مروری بر نویسندگان دوره توتالیتاریسم

1394/9/16 ۱۰:۴۶

در سال ١٩٢٢ و پیرو انقلاب اكتبر ١٩١٧، زمانی كه بلشویك‌ها حكومت روسیه را به دست گرفتند، اتحاد جماهیر شوروی شكل گرفت. از آن زمان به بعد شوروی سعی كرد نفوذش را در مناطق مركزی و شرقی اروپا گسترش دهد. اما نظامی كه آنها اعمال می‌كردند سركوب‌گر بود و نویسندگان آزاداندیش مورد هدف سركوب‌های این نظام قرار می‌گرفتند. برخلاف تقلاهای حكومت برای ساكت كردن چنین نویسندگانی، برخی از آنها دست به خلق آثار به‌یادماندنی‌ای زدند.

سولژنیتسین، هرابال و كوندرا با وجود نظام سركوبگر قلم زدند

  بهار سرلك: در سال ١٩٢٢ و پیرو انقلاب اكتبر ١٩١٧، زمانی كه بلشویك‌ها حكومت روسیه را به دست گرفتند، اتحاد جماهیر شوروی شكل گرفت. از آن زمان به بعد شوروی سعی كرد نفوذش را در مناطق مركزی و شرقی اروپا گسترش دهد. اما نظامی كه آنها اعمال می‌كردند سركوب‌گر بود و نویسندگان آزاداندیش مورد هدف سركوب‌های این نظام قرار می‌گرفتند. برخلاف تقلاهای حكومت برای ساكت كردن چنین نویسندگانی، برخی از آنها دست به خلق آثار به‌یادماندنی‌ای زدند.

سایت دكالچرتریپ نویسنده‌های برتر را كه در دوره توتالیتاریسم به خلق آثار ادبی پرداختند معرفی كرده است كه در ادامه می‌خوانید:

آلكساندر سولژنیتسین

آلكساندر سولژنیتسین بود كه به گولاگ‌ها خبر از وجود جهانی دیگر داد؛ او در اثر معروفش به اردوگاه‌های كار اجباری می‌پردازد كه مردم طبقه بورژوازی، زندانی‌های سیاسی و افرادی كه وجودشان در جامعه از نظر دولت غیرضروری است، اسیر و زندانی حكومت جوزف استالین می‌شوند. سولژنیتسین در كتاب «یك روز از زندگی ایوان دنیسویچ» آشكارا و با جزییات بسیار روایت زندانی‌‌هایی را به تصویر می‌كشد كه اغلب بی‌گناه هستند و برای نوشتن مطالب موهن درباره این رژیم حكومتی اسیر این اردوگاه‌ها شدند. این نویسنده سال ١٩٧٠ برنده جایزه نوبل ادبیات شد و به خاطر افشای جنایات جوزف استالین در آثارش ٢٠ سال را در تبعید گذراند.

بهومیل هرابال

«بهومیل هرابال» بزرگ‌ترین نویسنده تاریخ ادبیات چك شناخته می‌شود. گرچه او سعی در دوری كردن از حوزه سیاست داشت ولی زندگی و آثارش با تاریخ قرن بیستم كشور چكسلواكی در هم آمیخته است. او تا دوره نرمال‌سازی كه «بهار پراگ ١٩٦٨» به وقوع پیوست و چاپ كارهایش توقیف شدند، آثار تاثیرگذاری را منتشر كرد. هرابال سال ١٩٧٥ تصمیم گرفت مصاحبه‌ای را در حمایت از رژیم كشورش انجام دهد تا بتواند دوباره آثارش را چاپ كند. با این وجود كتاب‌های «از روی قطارها چشم برندار» و «من پیشخدمت شاه انگلستان بودم» تصاویر بی‌همتایی از كشور چكسلواكی به نمایش می‌گذارند.

دانیلو كیش

دانیلو كیش از پدری اهل صربستان و مادری مونته‌نگرویی به دنیا آمد. دانیلو بیشتر عمرش را در بلگراد گذراند؛ جایی كه نخستین سال‌های شكل‌گیری یوگسلاوی سوسیالیسم را از نزدیك شاهد بود. آثار او به‌شدت از نویسندگان سوررئالیست همانند «برونو شولز» و «خورخه لوییس بورخس» تاثیرپذیرفته است اما می‌توان در شاهكار او «گورخانه‌ای برای بوریس داویدُویچ» آمیخته‌ای از سوررئالیسم و عقاید سیاسی را دید. همچنین در مجموعه داستان «دانشنامه مردگان» او تاریخ و داستان را به گونه‌ای در هم می‌آمیزد كه منتقدان این اثر را به سبك پست‌مدرن می‌دانند و همین مجموعه نام كیش را در فهرست بهترین‌ نویسنده‌های یوگسلاو قرار داد.

میخاییل بولگاكف

قبل از اینكه میخاییل بولگاكف به نویسندگی روی بیاورد حرفه اصلی‌اش پزشكی بود و می‌توانید تمامی تجربیاتی را كه او به عنوان یك پزشك ثبت و ضبط كرده است در مینی‌سریال تلویزیونی «دفتر یادداشت دكتری جوان» و با بازی «جان هام» و «دنیل رادكلیف» ببینید. وقتی بولگاكف نوشتن را با اشتیاق و ممارست تمام شروع كرد، آثارش مورد توجه استالین قرار گرفتند و حتی زمانی كه بولگاكف برای انتشار كتابش به مشكل برخورده بود، با مداخله استالین اثرش زیر چاپ رفت. مشهورترین اثر او «استاد و مارگاریتا» كه یكی از برترین‌رمان‌های قرن بیستم به شمار می‌رود، تا سال ١٩٦٦ اجازه چاپ نداشت؛ در واقع ٢٦ سال پس از مرگ نویسنده و تغییر رژیم حكومتی.

چسلاو میلوش

میلوش را بیشتر برای شعرهایش و جایزه نوبل ادبیاتی كه در سال ١٩٨٠ نصیبش شد، می‌شناسیم. چسلاو مینوش حرف‌های زیادی درباره حكومت تمامیت‌خواه داشت؛ او شاهد جنگ‌جهانی دوم و شكل‌گیری رژیم كمونیسم بود؛ نظامی كه بعدها به شیوه حكومتداری لهستان نیز وارد شد. اثر غیرداستانی «ذهن اثیر» درباره چگونگی تاثیر رژیم‌های تمامیت‌خواه بر رفتار روشنفكران است و نمونه بارز چنین تاثیری را از دوره حكومت استالین وام گرفت. میلوش سال ١٩٥١ ترك وطن كرد و به اروپا رفت و دست آخر دهه ١٩٦٠ به امریكا رفت. او در امریكا به سرودن شعر و تدریس در دانشگاه ادامه داد و سال ٢٠٠٤ دیده از جهان فروبست.

اسماعیل كاداره

اگر می‌خواهید روح یك آلبانیایی را بشناسید بهتر است سراغ نوشته‌های كاداره بروید. دهه ١٩٥٠ دهه‌ای بود كه او نوشتن را آغاز كرد و برخلاف فضای سركوبگر دیكتاتوری «انور خوجه» به نوشتن ادامه داد. سال ١٩٩٠ به فرانسه رفت و پناهنده سیاسی شد و بعد از پایان یافتن رژیم كمونیسم در آلبانی او منتقد سرسخت این رژیم باقی ماند. تا زمان انتشار نخستین رمانش «ژنرال ارتش مرده» تمركز اصلی او روی نگارش داستان كوتاه بود. «تاریخچه روی سنگ» (١٩٧١)، «آوریل شكسته» (١٩٨٠) و «كاخ رویاها» (١٩٨١) از برترین آثار او محسوب می‌شوند.

كنستانتین گامساخوردیا

ورود گرجستان به اتحاد جماهیر شوروی دوران پرآشوبی را برای این كشور رقم زد و كنستانتین گامساخوردیا یكی از شاهدان این روند بود. او یكی از معدود نویسندگانی بود كه توانست از شر سركوب‌های استالین رهایی یابد. آثار او تاریخ گرجستان را با نقدهای ظریف و دقیق رژیم تركیب كرده و همین شیوه‌نگارشش او را به بزرگ‌ترین نویسنده گرجستان تبدیل كرد. اگر كتاب «دست راست استاد بزرگ» یا «دیوید سازنده» را بخوانید با تاریخ گرجستان قدیم و جدید آشنا خواهید شد.

میلان كوندرا

میلان كوندرا بهترین اثرش را در جواب به جریان كمونیستی كه اواخر دهه ١٩٤٠ وطنش چكسلواكی را فراگرفته بود، نگاشت. زمانی كه مقامات دولتی كوندرا را منتقد رژیم شناختند بلافاصله او را به فرانسه تبعید كردند. كتاب‌های «شوخی» و «زندگی جای دیگریست» را قبل از تبعید نوشت كه در این رمان‌ها روایت‌هایی از زندگی، تخیلات و تاریخ كشورش را با نثری شیوا به رشته تحریر درآورده است كه این دو كتاب تصویری از آنچه كمونیسم بر سر ذهن و روح می‌آورد به نمایش می‌گذارد. دو رمان شناخته‌شده كوندرا «سبكی تحمل‌ناپذیر هستی» (كه در ایران به نام «بار هستی» منتشر شده است) و «كتاب خنده و فراموشی» را نمی‌توان بدون در نظر گرفتن تجربیات او و هموطنانش خواند.

پیتر استرازی

او كه فرزند خانواده‌با اصالت مجارستانی بود، با استفاده از تاریخچه خانوادگی‌اش، حقیقت و تخیل را به هم بافت و با این كار تجربیات خانواده‌ای مجارستانی را با خوانندگانش در میان گذاشت. او در محیطی كه كمونیسم حكم می‌راند، بزرگ شد و در همین فضا شروع به نوشتن كرد اما تنها ارتباط فردی‌اش با این رژیم را بعدها كشف كرد؛ او متوجه شد كه پدرش مخبر پلیس مخفی است. او در رمان جذاب «نسخه اصلاح‌شده» به توصیف كارهای پدرش و روند فهمیدن او درباره تاریخی كه در آن زندگی می‌كند، پرداخته است.

منبع: روزنامه اعتماد