1394/9/23 ۱۰:۵۷
یک آگهی تبلیغاتی جالب و دگرگونه که عکاسی به نام علی رنجبر در روزنامه اطلاعات به تاریخ ٥ اسفند ١٣٠٦ خورشیدی منتشر کرده است، ما را با یکی از رهاوردهای جذاب فرنگ به ایران در عصر قاجار پیوند می‌دهد «فروش عکس قاتل ...
عکس بدار زدن حسن مشکین‌آبادی که این‌جانب برداشته‌ام و نمونة آن را آقایان در جراید محترم ایران و اقدام ملاحظه نموده‌اند بقیمت مناسب بفروش میرسد طالبین بعکاسخانه روشنائی واقع در خیابان ناصریه روبروی دواخانه شورین رجوع فرمایند». این آگهی شاید نخستین بازاریابی برای فروش یک قطعه عکس خبری در تاریخ ایران باشد.
فن عکاسی و ابزار آن که دوربین نامیده می‌شد، چگونه به ایران وارد شد؟
محمدحسن خان اعتمادالسلطنه در کتاب «المآثر و الآثار»، «ترویج علم و عمل عکس» و رواج «فوتوگرافی» را در ایران همچون بسیاری دیگر از مواهب دنیای مدرن، به «عهد جاوید» حکومت ناصرالدین شاه قاجار نسبت می‌دهد «این فن که از شعب علوم طبیعی است در این عهد جاوید مهد رواج گرفت و انتشار یافت. اگر نمونة آن در اواخر سلطنت شاهنشاه مرحوم محمدشاه غازی به دست مسیو ریشار خان سرتیپ معلم زبان فرانسه و انگلیس و غیره ارائه شد، اما اصل شیاع و رواج و تکمیل صنعت و انتشار عمل عکس که «فوتوگرافی» می‌نامند از خصایص بزرگ این دولت است و اسباب عکس را که مسیو ریشارخان آورده بر روی صفحة نقره می‌انداختند اسمش را «داگئروتیپ» می‌گفتند به اسم شخصی که مخترع آن بود. و اینک شمارة استید عکاسین و مواقع عکاسخانها در دارالخلافة طهران و سایر بلاد معظمة ایران صعوبت و اشکالی به کمال دارد».
هنر عکاسی، پس از پیدایش در فرانسه در میانه‌های سده نوزدهم میلادی، اوایل دوره قاجار به ایران آمد. نخستین دستگاه‌های عکس‌برداری به درخواست محمد شاه قاجار از روسیه به ایران رسید. ملک‌قاسم میرزا شاهزاده ایرانی و ژول ریشار فرانسوی آنگونه که گواهی‌های تاریخی بیان می‌کنند، نخستین عکس‌برداری‌ها را در ایران انجام داده‌اند. این هنر اما در دوره ناصرالدین شاه قاجار گسترش یافت. شاه تجددخواه که علاقه‌مند بود پیشرفت‌های ایران به نام او نوشته شود، همچون بسیاری دیگر از پدیده‌های نوظهور، به عکاسی نیز علاقه فراوان نشان داد. آقا رضا عکاس‌باشی، همواره در موکب شاه در سفرها و آیین‌های رسمی می‌کوشید رخدادهای شاهانه را با عکس ثبت کند. عکاس‌خانه‌ای که شاه در ارگ سلطنتی پدید آورد، توانست عکس‌هایی فراوان از دوره حکم‌رانی او برای آیندگان به یادگار بگذارد. در کنار عکسان ایرانی، چند هنرمند فرنگی عکاس نیز با گسترش این پدیده در ایران حضوری چشم‌گیر در منظومه عکاسی یافتند. ارنست هولتسر، عکاس آلمانی و آنتوان سوروگین، عکاس چند ملیتی با حضور بلندمدت در ایران و راه‌اندازی عکاس‌خانه‌هایی پرآوازه توانستند تصویرهای ناب از زندگی مردم در روزگار قاجار بگیرند و به یادگار بگذارند.
٢٣ دکان عکاسی و ٢ عکاس دوره‌گرد در سال ١٣٠١ خورشیدی به موجب سرشماری این سال در پایتخت فعالیت می‌کرده‌اند. این مساله نشان می‌دهد پدیده عکاسی در سال‌های پایانی حکومت قاجار توانسته بود به خوبی جایگاه خود را در میانه جامعه سنتی ایران بیابد.
یک عکاس ایرانی در میانه جنبش مشروطیت ایران با ٦١٨ قطعه عکس که در یک کتاب منحصربه‌فرد خطی منتشر شده است، نام خود، هنر عکاسی در روزگار قاجار و نیز یاد این جنبش بزرگ تاریخ معاصر ایران را برای آیندگان ماندگار کرده است. این هنرمند، غلامرضا عکاس نام دارد. «واقعات اتفاقیه در روزگار» نام کتابی خطی است که رخدادهای جنبش مشروطیت ایران را دربرگرفته است. محمدمهدی شریف کاشانی، مولف و کاتب این نسخه خطی، از فعالان این جنبش سیاسی اجتماعی
به شمار می‌آمد که هم‌زمان، رخدادهای آن را به شیوه‌ای هنرمندانه نگاشت. او البته در کنار خود از هنر غلامرضا عکاس نیز بهره گرفت و تصویرهایی را که عکاس از این جنبش گرفته بود، لابه‌لای گزارش خود گنجاند. تصویرهایی که گاه منحصربه‌فرد می‌نماید. این ٦١٨ عکس، در بخش مربوطه بر برگ‌های کتاب چسبانده شده‌اند. از خود غلامرضا عکاس نیز تصویری در کتاب گذاشته شده است. درباره تاریخچه ورود هنر عکاسی به ایران و تاثیرهای اجتماعی آن، در آینده به تفصیل خواهیم پرداخت.
منبع: روزنامه شهروند
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید