1394/9/18 ۰۹:۳۸
در کشور ما همه ساله در زمینه‌های مختلف تألیف و ترجمه و به منظور گزینش آثار مختلف، جشنوارههای زیادی برگزار می‌شود اما در زمینه ارزیابی و تجلیل آثار برگزیده اعضای هیأت علمی دانشگاه خلأیی وجود داشت و به نظر می‌رسید پژوهشگران این حوزه در میان تمام جشنواره ها نادیده گرفته شده‌اند. «نشان دهخدا» برای پاسخگویی به این نیاز در حوزه علوم انسانی بنا نهاده شد.
«نشان دهخدا» زمینه‌ای برای رشد علوم انسانی
مسعود کوثری؛ مدیرعامل انتشارات علمی فرهنگی و دبیر جشنواره نشان دهخدا
نرگس عاشوری: در کشور ما همه ساله در زمینه‌های مختلف تألیف و ترجمه و به منظور گزینش آثار مختلف، جشنوارههای زیادی برگزار می‌شود اما در زمینه ارزیابی و تجلیل آثار برگزیده اعضای هیأت علمی دانشگاه خلأیی وجود داشت و به نظر می‌رسید پژوهشگران این حوزه در میان تمام جشنواره ها نادیده گرفته شده‌اند. «نشان دهخدا» برای پاسخگویی به این نیاز در حوزه علوم انسانی بنا نهاده شد.
پس از اعلام فراخوان حدود 600 اثر به دبیرخانه جشنواره رسید که پس از گزینش‌ها و ارزیابی‌های اولیه و کسب نظر کارشناسان از این میان حدود 120 عنوان به مرحله دوم راه یافتند. در مرحله دوم ارزیابی‌های تکمیلی توسط 50 داور در رشته‌های مختلف صورت گرفت و به صورت متوسط در هر رشته نظرات داوری سه نفر از استادان و افراد شناخته شده و صاحب دقت این حوزه لحاظ شد که در فرصت مناسب هیأت داوران به صورت مشخص معرفی خواهد شد. در این زمینه از تمام ظرفیت کسانی که اهل مداقه و مطالعه هستند و به تخصصی نویسی در علوم انسانی شهره هستند بهره بردیم. ضابطه‌های ارزیابی از مجموع آیین‌نامه‌ها و قواعد جشنوارههای مختلف کشور استخراج شد و پس از چندین مرتبه بازنویسی و به صورت متعادل تنظیم شد تا در بهترین روند به قضاوت اثر بپردازیم. معیارهای اصلی برای ارزشگذاری عبارت بود از: 1. نو بودن محتوای اثر 2. نقش اثر در ارتقای علوم انسانی 3. سامان‌بندی کتاب از منظر تناسب، قطع، زیبایی جلد و ارتباط طرح با محتوا، کتاب‌پردازی و صفحه‌آرایی چشم‌نواز، ویراسته بودن اثر، داشتن فهرست مطالب، مقدمه، نمایه‌ها و کتابشناسی 4. میزان تناسب اثر با نیازهای جامعه علمی کشور 5. بهره‌گیری از روش‌های علمی تحقیق در تدوین و نگارش 6. هماهنگی و یکدستی متن از جهت کاربرد مفاهیم، نکات دستوری و ویرایشی، امانتداری در ارجاعات و رسایی متن 7. جامعیت اثر در حول موضوع مورد پژوهش.
طبق نتایج ارزیابی‌ها، برخی کتابها شایسته تشویق و برخی دیگر به عنوان کتاب برگزیده انتخاب شدند. تنوع اسامی دانشگاه‌ها و انتشارات مهر تأییدی بر عادلانه بودن فرآیند داوری است. دانشگاه تبریز، مشهد، اراک، اصفهان و تهران و همچنین از انتشارات دانشگاه تهران، انتشارات سمت، نشر نی، انتشارات حوزه و دانشگاه و.... برگزیدگانی داشتند و جایزه‌ها براستی بین منتخبان توزیع شده است.
از بازخورد استادان آثار برگزیده و تشویقی در روز اختتامیه جشنواره می‌شد فهمید که فارغ از جنبه مادی نفس تشویق و دیده شدن زحمات آنها مهم است بنابراین می‌توان امید داشت با «نشان دهخدا» فضای مثبتی برای رشد علوم انسانی ایجاد شود. در صدد هستیم با دائمی شدن دبیرخانه و حمایت و همکاری وزارت علوم این نشان به لحاظ علمی و معنوی پربار شود تا دریافت این نشان امتیازاتی برای استادان حوزه علوم انسانی داشته باشد ضمن اینکه در سال‌های آینده با جلب مشارکت بیشتر ارزش آن هم افزایش خواهد یافت و دست آخر اینکه کتاب بعدی استادان برگزیده و تشویقی بدون فرآیندهای معمول و نوبت چاپ منتشر خواهد شد.
انتشارات علمی فرهنگی به آثاری که توسط استادان دانشگاه‌های علوم انسانی تألیف می‌شود معروف است و این نشان کمک می‌کند تا دو مرتبه پیوند این اعضای هیأت علمی دانشگاه که معمولاً از سوی ناشران خصوصی با استقبال چندانی مواجه نمی‌شود با این انتشاراتی برقرار شود. همچنین به گنجینه‌ای از آثاری که طی دو سه سال متوالی استانداردهای مطرح شدن در سطح جهان و ارزش ترجمه شدن به زبان‌های بیگانه را دارند دسترسی پیدا خواهیم کرد. ارتقای دانش در علوم انسانی و اهمیت دانش بومی در این حوزه یکی از مهم‌ترین اهداف برگزاری نشان دهخداست. متأسفانه بازار کتاب از کتاب‌های ترجمه پر شده و آثار تألیفی اساتید ایرانی به کنار زده می‌شود. با حجم انبوه ترجمه، یک تنبلی در جامعه علمی ما به‌‌وجود می‌آید و اساتید این حوزه وقتی می‌بینند براحتی می‌شود یک ترجمه را در 6 ماه انجام داد به خودشان حق می‌دهند که کار تألیفی نداشته باشند بنابراین عملاً تألیف در جامعه علمی ما در حوزه علوم انسانی به حاشیه رانده می‌شود و ما دچار فقر شدید در این حوزه خواهیم شد. در مجموع برقراری پیوند میان پدیدآورنده اثر و مخاطبان؛ معرفی آثار برگزیده به جامعه علمی کشور به عنوان مدلی برای تألیف، تحکیم و گسترش ارتباطات نظرورزانه با نخبگان و فرهیختگان؛ رشد و اعتلای فرهنگ تألیفی، نظریه‌پردازی و تولید علم در حوزه علوم انسانی؛ نگاه نقادانه به آثار و کتب مختلف علمی و فرهنگی؛ ترجمه آثار برجسته تألیفی به زبان‌های خارجی (ترجمه معکوس) و در نهایت توجه به رشد کیفی آثار علمی در کنار رشد کمی آنها از جمله اهدافی است که برگزارکنندگان جشنواره نشان دهخدا در تلاش برای دستیابی آن هستند.
اولین دوره این جشنواره با حسن استقبال مراکز علمی و مؤسسات انتشاراتی روبه‌رو شد که قطعاً سال آینده تعداد شرکت‌کنندگان بیشتر خواهد شد. امسال برخی از ناشران و استادان شاید به خاطر عدم شناخت از جایگاه و اهمیت نشان دهخدا در ارسال کارهایشان کوتاهی کردند که قطعاً این دایره با اهمیت یافتن نشان دهخدا گسترده‌تر خواهد شد. دبیرخانه جشنواره دائمی است و طی چند روز آینده دور جدید فعالیت‌ها برای تدارک ارزیابی کارهای 1393 تا 1394 آغاز خواهد شد. ما باید بعد از این دوره ارتباط مستمر با اساتید داشته باشیم و فقط به برگزاری یک جشنواره اتکا نکنیم. در مجموع با اینکه این جشنواره نخستین دوره برگزاری را تجربه کرد با نظم و برنامه‌ریزی خوبی سروسامان یافت و توانستیم به صورت معقول جشنواره را اجرا کنیم البته هر کار بزرگی در گام نخست کاستی‌هایی دارد و امید داریم این کاستی‌ها توسط کارشناسان به ما یادآوری شود تا در سال‌های آتی در جهت برگزاری کمال‌گرایانه گام برداریم. لازم است در آینده بخش‌های دیگری به این جشنواره اضافه شود از جمله تدارک جایزه ویژه برای مقالات علمی و کشوری است.
همچنین می‌توان برای برخی از مؤلفان که فعالیت‌های بسیار خاص و اثرگذار در حوزه کتاب دارند هم بخشی ویژه در نظر گرفت. ایجاد فرصت برای ترجمه آثار خوب و برگزیده مثل پرداخت هزینه ترجمه از دیگر راهکارهایی است که در حد بضاعت می‌تواند برگزار کنندگان این جشنواره را به اهداف خود نزدیک کند. ضمن اینکه ارزیابی بعدی آثار هم باید مورد توجه قرار بگیرد و تصورمان این نباشد که کتاب‌های برگزیده بدون نقص و دارای استانداردهای جهانی است. با همین هدف نقدنامه‌ای از آثار برگزیده در فاصله‌ای کوتاه ارائه خواهد شد تا آثار برگزیده و شایسته قدردانی توسط استادان معتبر منصفانه نقد شوند و سطح کارشان ارتقا پیدا کند.
74 سال قبل وقتی علی اکبر سیاسی ریاست دانشگاه تهران را بر عهده گرفت با وجود آنکه حدود هشت سال از تأسیس این دانشگاه می‌گذشت هنوز همه دروس به صورت جزوه به دانشجویان دیکته می‌شد و برای دانشگاه به زبان فارسی کتاب‌های درسی وجود نداشت. او در خاطرات خود از بناگذاری تألیفات دانشگاهی چنین یاد می‌کند: «بی‌درنگ از همه استادان و دانشیاران خواستم هر کدام درس خود را با دقت بنویسند و آماده چاپ سازند. برای تشویق آنها به این کار وعده دادم برای هر کتابی که چاپ می‌شود حق‌التحریری پرداخته شود ضمناً ارتقا از دانشیاری به مقام استادی را علاوه بر سایر شرایط منوط کردم به اینکه دانشیار دست کم یک کتاب قابل انتشار تحویل داده باشد.»
به تمایل و درخواست علی اکبر سیاسی، انتشارات دانشگاه تهران در سال 1326 توسط دکتر پرویز ناتل خانلری تأسیس می‌شود و این گونه با درایت مدیر وقت دانشگاه تهران حوزه تألیفات دانشگاهی در ایران متولد می‌شود البته آن‌طور که زنده‌یاد ایرج افشار درباره آغاز فعالیت انتشارات دانشگاه گفته است تألیف کتاب‌های دانشگاهی خیلی به آرامی پیش می‌رفت و دلیلش هم این بود که تعداد استادان علاقه‌مند به نوشتن و تألیف زیاد نبود و تعداد دانشجو هم آنقدر نبود که ضرورتی به انتشار کتاب‌های درسی باشد و کتابها بیشتر جنبه تحقیقاتی داشت.
با گسترش دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و رشد چشمگیر دانش آموختگان در حوزه‌های مختلف علوم نظری و عملی ضرورت انتشار کتاب‌های درسی بیش از گذشته احساس می‌شود و پس از دانشگاه تهران دیگر دانشگاه‌های کشور نیز دایره انتشارات خود را فعال می‌کنند. در این میان دانشگاه‌های تبریز، شیراز، مشهد و اصفهان در حوزه نشر کتاب‌های علوم انسانی خاصه ادبیات و تاریخ فعالیت قابل قبولی دارند. «مرکز نشر دانشگاهی»، «انتشارات جهاد دانشگاهی»، «سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها»(با نام اختصاری سمت) و... از جمله مؤسساتی هستند که در سال‌های اخیر فعالیت‌های چشمگیری در این حوزه داشتند و به نشر کتاب‌هایی پرداختند که عمده مؤلفان و مترجمان آثارشان اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها بود.
حالا با گذشت بیش از 6 دهه از تولد اولین انتشارات دانشگاهی در کشورمان، خلأ‌های علمی و تحقیقاتی کشور، یکی از مؤسسات انتشاراتی فعال در این عرصه را متوجه یک ضرورت ساخته است؛ تشویق و ترغیب جامعه علمی کشور و ارزش‌یابی و سنجش توان تولید علم در حوزه‌های علوم انسانی. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی که در زمینه نشر کتاب‌های علوم انسانی فعال است در دوره جدید فعالیت خود علاوه بر نشر کتاب، بزرگداشت اهل قلم و تجلیل اهل علم بخصوص در حوزه مربوطه را در دستور کار قرار داده است. به همین جهت از یک سال پیش سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها برای برگزاری جشنواره‌ای ملی آغاز شده است؛ جشنواره‌ای که با خوش‌ذوقی برگزارکنندگان آن به نام یکی از تأثیرگذارترین شخصیتهای ادبی و فرهنگی ایران زمین مزین شده است.
نمادی برای سختکوشی مولدان علم
هویت هر جشنواره از متغیرهای فراوانی اثر می‌پذیرد که یکی از نخستین عنصرهای دخیل نام و نشانی است که قرار است با آن شناخته شود و چه نامی برازنده‌تر از علی اکبر دهخدا برای جشنواره‌ای که قرار است حرمت‌گزار کسانی باشد که با عمر سوزی میکوشند تا چراغی در برابر جویندگان دانش بیافروزند. کسی که ثمره تلاش‌اش برای تدوین بزرگترین فرهنگ نامه ایرانی اثر عظیمی است که تا به امروز مددرسان هزاران پژوهشگر و محقق شده است. با اعتقاد بر اینکه دهخدا سرآمد همه آن کسانی است که به قول خودش «وظیفه‌ای دشوار و خسته‌کننده و طاقت‌سوز ولی واجب را محقق می‌نمایند»، مدیران انتشارات علمی، فرهنگی این جشنواره را به نماد و نشان دهخدا مفتخر کرده‌اند.
«این جایزه از چند جهت می‌تواند اهمیت داشته باشد اولین نکته مربوط به عنوان این نشان است که به نام علی‌اکبر دهخدا مزین شده است کسی که در سختکوشی و پیگیری نمادی برای استادان کشور است. در دوره‌ای که دسترسی به منابع مهیا نبود استاد دهخدا به تنهایی به فیش‌برداری و یادداشت و بررسی متون خطی و چاپی گذراند و بدون اینکه اطمینان داشته باشد که حاصل کارش به نتیجه‌ای مطلوب می‌رسد دهه‌های متمادی وقت و انرژی خود را صرف آن کرد و این نداشتن اطمینان مانع کار پیگیر و عدم اعتماد به نفس علمی نشد. از این منظر استاد دهخدا به عنوان یک نماد برای جریان مولد علم و هیأت‌های علمی ما که پشتوانه اصلی تولید علم در کشورند مطرح است چرا که کارهای بزرگ با همت‌ها و پشتکارهای وسیع شکل می‌گیرد.»
سید عباس صالحی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد با اعلام این مطلب در ادامه صحبت‌‌هایش با روزنامه ایران از جای خالی جشنواره‌ای برای انتخاب کتاب سال اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های سراسر کشور ویژه علوم انسانی سخن می‌گوید. به باور او نشان دهخدا علاوه بر تکریم و تجلیل مفاخر علمی می‌تواند ارزیابی و سنجشی برای میزان توفیق انتشارات دانشگاهی در تولید علم در حوزه علوم انسانی باشد. او می‌گوید: «علوم انسانی در کشور ما احتیاج به رصدها و پایش‌های پیوسته دارد و این نوع جایزه‌ها کمک می‌کند تا بفهمیم که چقدر در مسیر تولید علم حرکت‌های روبه جلو و تولید شایسته داریم.»
او در ادامه از مشارکت انتشارات علمی و فرهنگی با وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری، تعاون، کار و رفاه اجتماعی و فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تأمین اجتماعی برای برگزاری این جشنواره به‌عنوان اتفاقی مبارک یاد کرده و می‌افزاید: «حوزه فرهنگ حوزه گسترده‌ای است و نمی‌شود فرهنگ را به عنوان یک بخشی در کنار بخش‌های اقتصاد، سیاست و امنیت وضع کرد. فرهنگ یک بستر اجتماعی است که همه حوزه‌ها با آن ارتباط برقرار می‌کنند. نوع ارتباطی که در برگزاری این جایزه بین وزارت ارشاد و وزارت علوم که البته همگرایی مضمونی دارند و وزارت تعاونی که به ظاهر به نظر می‌آید یک فاصله اولیه داشته باشند نشان دهنده آن است که ما می‌توانیم بین خیلی از وزارتخانه‌ها و نهادهای اجتماعی با مقوله فرهنگ پیوند برقرار کنیم و نشان دهخدا می‌تواند نقطه آغاز و شروع خوبی برای همگرایی سازمان‌ها و نهادهای اجتماعی باشد.»
ایجاد فضای رقابتی و ارتقای نظام دانشگاهی
همه ساله جشنوارههای زیادی به منظور گزینش آثار مختلف در زمینه‌های تألیف و ترجمه در کشور ما برگزار می‌شود اما پژوهشگران و مؤلفان عضو هیأت‌های علمی دانشگاه‌ها در رشته‌های مختلف علوم انسانی بخشی از جامعه علمی کشور هستند که به نظر می‌رسد در این مقوله با بی‌‌مهری روبه‌رو شده‌اند. هدف و البته آرزوی برگزارکنندگان نشان دهخدا این است که ماحصل تلاش‌شان در تجلیل جایگاه پژوهش و پدیدآورنده حوزه علوم انسانی به ارتقای کمی و کیفی سطح تألیفات استادان منجر شود و بومی‌سازی علوم انسانی مورد توجه قرار گیرد تا رویکرد یک ساحتی غربی به این علوم به چند ساحتی متناسب با فرهنگ ایرانی-اسلامی تبدیل شود.
«حقیقت این است که جامعه دانشگاهی با برگزاری نشست‌هایی از این دست چندان ناآشنا نیست، چه هر ساله در هفته پژوهش، از برگزیدگان رشته‌های مختلف تقدیر به عمل می‌آید. لیکن نکته اینجاست که جشنواره‌هایی مانند «نشان دهخدا» که وابستگی دانشگاهی ندارند، با برگزاری چنین جشن هایی به واقع می‌توانند خلأ موجود میان سنت دانشگاهی و جامعه را پر کنند و به عبارتی، آثار خوب حوزه دانشگاهی را به جامعه کتابخوان بیشتر معرفی کنند.»
این جملات بخشی از صحبت‌های ابوالفضل حری برگزیده حوزه ادبیات نشان دهخدا است. این عضو هیأت علمی دانشگاه اراک معتقد است برگزاری مراسم دانشگاهی در حد مراکز آموزش عالی باقی می‌ماند و کمتر شاهد تأثیر آن بر جامعه هستیم. مؤلف کتاب تحسین شده «کلک خیال‌انگیز، بوطیقای ادبیات وهمناک، کرامات و معجزات» می‌گوید: «جشنواره‌هایی مانند «نشان دهخدا» که به دور از فضای دانشگاهی با همان معیارها و ضوابط حاکم بر مراکز دانشگاهی، دست به انتخاب آثار می‌زنند، می‌تواند پل ارتباطی میان سپهر اندیشگانی دانشگاهی و جامعه محسوب شود.»
حمیدرضا محبوبی آرانی منتخب بخش فلسفه اولین دوره نشان دهخدا(کتاب زایش و مرگ تراژدی: تفسیری بر زایش تراژدی از درون روح و موسیقی نیچه) نیز درباره ضرورت و ثمرات برگزاری چنین جشنواره‌هایی می‌گوید: «اعتلای فرهنگ تألیف از اتفاق‌های مبارکی است که انتظار می‌رود تالی «نشان دهخدا» باشد. فعالیت‌های علمی تا حد زیادی باید مبتنی بر کتاب باشد و بیش از آنکه جزوه‌محور باشیم باید کتاب‌محور باشیم. نشان دهخدا این ترغیب و انگیزه را ایجاد می‌کند تا استادها با دقت بیشتری روی این موضوع کار کنند. اغلب در حوزه‌های تخصصی که استقبال عامه مردم نسبت به آن وجود ندارد مثل مکانیک و معماری و... تألیف کتابها هم صرفاً توسط استادان مربوطه انجام می‌شود ولی در حوزه‌های علوم انسانی که نشان دهخدا هم به آن اختصاص دارد شاید یک جورهایی استادها کمتر فرصت می‌کنند تألیفاتی در این حوزه انجام دهند به عنوان مثال در حوزه فلسفه سالانه کتاب‌هایی چاپ می‌شود که تنها بخش محدودی توسط استادان فلسفه انجام شده است.»
عبدالرحیم قنوات که با کتاب «تاریخ نگاری محلی ایران در دوره اسلامی» به عنوان اثر شایسته تقدیر در بخش تاریخ این دوره نشان دهخدا حضور داشته است علاوه بر ارج نهادن و تکریم اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها، ایجاد فضای رقابتی و ارتقای نظام دانشگاهی، بالا رفتن کیفیت آثار تألیفی و همچنین در معرض عموم قرار گرفتن آثار برگزیده را از ثمرات برگزاری این نشان عنوان می‌کند.
خوشنامی هیأت داوری و مشوق‌های علمی پشتوانه اعتبار نشان دهخدا
پس از سیاستگذاری‌های اولیه در دی ماه سال گذشته دبیرخانه دائمی جشنواره نشان دهخدا تشکیل شد.دست‌اندرکاران انتشارات علمی و فرهنگی در فروردین ماه سال 94 با ارسال فراخوان از مؤسسات آموزش عالی، دانشگاه‌ها، ناشران وابسته به دانشگاه‌ها و مؤسسات نشر خصوصی درخواست کردند تألیفات برگزیده خود بین سال‌های 1391 تا 1393 را به دبیرخانه جشنواره ارسال کنند. علاوه بر 12 حوزه علوم انسانی بخش ویژه‌ای نیز با عنوان «فرهنگ کار و کارآفرینی، سلامت – بیمه و اقتصاد مقاومتی» به منظور گسترش فرهنگ کار و کارآفرینی در جامعه و نیز تبیین مبانی نظری و راهکارهای علمی اقتصاد مقاومتی تشکیل و کتاب‌های منتشر شده با این موضوع مورد ارزیابی و داوری قرار گرفت.
مهران رضوانی برگزیده حوزه کارآفرینی نشان دهخدا، در ارزیابی کلی رویه حضور و نحوه شرکت در این جشنواره را مثبت ارزیابی می‌کند. او که رتبه برتر جشنواره فارابی را نیز در کارنامه افتخارات خود دارد در این باره می‌گوید: «رویه ارسال آثار از سوی انتشارات و انجمن‌های علمی و دانشگاه‌های مختلف به دبیرخانه جشنواره اتفاق خوبی است به جای اینکه من مؤلف پیگیر باشم اگر مجموعه‌ها و نهادها خودشان ارزشگذاری کنند و منصفانه آثاری که در کتابخانه ملی شناسنامه‌دار می‌شود را بررسی کنند به اعتقاد من انتخاب‌های عادلانه‌تری در پی دارد.»
پس از اعلام فراخوان و در مهلت مقرر (31 شهریور ماه) حدود 600 عنوان کتاب به دبیرخانه ارسال شد که پس از گذشتن از مدار نقد و بررسی 120 عنوان کتاب به مرحله نهایی داوری راه یافت. در نهایت 26 دی ماه همزمان با برگزاری بیست و سومین دوره هفته کتاب در مراسم پایانی نخستین دور این جشنواره 6 عنوان کتاب به عنوان برگزیده و 8 عنوان دیگر به عنوان شایسته تقدیر معرفی شدند. دو سکه تمام بهار آزادی، یک جلد قرآن نفیس و یک قاب منبت تمام داشته‌های مادی نشان دهخدا برای برگزیدگان این نشان است، بر این اساس نشان دهخدا نمی‌تواند با انگیزه‌های مادی تحرکی در جامعه علمی ایجاد کند.
رشد و اعتلای فرهنگ تألیفی و بارخیزی روانی افراد فعال از جمله اهدافی است که متولیان این جشنواره به عنوان چشم‌انداز برگزاری نشان دهخدا بر آن تأکید دارند. لازمه محقق شدن چنین هدفی کسب اعتباری در خور نام این نشان است. اعتباری که بخشی از پشتوانه آن می‌تواند از خوشنامی کادر برگزاری و داوری تأمین شود و بخش دیگر از ثمرات علمی و معنوی که این نشان می‌تواند با خود به همراه داشته باشد.
مطرح نبودن جنبه‌های مالی در ایجاد رقابت یکی از مؤلف‌هایی است که برگزیدگان دور اول نشان دهخدا بر آن تأکید دارند اما بخش دیگر این ماجرا دیده شدن، در معرض عموم قرار گرفتن و مشوق‌های علمی و معنوی است که آنها توقع تأمینش را از «نشان دهخدا» دارند.
مهران رضوانی که به همراه سید مهدی موسوی‌نژاد نگارش کتاب برگزیده «کارآفرینی بین‌المللی» را به عهده داشته است در این باره می‌گوید: «لزوماً نگاه مادی مهم و مطرح نیست بلکه اثرگذاری آن مهم است. درست است که جشنواره نشان دهخدا از جنبه مادی جایگاهی ندارد ولی از منظرهای دیگر می‌تواند به ناشر و مؤلف کمک کند. به عنوان مثال می‌توان کتاب برگزیده را توسط ناشر یا مجموعه‌های مرتبط به جامعه علمی معرفی کرد یعنی این کتاب برای کتابخانه‌های دانشگاه‌های کشور خریداری شود و یا در سایت‌های دانشکده‌های مختلف و در انجمن‌های علمی معرفی شود تا حداقل از این جنبه به اعتبار و شهرت نویسنده و ناشر کمک کند. طبیعتاً این اتفاق منشأ مالی برای هر دو یعنی هم ناشر و هم نویسنده را در پی دارد.» او در نظر گرفتن امتیاز علمی برای مؤلف را به عنوان دیگر ابزار تشویقی این نشان نام برده و پیشنهاد می‌دهد این نشان در دانشگاه‌ها به عنوان پایه تشویقی برای استادان برگزیده تلقی شود و در دیگر گزینش‌ها هم مدنظر قرار بگیرد. رضوانی می‌افزاید: «در ارتقا به مراتب استادی و دانشیاری بر انتشارات مقالات ISI تأکید ویژه‌ای وجود دارد اما در حوزه علوم انسانی که ما محدودیت‌های خاصی داریم و ممکن است نیازمندی‌های ما خاص کشور دیگری نباشد نشان دهخدا می‌تواند مدنظر قرار بگیرد. طبیعی است اثر تألیفی که یک مؤلف دانشگاهی حدود دو، سه سالی برای آن زحمت کشیده بیشتر از یک مقاله ISI ارزش داشته باشد.»
افزون بر اینها، این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران نکته‌ای قابل تأمل درباره پشتوانه اعتبار و خوشنامی این نشان مطرح می‌کند. رضوانی در این باره می‌گوید: « زمانی این نشان دارای چنین ارزشی خواهد شد که هیأت داوران آدم‌های شاخص و استاد تمام باشند. مسلماً وقتی هیأت داوران افراد موجه و شناخته‌شده‌ای در رشته تحصیلی مربوطه باشند طبیعتاً در وجهه و مقبولیت این نشان تأثیر بسزایی می‌گذارد تا فقط جنبه نمادین نداشته باشد.»
اظهارات مؤلف شایسته تقدیر بخش تاریخ نیز تأییدیه‌ای بر نظرات رضوانی است. قنوات معتقد است ارزش مالی نشان و برنامه‌های تشریفاتی تأثیر خاصی ندارد و اگر هم داشته باشد، کوتاه مدت است. عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه بر تقویت امتیازات معنوی و علمی این نشان تأکید دارد و می‌گوید: «این اتفاق مستلزم آن است که داوری‌ها دقیق و بدون شائبه باشد. معیارها فقط علمی و آکادمیک باشد و ملاحظات غیرعلمی گریبانگیر داوری‌ها نباشد.»
به گمان ابوالفضل حری هرچه این نشان بر جنبه‌های عینی و علمی در داوری و ارزیابی کیفی آثار تأکید کند، به همان میزان اعتبار و اصالت آن نیز افزایش خواهد یافت. او می‌گوید: «مهم اینجاست که این جشنواره قرار است از پژوهش‌های دانشگاهی کارآمد که عمدتاً در فضای دانشگاهی خلق می‌شوند لیکن به دست ناشران مختلف انتشار می‌یابند، حمایت عمدتاً معنوی به عمل آورد. در مجموع، بر این باورم که تداوم «نشان دهخدا» که اولین دوره برگزاری خود را امسال تجربه کرده، می‌تواند در سال‌های بعد با دایر کردن دبیرخانه دائمی و تعامل هرچه پویاتر با جامعه دانشگاهی پربارتر و اصیل‌تر برگزار شود و برای اصالت یک جشنواره همین کفایت می‌کند که با استقبال قشر توانمند جامعه دانشگاهی روبه‌رو گردد.»
حمیدرضا محبوبی آرانی معتقد است همین که این جایزه با تصویب و تأیید سه وزیر اهدا می‌شود و شرکت انتشاراتی معتبری متولی و برگزارکننده آن است به خودی خود ارزش بسیار زیادی دارد و اعتبار زیادی به این جایزه می‌دهد. عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز در ادامه بر دیده شدن و معرفی آثار برگزیده در مراکز آموزش عالی و مؤسسات آموزشی تأکید دارد و می‌گوید: «حداقل اگر نمی‌توانند ارزش مادی جایزه را بالا ببرند، روی تبلیغ کتاب مانور بدهند و با برگزاری جلساتی برای معرفی این امید و انگیزه را در مؤلفان ایجاد کنند که در وضعیت نامناسب امروز و تیتراژهای خیلی پایین کتاب اثر منتخب بیشتر دیده می‌شود و به چشم می‌آید.»
او در ادامه با اشاره به چاپ نقدنامه آثار برگزیده می‌افزاید: « این دیده شدن چه در قالب نقدنامه و چه معرفی در روزنامه حتی تلویزیون خیلی کمک می‌کند تا انگیزه بیشتر شود چون استاد شناخته می‌شود، کتاب بعدی‌اش به فروش می‌رود. عقیده شخصی من این نیست که همیشه باید یک نهادی پول تزریق کند ما باید با معرفی کارهای خودمان و کارآفرینی به این سمت و سو برویم یعنی هر چه کتاب بیشتر معرفی شود و مردم بیشتر کتاب را ببینند، طبیعتاً خرید بیشتری خواهد شد و خرید که بالاتر رود، تیراژ بالاتری پیدا خواهد کرد. این حمایت‌ها خیلی بهتر از این است که مبلغ جایزه نقدی را بیشتر کنیم و به نوعی به شکل مستقیم پول تزریق کنیم که در این صورت ممکن است دغدغه‌های غیر علمی انگیزه رقابت و قضاوت شود.»
انتظار برای حضور مفاخر فرهنگی و توجه رسانه‌ای
هر کار بزرگی در گام نخست بی‌تردید کاستی‌هایی دارد که آگاهی از آن می‌تواند برگزارکنندگان را برای حرکت در مسیر درست و کمال‌گرایانه کمک کند.
عبدالرحیم قنوات در پاسخ به سؤالی درباره توقعات و انتظارات خود از برگزار کنندگان این مراسم تعدد سخنرانان در مراسم اختتامیه را یکی از ایرادهای وارده بر دور اول این نشان عنوان می‌کند. او می‌گوید: «انتظار این است که برای مراسم تجلیل در سال‌های آینده برنامه‌ریزی بهتری صورت بگیرد. در این دوره به نوعی شتابزدگی دیده می‌شود بخصوص در برخی سخنرانی‌ها که گویا آمادگی نداشتند. به هر حال از وضعیت بازار کتاب همه کسانی که دستی در مطبوعات و رسانه‌ها دارند آگاهند و فرض بر این است که حاضران و مستمعین در مجلس هم از این قشر هستند. اگر به جای چندین سخنرانی مدیریتی چند چهره برجسته در علوم انسانی به عنوان مثال استاد شفیعی کدکنی در مراسم حاضر شوند هم صحبت‌هایشان قابل استفاده است و هم شأن مجلس بالاتر می‌رود. حتی اگر برگزیدگان هم در حد سه دقیقه صحبت می‌کردند، هم تنوعی ایجاد می‌شد و هم مشکلات بیشتر نمایان می‌شد.»
به باور مهران رضوانی پوشش خبری و بازتاب رسانه‌ای این مراسم می‌تواند به دیده شدن این نشان کمک کند. او می‌گوید: « تا جایی که من اطلاع دارم از هیچ رسانه تصویری شاهد پوشش خبری این مراسم نبودیم و در خبرگزاری‌ها و سایت‌ها هم اسامی منتشر و اعلام شد اما پوشش رسانه‌ای خوبی نداشت. حضور یکی دو نفر از رؤسای دانشگاه‌های مادر و جامع کشور به وزنه اعتباری و شهرت این نشان کمک می‌کند و بحث‌ها و گپ و گفتی که با این محوریت در جامعه دانشگاهی مطرح می‌شود اعضای هیأت علمی را به آثار تألیفی ترغیب می‌کند.»
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران یک درخواست هم از مدیران دولتی دارد: «وقتی اعضای هیأت علمی کشور در یک مجموعه مشارکت دارند و آثارشان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد آنقدر جایگاه دارد که این توقع و انتظار را ایجاد کند که بالاترین مقام سه وزارت مشارکت کننده در این مراسم حاضر باشند. حضور وزیران علوم، ارشاد و تعاون که لوح‌های تقدیری هم به امضای آنها رسیده و حتی دبیر هیأت دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی در این مراسم می‌تواند به دیده شدن آن کمک کند.»
منبع:روزنامه ایران
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید