محرم، مهمترین مراسم مذهبی مردم ابیانه است

1394/8/4 ۱۲:۱۴

ابیانه یکی از روستاهای تاریخی ایران است که از قدمت 2500 ساله برخوردار است. مردم این منطقه جدای از تنوع فرهنگ و معماری، آیین ها و رسوم مختلفی دارند که محرم یکی از مهمترین مراسم مذهبی آن ها است. مردم ابیانه در هر شهر و آبادی دور و نزدیکی که باشند تنها در مراسم عزاداری امام حسین (ع) است که با جمعیتی بسیار زیاد به ابیانه می آیند و گرد هم جمع می شوند تا این مراسم را با شکوه هر چه تمام تر برگزار کنند.

ابیانه یکی از روستاهای تاریخی ایران است که از قدمت 2500 ساله برخوردار است. مردم این منطقه جدای از تنوع فرهنگ و معماری، آیین ها و رسوم مختلفی دارند که محرم یکی از مهمترین مراسم مذهبی آن ها است. مردم ابیانه در هر شهر و آبادی دور و نزدیکی که باشند تنها در مراسم عزاداری امام حسین (ع) است که با جمعیتی بسیار زیاد به ابیانه می آیند و گرد هم جمع می شوند تا این مراسم را با شکوه هر چه تمام تر برگزار کنند.

 «سید احمد نجیبی» مدیرپایگاه میراث فرهنگی ابیانه، درحالی جمعیت ساکن در ابیانه را نزدیک به 200 نفرعنوان می کند که به گفته او، در مراسم محرم به ویژه روز تاسوعا و عاشورا بیش از 4 هزار نفر از مردم ابیانه که در نقاط مختلف کشور زندگی می کنند برای برگزاری این مراسم به روستای ابیانه می آیند.

به گفته مدیر پایگاه میراث فرهنگی ابیانه، مراسم تاسوعا و عاشورا در ابیانه آدابی خاص دارد که این رسوم شامل، جغجغه زنی، شده برداری، پرسه زنی، طلوع،نخل گردانی، ذاکری خوانی و چاوش خوانی است.

او معتقد است، مراسم جغجغه زنی خاص محله یسمان است که صبح روز تاسوعا از همین محله شروع می شود. در مراسم جغجغه زنی، مردان با دو چوب مخصوص در کوچه ها و مسیرهای مشخصی به راه می افتند و در جاهای خاصی توقف می‌کنند، چوب ها را به هم می کوبند و در هنگام زدن آن ها نوحه خوانی می کنند.

مدیر پایگاه ابیانه با اشاره به اینکه نخل برداری، یکی از رسوم مردم مناطق کویری است، نخل برداری ابیانه را به عنوان خاص‌ترین نوع این مراسم مورد تاکید قرار می دهد که با آدابی منحصر به فرد در ابیانه برگزار می شود.

به گفته او، از یک سو، نخل از جنبه ای مقدس در میان مردم ابیانه برخوردار است؛ به اعتقاد ابیانه ای ها نخل، تابوت امام حسین (ع) است و از سوی دیگر، پیام آور مرگ است.

نجیبی می گوید: با اینکه نخل در نزد مردم ابیانه مقدس است اما اگر در مراسم گرداندن آن  به خانه ای اصابت کند و یا در محله ای خمیده شود به دلیل مراقبت نکردن از نخل پیام آور مرگ در آن محله است. به همین خاطر مردم به محض اصابت و یا خمیدگی نخل در محله یا مقابل خانه ای سریع قربانی می کنند.

او ادامه می دهد، گرفتن پایه های نخل، نشستن روی نخل و هدایت آن نیز آدابی دارد و مسئولیت آن در میان تعدادی از خانواده های ابیانه موروثی است. در این میان بابا نخل از جایگاه ویژه ای نزد مردم ابیانه برخوردار است که وظیفه نگهداری و تزیین نخل و جمع آوری نذورات آن را برعهده دارد.

نجیبی ادامه می دهد، مراسم نخل گردانی روز تاسوعا با آداب نخل گردانی روز عاشورا متفاوت است. به طوری که در روز تاسوعا، نخل با لباس متفاوت از نخل روز عاشورا تزیین می شود و در محله های مختلف بدون آنکه زمین گذاشته شود چرخانده می شود.

آنطور که نجیبی می گوید: در ابیانه دو نخل وجود دارد. یک نخل متعلق به محله یسمان و پل است و نخل دوم مربوط به محله هرده می شود. این نخل ها پس از عبور از محله های روستا در مسیرهای مشخص گردانده می‌شود و به جای اول بازگردانده می‌شود.

او همچنین به مراسم «شده برداری» اشاره می کند که عصر روز تاسوعا توسط ابیانه ای ها برگزار می شود. به گفته مدیر پایگاه میراث فرهنگی ابیانه، «شده» عَلَمی است که با پارچه های رنگارنگ تزیین شده و بر سر آن تیغه ای فلزی وجود دارد. عزاداران این علامت را در هنگام پرسه در محله یسمان در مقابل دسته به حرکت در می آورند و ذکر خوانی می کنند.

این مسئول ادامه می دهد، «طلوع» صبح روز عاشورا پیش از طلوع خورشید، مردم پس از آنکه شب تا صبح عزاداری کرده‌اند، در کوچه ها جمع می شوند و با تکرار این ذکر که طلوع صبح شهادت دمید، واویلا/ عزای آل محمد رسید واویلا در محله ها گشت می زنند که به این دوره رفتن «پرسه» می گویند. مردم در پرسه برای تسلای خانواده های عزادار جلوی در خانه آنها که آتش روشن شده توقف کرده و فاتحه می خوانند.

نجیبی می افزاید: «مراسم چاووش خوانی» مراسم ویژه دیگری است که توسط مردی سالخورده اجرا می شود. این فرد در میان صدای سنجها با آوایی رسا و اندوهناک از فراز کوه به ذکر مصیبت می پردازد. چاووش خوانی درزمانی اجرا می شود که نخل توسط مردم به بالای کوه برده می شود.

مدیرپایگاه ابیانه معتقد است، مراسم محرم درحالی یکی از مهمترین آیین های مذهبی مردم ابیانه است که حتی نسل جدید اعتقاد ویژه ای نسبت به برگزاری این مراسم دارند. به طوری که نزدیک به فرا رسیدن دهه محرم ابیانه ای ها در هر نقطه ای از دنیا باشند، خود را به روستای ابیانه می رسانند تا این مراسم را با شکوه هر چه تمام تر اجرا کنند.

مراسم نخل گردانی، جغجغه زنی و گویش ابیانه در سال 1392 در فهرست آثار معنوی ایران ثبت شده است. این درحالی است که بافت قدیم روستای ابیانه نیز در سال 1354 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع: میراث آریا