روایت نقش‌زنی بر علامت عاشقی

1394/8/3 ۱۲:۴۹

هنر «سوزن‌زنی» که به روزگار آل‌بویه برمی‌گردد و طرح‌ها و تزئینات روی علامت را شامل می‌شود هنوز به درستی معرفی نشده و خوب است سازمان میراث فرهنگی، زمینه‌های ثبت آن را فراهم کند.

هنر «سوزن‌زنی» که به روزگار آل‌بویه برمی‌گردد و طرح‌ها و تزئینات روی علامت را شامل می‌شود هنوز به درستی معرفی نشده و خوب است سازمان میراث فرهنگی، زمینه‌های ثبت آن را فراهم کند.

فاطمه عیدیون از هنرمندان سوزن زنی است که درباره گرایش خود به طراحی نقوش روی علامت و هنر سوزن‌زنی گفت: پدر من، نخستین و تنها استاد من در ارتباط با هنر سوزن‌زنی بود. او به من آموخت چگونه روی تیغه‌های علامت، خوشنویسی کنم و بر سپر و کلاهخود و شمشیر و گرز، نقوش اسلیمی و ختائی و گل و مرغ را نقش بزنم و من تنها زنی هستم که در ایران به هنر سوزن‌زنی مشغول است.

او در ارتباط با چگونگی اجرای طرح‌ها و نقش‌ها و خطوط مختلف روی تیغه‌های علم گفت: ما ابتدا طرح مورد نظر را بر آهن می‌اندازیم و آن را با مایعی که ترکیب لاک الکل و جوهر نمک است پر می‌کنیم. پیش از آن‌که لاک الکل خشک شود باید با یک قلم معمولی که برای خوشنویسی به کار می‌رود و نوک آن، به قدری نازک شده که به سوزن می‌ماند (وجه تسمیه این هنر به سوزن‌زنی هم، همین است) جوهر را برداشته و به سطح آهن برسیم.

عیدیون، پیشینه هنر سوزن‌زنی و ساخت علامت را به روزگار آل بویه نسبت داد و بیان کرد: ساخت علم و تزیینات آن به روزگار آل بویه برمی‌گردد اما در دوره صفویه رونق بیشتری پیدا کرده و همواره مخاطبان خود را داشته است.

به گفته این هنرمند، سوزن‌زنی و ساخت علامت، همواره مخاطبان خود را دارد. علامت‌سازان، همه یکدیگر را می‌شناسند. بسیاری از علامت سازان، کار طراحی و خوشنویسی روی تیغه‌های علم و تزییات آن را به من سفارش می‌دهند و من نوعی در طول سال، مشغول به کار هستم البته میزان کار ما از سه ماه پیش از محرم به اوج خود می‌رسد.

تلاش برای ثبت ملی هنر سوزن‌زنی

عیدیون با اشاره به این‌که هنوز هنر سوزن‌زنی معرفی نشده است گفت: هنوز این هنر، آن‌گونه که باید و شاید شناخته نشده و من برآنم تا این هنر را در فهرست آثار ملی به ثبت برسانم.امیدوارم مسئولان سازمان میراث فرهنگی هم، با من همکاری کنند و زمینه‌های ثبت این هنر را فراهم بیاورند.

شیوه آموزش هنر سوزن‌زنی، به گفته او، استاد و شاگردی است و علاقه‌مندان باید نزد استاد بروند و شروع به کار کنند و این هنر را ضمن کار بیاموزند. خود من از بچگی، کنار دست پدرم می‌نشستم و از او یاد می‌گرفتم. از ۱۵ سالگی، کار را به طور حرفه‌ای آغاز کردم و همچنان ادامه می‌دهم.

عیدیون با اشاره به طرح‌ها پرمخاطب در هنر سوزن‌زنی گفت: طرح گل و مرغ، طرفداران بیشتری دارد. طرح‌های اسلیمی و ختائی هم پرمخاطب هستند. نقش سوار بر اسب را هم می‌پسندند. شیر و خورشید و شیر و شمشیر را هم دوست دارند و برخی از این طرح‌ها برگرفته از باورهای باقیمانده از ایران باستان است.

سهم هنر در انقال مفاهیم مذهبی قابل اغماض نیست

‎از نظر «عیدیون» هنرهای تجسمی در انتقال مضامین عاشورایی و مذهبی می‌توانند سهم بسزایی داشته باشند. به گفته او، سهم هنرهای تجسمی و اساسا هنر در انتقال مفاهیم مذهبی قابل اغماض نیست؛ به عنوان مثال در کار تخصصی خودم که طراحی نقوش مذهبی بر روی فلز است طراحی های بر روی علامت‌های صحنه‎های نبرد، رزم، صحنه‎های قتلگاه و خیمه‌ها می تواند مضامین و مفاهیم واقعه بزرگ عاشورا را به سهولت به مخاطب منتقل کند.

او درباره خوشنویسی و خط روی علامت‌ها هم گفت: روی تیغه‎های علامت‌ها، تماما کتیبه‌ها، السلام علیک‌های مختلف، زیارت عاشورا و اشعار محتشم کاشانی که در مدح امام حسین (ع) سروده شده است حک شده‌اند. اینها همه مضامین و مفاهیم مذهبی است که با هنر تلفیق شده و  مذهب و ایین ما را منتقل می‌کند.

عیدیون در مورد گرایش خود به این هنر و انجام آن صرفا روی تجهیزات و وسایل مذهبی هم بیان کرد: این هنر را می‌توان روی هر جسم فلزی و فولادی پیاده کرد؛ مثل گلدان ، تابلو و اجسام تزئینی ولی من صرفا این کار را بر روی علامت و شمایل مذهبی انجام می‌دهم چرا که این هنر خانوادگی ما بوده و بالطبع با روح و جان من آمیخته شده است.

به گفته او کسی که می‌خواهد سراغ هنر سوزن‌زنی برود بهتر است با طراحی آشنا باشد و اصول خوشنویسی را بداند.

منبع: مهر