی از فرهنگ است و استدلال این دانشمندان بر این مبناست که فرهنگ شامل علم و ابزارهایی است که این نظریه مورد قبول من نیست.
وی همچنین از نظریه تباین در نسبت میان تمدن و فرهنگ سخن گفت و افزود: بر اساس این نظر، فرهنگ و تمدن هیچ نسبتی با یکدیگر ندارند و برخی نیز نسبت تساوی قائلند و برخی دیگر از نسبت بود و نمود سخن می گویند یعنی تمدن نمود و برآیند فرهنگ است و آنچه ما می بینیم تمدن و باطن آن فرهنگ است.

** تجلیل از 10 مقاله برتر
در این مراسم 10 نفر از نویسندگان مقالات برتر با حضور آیت الله علی اکبر رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت الاسلام محمدناصر سقای بی ریا رئیس شورای سیاست گذاری علمی نخستین هفته علمی تمدن نوین اسلامی، حسین سلیمی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی، حجت الاسلام رضا غلامی رئیس شورای سیاستگذاری هفته علمی تمدن نوین اسلامی و حجت الاسلام شهمیری مسئول نمایندگی نهاد رهبری در دانشگاه علامه تجلیل شد.
تقی پارسا مهر با مقاله تحلیل گفتمان و ترسیم سناریوهای آینده تمدنی و حجت الاسلام امین رضا عابدی نژاد داورانی با مقاله فقه تمدن ساز، چیستی و ماهیت فقه تمدن ساز حائز رتبه برتر شدند و نویسندگان مقالات تمدن نوین اسلامی از دیدگاه رهبر معظم انقلاب به قلم حجت الاسلام سیدهادی موسوی و رویکرد تمدنی و سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نوشته محمود شیخ حسنی به عنوان مقالات منتخب معرفی شدند.
همچنین از مقالات نقش انقلاب اسلامی در تبدیل میراث درون فرهنگی و برون فرهنگی به ظرفیت تمدنی به قلم حجت الاسلام ابوذر مظاهری استاد موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و بررسی موقعیت دانش تمدن شناسی در تمدن اسلامی نوشته محمد باغستانی کوزه گر عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تجلیل شد.
مقالات تمدن اسلامی (تنوع در مصادره وحدت در هویت) به قلم حجت الاسلام حبیب الله بابایی عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و همچنین علم نافع و تدوین اخلاقی دو بال تکوین تمدن نوین اسلامی به قلم فرامرز قاسمی، نقش تاریخ نگاران و تاریخ نگاری در ارائه تصویر تمدن اسلامی نوشته رضا شعبانی استاد دانشگاه شهید بهشتی و رقابت تمدنی بین جهان اسلام و غرب و سناریوهای پیش روی تمدن نوین اسلامی نوشته حاکم قاسمی استاد دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) قزوین از دیگر مقالاتی بود که در این مراسم از نویسندگان آنان تجلیل به عمل آمد.

** تمدن اسلامی نقطه رهایی از جهان بینی مادی است
در ادامه این مراسم فرزاد جهان بین مدیر هفته علمی تمدن نوین اسلامی به قرائت بیانیه پایانی این همایش پرداخت و گفت: تمدن اسلامی، تمدنی است که با شاخصه های ایمان و علم و اخلاق و مجاهدت مداوم، اندیشه پیشرفته و اخلاق والا همراه بوده و نقطه رهایی از جهان بینی مادی و ظالمانه و اخلاق تضعیف شده ای است که ارگان تمدن امروزی غربند و در آن علم همراه با اخلاق، مادیات، همراه با معنویت و دین و قدرت سیاسی، همراه با عدالت است.
در ابتدای این بیانیه آمده است: انقلاب اسلامی با بیان نظریه «نه شرقی نه غربی» توانست ابرنظمی جمعی مبتنی بر برابری دولت ها و حاکمیت ها و تحقق حقوق الهی و انسانی ملت ها در نظام بین الملل را رقم زند و با احیای ظرفیت ها و امکانات فراموش شده ملت های غیرمتعهد و نفی انفعال و مرعوبیت در برابر استکبار، درصدد قطع ریشه های وابستگی ملت ها به قدرت های بزرگ و درافکندن طرحی نو برآید.
در این بیانیه با اشاره به بازیابی هویت اصیل اسلامی ایرانی در آرای حضرت امام خمینی(ره) که در زمان انقلاب اسلامی مطرح شده، آمده است: امام راحل(ره) مساله اساسی را نه تغییر رژیم سلطنتی بلکه نشر توحید در عالم می دانند و انقلاب مردم ایران را نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچمداری حضرت حجت (ارواحنا فداه) دانسته و معتقدند که پشت کردن به فرهنگ دولت های دنیای امروز، پایه ریزی فرهنگی جدید بر مبنای اسلام در جهان و برخورد قاطع اسلامی با آمریکا و شوروی، فشار و سختی و شهادت و گرسنگی را به دنبال دارد.
این بیانیه می افزاید: رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز همواره بر این نکته تاکید داشته اند که انقلاب اسلامی نه یک حادثه منطقه ای بلکه یک واقعه تاریخی و آغاز یک عصر جدید است و از منظر ایشان، انقلاب اسلامی در چارچوب سنت های الهی و اراده خدا بر حاکمیت دین در عصر غربت آن قابل تعریف است؛ انقلابی که به نام اسلام راه جدیدی را پیش پای بشریت نهاد؛ ایشان بنای یک نظام و تمدن اسلامی و یک تاریخ جدید را قضیه ای جدی دانسته و از آن به «روز نو» مسلمانان تعبیر می کنند.
بر اساس این بیانیه حضرت آیت الله خامنه ای، انقلاب اسلامی را آغاز زنجیره ای می دانند که غایت آن تشکیل امت اسلامی و تمدن نوین اسلامی و به عبارتی خط کلی نظام اسلامی، رسیدن به تمدن اسلامی است که این تمدن جدید را بر پایه چهار رکن دین، عقلانیت، علم و اخلاق می دانند.
بیانیه هفته علمی تمدن اسلامی می افزاید: براین اساس اخلاق به عنوان یکی از پایه های تشکیل دهنده امت واحده اسلامی نه فقط نقشی کلیدی و مهم که نقشی حیاتی دارد و رهبر معظم انقلاب با فاجعه آمیز خواندن نبود اخلاق، معتقدند حاکمیت «حرص ها، هوای نفس ها، جهالت ها، دنیا طلبی ها، بغض های شخصی، حسادت ها، بخل ها و سوء ظن به یکدیگر» منجر به زندگی سخت و تنگی فضا می شود.
نویسندگان این بیانیه تحقق تمدن اسلامی را در گرو مراحل پنجگانه انقلاب اسلامی یعنی نظام اسلامی، دولت اسلامی، جامعه اسلامی و تمدن اسلامی در سطح امت اسلامی و پس از آن در عرصه جهانی ضروری دانسته و می افزایند: تامل و تعمق در این مفاهیم و مراحل و تلاش برای گفتمان سازی به منظور ایجاد نهضت نرم افزاری و تولید فکر و علم به شکل طبیعی در این مجرا امری ضروری و حیاتی است و از این رو نخستین هفته علمی تمدن نوین اسلامی با همکاری جمعی از مراکز دانشگاهی و حوزوی و علمی پژوهشی کشور طراحی گردید.
بیانیه می افزاید: هفته علمی که مراحل مختلف تمهید مقدمات پژوهشی آن از اسفندماه 1392 شروع شده، به جز شورای سیاست گذاری و شورای علمی، از شش کمیسیون تخصصی تشکیل شده که مسئولیت هر کدام از این کمیسیون ها بر عهده یک یا چند مرکز تحقیقی، دانشگاهی و حوزوی نهاده شده است.
دبیرخانه نخستین هفته علمی تمدن نوین اسلامی افزود: لازم است تمدن نوین اسلامی به عنوان هدف غایی و چشم انداز 1404 و سایر چشم اندازهایی که تدوین خواهد شد، به عنوان اهداف میانی با متن زندگی جامعه اعم از نخبگان و مردم عزیز گره بخورد و بینش تمدنی بر سیاست گذاری ها و برنامه ریزی ها سایه بیفکند.

منبع: ایرنا