1394/9/2 ۱۰:۵۳
پژوهشکده فرهنگستان هنر در ادامه سلسله‌نشست‌های خود، نشست «هنر از دیدگاه علامه دکتر محمد اقبال لاهوری» را به مناسبت درگذشت جاوید اقبال فرزند علامه اقبال لاهوری، با سخنرانی سلیم مظهر، استاد دانشگاه شرق‌شناسی لاهور و عضو هیات تحریریه مجله «کیمیای هنر» در این پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر برگزار کرد؛ نشستی که در آن سلیم مظهر به وجوه مختلف شخصیت و اندیشه اقبال لاهوری پرداخت. آنچه در ادامه خواهید خواند بخش‌های از سخنرانی سلیم مظهر در این نشست است.
آگاه به فلسفه ایران
سلیم مظهر: علامه اقبال در هیچ‌کدام از نامه‌ها و نوشته‌های خود نتوانسته دستور زبان فارسی را به خوبی رعایت کند. به‌عنوان مثال وی دو نامه به زبان فارسی برای مرحوم سعید نفیسی در ایران نوشته که وقتی این دو نامه چاپ شده اشتباهات دستوری و ساختاری جمله در آنها زیاد بوده است. اما آنچه باعث سوال و تعجب خوانندگان شعر او می‌شود، این است که علامه اقبال لاهوری چگونه توانسته به این زیبایی به فارسی شعر بگوید، در حالی که این متفکر کمتر به زبان اردو شعر گفته است. علامه در پاسخ به این سوال می‌گوید، اندیشه‌ها به زبان فارسی به من القا می‌شد و این رمز ماندگاری اقبال است. شعر و اندیشه اقبال سرشار از معجزه است. این متفکر در سال 1904 برای دریافت درجه دکتری به مونیخ رفته و عنوان ارتقای روحانی در ایران (متافیزیک در ایران)» را به‌عنوان موضوع رساله خود انتخاب کرده، زیرا به اعتقاد من اقبال به شعر و فلسفه ایران اشراف فراوان و درخوری داشته است. نخستین کتاب اقبال که به نثر اردو از وی چاپ شده، در زمینه اقتصاد است. وی در این کتاب نظریه اساسی در مورد اقتصاد را بیان می‌کند و اعتقاد دارد اقتصاد وابسته به فرهنگ و سیاست است. علاوه‌بر آن برخی خطبه‌های اقبال لاهوری که بیانگر افکار دینی و اسلامی او است، در سروده‌هایش به چشم می‌خورد. «اسرار خودی» از جمله مجموعه سروده‌های وی است و امسال صدمین سال انتشار این مجموعه شعر به زبان فارسی از این متفکر پاکستانی است که در آن اندیشه اسلامی خود را پیش‌روی خوانندگان قرار داده است.
در نظرگاه اقبال لاهوری اهل‌بیت (ع) - همچون حضرت علی (ع) - دارای نیرویی روحانی و جسمانی بوده‌اند، زیرا اعتقاد دارد، مذهب و دین بدون نیرو ممکن نیست، در عین حال اقبال لاهوری بر این امر تاکید دارد که هنر اگر برای خدمت به بشر استفاده نشود، منبع فایده نیست. اقبال لاهوری شاعری بوده که اعتقاد داشته شعر مجرای ابلاغ اندیشه‌هایش به بشریت است تا آنها از طریق بنیان‌های فکری او در اشعارش علیه باطل بستیزند و در برابر آن سرخم نکنند.
اقبال لاهوری در کتاب «اسرار خودی» اندیشه‌های افلاطون، فیلسوف یونانی را برای جامعه مسلمان مضر دانسته است و اعتقاد دارد افکار افلاطون، عمل‌گرایی را از جامعه مسلمان سلب می‌کند. برخی به اقبال لاهوری این خرده را می‌گرفته‌اند که آنچه در شعر او به خوانندگان القا می‌شود دارای «صور خیال» اغراق شده است. اقبال نیز در پاسخ به این نقد گفته است آنچه در شعر من می‌‌خوانید به تمامی به من القا می‌شود. این القائات ممکن است در خواب نیز انجام گیرد. اقبال همچنین اعتقاد داشته نیازهای اجتماع امروز تغییر کرده است و برخی مردم خود را مجتهد می‌دانند که این اجتهاد خطرناک است. جهان امروز نیازمند شخصیت‌هایی است که بتوانند شرایط اجتهاد را احراز کنند.
یکی از سوالات اساسی اقبال این بوده که آیا می‌توان با استفاده از اندیشه‌های دینی در دوران تکنولوژیکی کاری از پیش برد؟ جاوید اقبال نیز کتابی با عنوان «زنده‌رود» درباره سیر و سلوک معنوی پدر خود نوشته که در چهار جلد ترجمه شده است.
منبع: روزنامه فرهیختگان
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید