سیری در اندیشه های علامه جعفری

1394/8/26 ۱۰:۱۰

علامه «محمد تقی جعفری» فیلسوف و مولوی شناس معاصر ایران است که علم و شریعت را به زیبایی با هم پیوند داد و با شرح و تفسیری گویا از سخنان امام علی(ع) در نهج البلاغه، اثری جاودان از خود به یادگار گذاشت.

علامه محمدتقی جعفری در مرداد 1304 خورشیدی در خانواده ای با تقوا در تبریز دیده به جهان گشود و قرآن و مقدمه برخی درس ها را از مادرش آموخت. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه اعتماد این شهر به پایان رساند و برای یادگیری علوم دینی به مدرسه طالبیه رفت.

این فیلسوف گرانقدر در 15 سالگی به همراه برادر خویش راهی تهران شد و با بهره گیری از درس استادان برجسته ای همچون آیت الله محمدرضا تنکابنی و آقا میرزا مهدی آشتیانی، متن رسائل و مکاسب را فرا گرفت. او پس از آن در 1322 خورشیدی رهسپار قم شد و در مدرسه ی دارالشفا به تحصیل ادامه داد و جامه ی روحانیت بر تن کرد. وی که تشنه کسب معرفت و علوم دینی بود پس از مدتی وطن را به مقصد نجف اشرف ترک کرد و با کوشش و مطالعه فراوان در 23 سالگی موفق به کسب درجه ی اجتهاد شد.

علامه جعفری پس از 11 سال زندگی در این شهر به کشور خویش بازگشت و بعد از مدتی اقامت در مشهد راهی تهران شد و به امر مقدس آموزش در مدرسه مروی پرداخت.

این مولوی شناس در سال های تحصیل خود از درس و بحث استادان برجسته ای همچون آیت الله سید ابوالقاسم خویی، میرزا حسن موسوی بجنوردی، سید عبدالهادی شیرازی، سید جمال الدین گلپایگانی، شیخ کاظم شیرازی، سید محمد هادی میلانی و سید محسن حکیم بهره مند شد.

آثار و نوشته های فراوانی از علامه جعفری به یادگار مانده است که از آن جمله می توان به چاپ بیش از 80 اثر ارزشمند وی اشاره کرد. شرح مثنوی از جمله آثار گرانبهای این دانشمند گرانمایه به شمار می رود و «از دریا به دریا» عنوان کامل ترین کشف الابیات(فهرست الفبایی بیت ها) مثنوی مولوی است که در چهار جلد و با 12 سال نظارت و کوشش او منتشر شد. وی در کتاب دیگر خود با عنوان «مولوی و جهان بینی ها» به بررسی و مقایسه افکار مولانا با فلسفه ها و جهان بینی های شرق و غرب پرداخته است.

علامه جعفری با تفسیر، نقد و تحلیل مثنوی، مقدمه ای برای شناخت و تفسیر کلام امام علی(ع) در کتاب نهج البلاغه نوشت. سپس تفسیر و ترجمه سخنان نخستین امام شیعیان(ع) را در نهج البلاغه آغاز کرد و در 27 جلد آن را انتشار داد.

وی با برگزاری مناظره و جلسه های بحث و بررسی با عالمان شرق و غرب تلاش کرد کلام امام علی(ع) را بر پایه ی علم و استدلال به جهانیان بشناساند.50 نمونه از این گفت و گو ها در کتاب «تکاپوی اندیشه ها» در 2 جلد به چاپ رسیده است. این عالم بر پایه ی دانش و اندیشه های خود به مقایسه افکار علمی و فلسفی شرق و غرب پرداخت و این 2 اندیشه را با هم پیوند داد. چنین فعالیت ها و اندیشه هایی سبب شد، به عنوان «شارح بزرگ نهج البلاغه» و «فیلسوف شهیر شرق» شناخته شود. آثار ارزشمند این فیلسوف گرانقدر مورد توجه بسیاری از محققان و عالمان فلسفه قرار گرفت که از جمله ی این اثرها را می توان «بررسی و نقد برگزیده افکار راسل، جبر و اختیار، فلسفه و هدف زندگی، ارتباط انسان و جهان، ایده آل زندگی و زندگی ایده آل، زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام و حکمت اصول سیاسی اسلام» نام برد.

وی در زمینه های فقه، عرفان و معارف اسلامی نیز اثرهایی همچون «امام حسین(ع) شهید فرهنگ پیشرو انسانیت، عدم انحصار زکات در موارد نه گانه، قاعده لاضرر و لاضرار، عرفان اسلامی، طهارت اهل کتاب، ذبایح اهل کتاب، نیایش امام حسین (ع) در صحرای عرفان، حضرت علی (ع) و عرفان و انسان در دیدگاه قرآن» از خویش به یادگار گذاشت.

سرانجام علامه محمدتقی جعفری فیلسوف و مولوی شناس معاصر پس از سال ها تلاش در تعلیم و تربیت جامعه روزگار خویش در بیست و پنجم آبان 1377 خورشیدی چشم از جهان فروبست و به دیار حق شتافت.

*پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به بهانه سالروز درگذشت علامه محمدتقی جعفری با «احمد فرامرز قرا ملکی» رییس پژوهشکده اخلاق حرفه ای به گفت و گو پرداخت.

قرا ملکی درباره ی ویژگی های علامه جعفری، گفت: وی، عالمی پرکار، شجاع، صبور و با سعه صدر بود و دغدغه او برای آشنایی با مسایل روز سبب شد تا این عالم در زمینه های مختلف علمی ورود پیدا کند و در زمینه های بسیاری به آگاهی و شناخت دست یابد.

وی تصریح کرد: این فیلسوف فرزانه میراث علمی گذشتگان را در زمینه های فقه، اصول، کلام، منطق، فلسفه و عرفان به خوبی می شناخت و به دلیل مطالعه و دانش فراوان، در علوم مطرح شده، صاحب رای و دیدگاه بود. نگارش های او درباره ی مثنوی، انس و تاثیر این عالم را از دنیای مولوی نشان می دهد. این ادیب نامدار در ادبیات عرب نیز از متخصصان بزرگ جهان بود و در جزییات این زبان هوشمندی و دانش فراوانی داشت. قصیده ای که وی در 88 بیت درباره ی ابن سینا در پاسخ به یکی از عالمان عرب سروده است، نشان از تخصص فراوان او در این زمینه دارد.

رییس پژوهشکده ی اخلاق حرفه ای در ادامه اظهار داشت: علامه جعفری را نمی توان فیلسوف به معنای صدرایی یا مشایی دانست زیرا وی برای بر طرف کردن دغدغه های ذهنی خویش به علوم و رشته های مختلف مراجعه می کرد. در واقع شناخت اندیشه های این مولوی شناس معاصر را در گستره ی محدود و معینی از حوزه ی فلسفه و غیر فلسفه نمی توان ارزیابی کرد و باید تمام رشته های مختلف را برای شناساندن و معرفی آن به کار گرفت.

می توان وی را فیلسوفی دانست که فعالیتش رنگ فلسفی داشته و موضوع های روز را بر پایه ی دیدگاه ها و مکتب خود به دقت مورد بررسی قرار می داده است. او اندیشمندی صاحب مکتب و نظام بود، به همین دلیل میراث علامه جعفری را نمی توان با مکتب های مختلف مورد داوری قرار داد. وی خود را به عرفان یا فلسفه محدود نکرد و در عرصه ی شناخت از دین و حوزه های علمی مختلف نیز به مطالعه پرداخت.

وی ویژگی مثبت فعالیت های علامه جعفری را در گستردگی دانش او در رشته های علمی مختلف دانست و گفت: شیوه این فیلسوف معاصر به دلیل نبود یا کمبود مدل میان رشته ای در پاسخ به مسایل را باید انتقادی دانست. بهره گیری از مدل میان رشته ای سبب می شد وی به دلیل تخصص در رشته های مختلف فعالیت های بسیار گسترده تری را به انجام برساند تا از مرز مطالعه های چند رشته به میان رشته ای توفیق یابد. او اگر مدل های میان رشته ای کنونی را در دست داشت به یقین می توانست با بهره گیری از دانش ارزشمند خویش، فرآورده های بسیاری را به یادگار بگذارد. علامه جعفری در امر پژوهش فعالیت های گسترده ای کرد و از منابع مختلف به خوبی بهره برد.

قراملکی در پایان اظهار داشت: علامه جعفری در شرح نهج البلاغه و مثنوی مولانا ابتکاری به کار برده است که از آن جمله می توان به استفاده از زبان گویای او در نهج البلاغه اشاره کرد. وی در این زمینه سخنان امیر مومنان(ع) را به تمثیل و بیانی شیوا آورده و فهم آن را بسیار آسان کرده است که این امر نشان از سعه صدر و روح بلند این عالم گرانقدر دارد. در هنگامه ای که فضای خاصی در نجف اشرف برای استفاده از کتاب مولانا وجود داشت، علامه جعفری توانست 15 جلد شرح بر این کتاب ارزشمند بنویسد. او چنان شیفته مولانا بود که هرگز از سخنان پربار آن سیراب نشد و تلاش فراوانی را برای شناساندن مولوی و اثر ارزشمند او انجام داد.

منبع: ایرنا

نظر دهید