مسجد جامع ساوه؛ یادگار برجسته تاریخ و تمدن ایرانی - اسلامی

1394/9/7 ۱۱:۳۱

ساوه-ایرنا- دیار ساوه در مسیر جاده ابریشم و از مناطق تاریخ ساز ایران است که به لحاظ ویژگی های خاص،همواره در طول تاریخ مورد توجه سلاطین و فرمانروایان بوده و در خود نمونه های ارزشمندی از معماری و فرهنگ کشور را به یادگار دارد.

ساوه-ایرنا- دیار ساوه در مسیر جاده ابریشم و از مناطق تاریخ ساز ایران است که به لحاظ ویژگی های خاص،همواره در طول تاریخ مورد توجه سلاطین و فرمانروایان بوده و در خود نمونه های ارزشمندی از معماری و فرهنگ کشور را به یادگار دارد.

خطه ساوه مجموعه با ارزشی از بناها و ویژگی های معماری ادوار تاریخی قبل و بعد از اسلام را در خود دارد و مسجد جامع ساوه به عنوان یکی از این میراث،اوج هنر معماری را فراروی بیننده می گذارد.

بر اساس یافته های باستان شناسی و پژوهش های انجام شده، نمودهایی از سه مقطع تاریخی قبل از اسلام، قرون اولیه اسلامی و دوران صفوی در مسجد جامع ساوه وجود دارد.

این مسجد مشتمل بر یک صحن و گنبدی در جنوب، دو ایوان، یک مناره، چند شبستان، محراب هایی مختلف و قدیمی با خطوط کوفی و دو محراب از دوره صفوی با خط ثلث است.

بنای این مسجد تاریخی دارای شبستان ها و دهلیزهای زیبای آجرنما است که هر چشمه به عرض سه و پنج و طول 20 متر ساخته شده و از آثار قرن ششم و دوره سلجوقیان به شمار می رود.

محراب این مسجد دارای کتیبه های عمودی و افقی است که سه جانب آن را فرا گرفته و بر روی آن به خط ثلث و کوفی، سوره های قرآنی قدر، اخلاص و جمعه با ظرافت و جلوه هنری فوق العاده ای گچبری شده و در ضلع غربی میان شبستان ها نیز ایوان باشکوهی قرار دارد و در هر جانب آن، حجره ای با درگاه تنگ و کوتاه پدیدار است.

گنبد مسجد به قطر چهارده و ارتفاع شانزده متر است و ساق گنبد نیز حدود چهار متر ارتفاع دارد و تمامی سطح آن به کاشی های معقر آراسته شده است.

قدیمی ترین بخش مسجد، شبستان های خشت و گلی آن است که بر اساس اطلاعات موجود متعلق به دوره پیش از سلجوقیان است .

باستان شناسان معتقدند که در شکل معماری این مسجد در زمان سلجوقی و ایلخانی تغییراتی صورت گرفته و عنصر خشت جای خود را به آجر داده است و از گچ نیز در تزئینات آن استفاده معناداری شده است.

گنبدخانه مسجد جامع ساوه که از جمله قدیمی ترین بخش های این بنای تاریخی محسوب می شود در قرن چهارم و پنجم در ضلع جنوبی بنا شده و درون آن یک محراب گچبری شده وجود دارد که براساس یافته های تاریخی قدمت آن به دوره صفویه باز می گردد.

نقش هایی چشم نواز از برگ، گل، بوته و نقوش اسلیمی و ختایی زینت بخش این گنبدخانه است و در حاشیه محراب آن آیات قرآن از جمله بخشی از سوره جمعه به چشم می خورد.

سرپرست میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان ساوه در خصوص این بنای ارزشمند تاریخی گفت: قدیمی ترین کتیبه تاریخ دار بنای مسجد که بر مناره آن جای گرفته مربوط به سال 504 هجری است و حاوی نام محمدبن ملک شاه است.

رضا ایاز افزود: البته در بنای مسجدجامع ساوه ، کتیبه هایی وجود دارد که قدمت آن ها به قرن چهارم قمری نسبت داده شده است و در محراب شبستان شرقی گنبد خانه نیز کتیبه ای از قرن هشتم هجری قمری به یادگار است.

وی اظهارکرد: این مجموعه تاریخی دارای یک کتابخانه بزرگ با کتاب های نفیس و دست نویس بوده است که محل نگهداری اشیای با ارزشی از جمله اسطرلاب و کتاب های خطی محسوب می شد و سپاهیان مغول با یورش خود تمام این اشیای تاریخی را به آتش کشیدند.

به گفته ایاز، مسجد جامع ساوه به عنوان یکی از آثار شاخص هنر و تاریخ ایرانی و اسلامی نزدیک به هشتاد سال است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در برهه های مختلف نیز مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.

وی بیان کرد: این اثر ارزشمند فرهنگی به دلیل قدمت و سبقه تاریخی و بهره مندی از هنر و معماری اصیل ایرانی، اسلامی سالانه پذیرای تعداد قابل ملاحظه ای از گردشگران داخلی و خارجی است.

بیش از148 اثر تاریخی ساوه و زرندیه، در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

منبع: ایرنا