1394/6/29 ۱۰:۵۳
مینومیرزایی: وقف راهی برای استمرار کار نیک و کمک به همنوع است که روح دیگرخواهی و تلاش برای حل مشکلات جمعی در آن متجلی شده و آنان که با نیت خیر، بخشی از دارایی خود را برای رفع نیاز دیگران اختصاص می‌دهند، در پی ساختن دنیایی زیباترند. علاوه بر سازمان اوقاف و امور خیریه، جمعیت هلال‌احمر نیز در امور مربوط به وقف، فعالیت دارد. برای اینکه راجع به این اقدامات، بیشتر بدانیم، با آقای محمد مغیث‌الدین کاشانی، مدیرکل املاک و موقوفات جمعیت هلال‌احمر گفت و گو کردیم. مصاحبه زیر، هلال‌احمر را به‌عنوان یکی از سازمان‌های مهم پذیرنده وقف معرفی می‌کند.
وقف، یادگار ماندگار
****
جمعیت هلال‌احمر از چه زمانی مقوله وقف را مورد توجه قرار داده است؟
به طور کلی مقوله وقف، مفهومی آمیخته با حس نیکوکاری و دیگرخواهی است که ریشه در خصلت پاک بشری دارد و آنگونه که تاریخ شهادت می‌دهد، پیوسته متناسب با نیازهای اجتماعی در حال تکامل بوده است. درواقع این مفهوم، پیش از اسلام نیز وجود داشته و این دین الهی، با بهره‌گیری از وقف و قراردادن آن در پرتو نور ایمان و عقیده به ذات لایزال خداوندی و همچنین ترسیم دورنمای واقعی پاداش اخروی برای نیکوکاران، این آموزه اصیل را به نحو بی‌سابقه‌ای رشد و جهت داده و آن را در مسیر اصولی، ضابطه مند و هدفمند کرده است. این امر، اهمیت مقوله وقف برای جامعه بشری را نشان می‌دهد اما ترسیم دورنمای وقف در جمعیت هلال‌احمر از ابتدای موجودیت تاکنون بر مبنای بخشی از اهداف بشردوستانه بوده و به دلیل حفظ و تکریم ارزش‌های انسانی و به‌عنوان یک بازوی توانا در جهت کمک به نیازمندان تحقق پذیرفته و به دلیل گستردگی دامنه فعالیت‌های آن مورد توجه، اطمینان و استقبال عموم مردم قرار داشته و دارد. لذا سازمان هلال‌احمر در جهت رفع گوشه‌ای از نیازهای اجتماعی و تسکین آلام بشری، اقدام به ترویج، تعمیم، نشر و اشاعه این سنت نبوی کرد. در ابتدای شکل‌گیری، جمعیت هلال‌احمر علاوه بر مشاغل موظف خود و بر مبنای اعتماد عمومی مردم، موقوفات قابل‌توجهی را جذب کرد و هم‌اینک وارث مجموعه کثیری از موقوفات، موهوبات و مصالحات در سطح کشور است. ذکر این نکته ضروری و آشکار است که خیران و نیکوکاران عزیز بر مبنای نیت مشخصی اموال غیرمنقول خود را واگذار می‌کنند و جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان امین مردم، عواید حاصل از موقوفات را برابر الزامات وقف‌نامه و براساس نیات و اهداف واقفان، برابر مبانی قانونی و موازین شرعی صرف می‌کند.
تعداد موقوفات جمعیت هلال‌احمر چقدر است و کدام حوزه‌ها را دربر می‌گیرد؟
جذب موقوفات جمعیت هلال‌احمر در فاصله زمانی سال‌های ١٣٠٣ تا ١٣٥٧ بسیار چشمگیر بود و اراضی و مستغلات شامل مراکز درمانی، پایگاه‌های جاده‌ای، پایگاه‌های کوهستانی، انبارهای امدادی، مراکز فرهنگی و اجتماعی، باغات، اراضی کشاورزی و... با وسعتی بالغ بر صدها هکتار را شامل می‌شد اما بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، جمعیت هلال‌احمر تخصصی‌تر وارد این عرصه شد و براساس نیاز و اهداف
تعریف شده خود اقدام به جذب موقوفات و موهوبات و مصالحات کرد. البته طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی، جذب موقوفات در جمعیت هلال‌احمر کاهش داشت. یکی از دلایل این امر را می‌توان جدایی مراکز درمانی از جمعیت هلال‌احمر دانست. به همین دلیل بسیاری از نیکوکاران، موقوفات خود را به سازمان‌هایی که عهده‌دار این موضوع بودند اختصاص می‌دادند. البته این روند از ابتدای انقلاب اسلامی تا چند سال گذشته جریان داشت اما براساس سیاستگذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌های جدید، هم‌اینک جمعیت هلال‌احمر علاوه بر جذب اراضی، املاک و مستغلات، به صورت ویژه پذیرش موقوفات مربوط به مراکز درمانی را نیز در دستور کار خود قرار داده است.
درحال حاضر، بخش عمده موقوفات جمعیت هلال احمر، شامل باغات، اراضی کشاورزی، بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها، پایگاه‌های امدادی (جاده‌ای وکوهستانی)، انبارهای امدادی، مراکز داوطلبان و مراکز فرهنگی و... است و در دوره جدید، وقف در قالب سپرده و مشارکت و... جهت اهداف خیرخواهانه نیز در برنامه جذب موقوفات، مصالحات و موهوبات قرار گرفته است.
وسیع‌ترین موقوفات جمعیت هلال‌احمر در استان کرمان قرار دارد که بالغ بر ٤٠٠ هکتار شامل قطعات تفکیک شده است. همچنین در استان‌های آذربایجان غربی، مازندران و کرمانشاه نیز موقوفات چشمگیری توسط خیران به جمعیت هلال‌احمر واگذار شده است. در حال حاضر جمعیت هلال احمر، به دلیل گستردگی و وسعت موقوفات چه از بعد کمی و چه به لحاظ کیفی در سطح کشور جزو چند سازمان برتر است. در همین زمینه معاونت حقوقی و امور مجلس و به تبع، اداره کل املاک و موقوفات جمعیت هلال‌احمر، بانک جامع اطلاعات املاک، اسناد و موقوفات را ایجاد و ساماندهی کرده که علاوه بر ثبت اطلاعات املاک و اسناد، تمامی موقوفات، مصالحات و موهوبات برابر فرآیندی تعریف شده، ثبت می‌شوند و این بخش در حال حاضر به صورت یک اداره در اداره کل مذکور انجام وظیفه می کند.
هم‌اینک تلاش مضاعف داریم تا با یک برنامه‌ریزی مدون، بانک اطلاعات مان رصد وکاملا به روز شود و این مهم به واسطه تعامل خوب با استان‌ها و ماموریت‌های استانی که همکاران ما در این زمینه انجام می‌دهند، در حال انجام است.
در حال حاضر نظارت بر موقوفات سازمان هلال‌احمر چگونه انجام می‌پذیرد تا اعتماد واقفان جلب شود؟
جمعیت هلال احمر، سازمان مورد اعتماد مردم است که بر مبنای تکریم و حفظ ارزش انسان‌ها بنا شده و همیشه نگاه انسان‌دوستانه و خیرخواهانه داشته و همواره بازوی توانای جامعه بوده است. در واقع، به دلیل گستردگی دامنه فعالیت‌های این سازمان، طبیعی است که مورد استقبال و تأیید جامعه قرار گیرد. در مقوله وقف نیز سابقه درخشان و تعداد موقوفات جمعیت هلال‌احمر، گواه میزان اعتماد مردم است اما در همین زمینه باید یکی از موارد مهمی که در وقف‌نامه ذکر می‌شود، مورد اشاره قرار گیرد که تعیین تولیت و ناظر موقوفه است تا موقوفات بهتر اداره شود و از استهلاک سرمایه جلوگیری شود و از همه مهم‌تر حفظ اصل موقوفه و استمرار بهره‌برداری از آن برابر نیات واقف، همراه با نظارت کامل شرعی ادامه یابد. تولیت، مطابق تعریف قانون مدنی، شخصی است که موقوفه را اداره می‌کند، به عبارتی متولی سرپرست املاک موقوفه است که برابر وقف‌نامه یا ضمن تشکیل وقف از طرف واقف برای اداره عین موقوفه تعیین می‌شود، در برخی موارد، تعدادی از واقفان برای موقوفه علاوه بر متولی، ناظر هم قرار می‌دهند که این کار به دو شکل استصوابی یا استطلاعی امکان‌پذیر است.
در حالت استصوابی، اداره موقوفه با رأی متولی و ناظر انجام می‌گیرد. یعنی متولی به تنهایی تصمیم‌گیرنده نیست اما در حالت استطلاعی، عملکرد متولی صرفا به اطلاع ناظر می‌رسد و ناظر دخالتی در امور مربوط به اداره موقوفه ندارد. برابر ابلاغیه مقام معظم رهبری در حکم انتصاب نماینده معظم‌له در جمعیت هلال‌احمر، امور نظارت، هدایت و اجرای کامل مصادیق شرعی توسط ایشان در جمعیت هلال‌احمر صورت می‌پذیرد و در صورتی که موقوفات این سازمان، ناظر استصوابی داشته باشد، اگر چنانچه نماینده محترم ولی فقیه عملی خلاف نیت واقف مشاهده کنند و ناظر استصوابی این موضوع را رعایت نکند، برحسب تکلیف، موقوفه را به راه صحیح و شرعی آن هدایت می‌کنند.
در زمان قدیم اغلب افراد با انگیزه‌های مذهبی، دیگرخواهانه یا برای به یادگار گذاشتن نام نیک از خود اقدام به وقف می‌کردند. کما اینکه هنوز هم در برخی نقاط کشور پل، مدرسه، مسجد و... با نام برخی اشخاص وجود دارد. لطفا راجع به انگیزه مردم امروز توضیح دهید.
به نظر می‌رسد روحیه انفاق، ایثار، فداکاری و نوعدوستی مردم نیک‌اندیش و فداکار ما تغییری نکرده اما باید توجه کنیم که تقویت این روحیه و تقسیم ثروت‌های عظیم از طبقه‌ای به طبقه دیگر و تبدیل آن به فعالیت‌های عام‌المنفعه، نیاز امروز جامعه اسلامی است. توجه به اثرات درونی و بیرونی وقف و تحولی که در راستای تعالی روح انسان‌ها ایجاد می‌کند، قطعا باید مورد توجه و کنکاش ویژه قرارگیرد تا انگیزه‌ای مضاعف و مشعلی فروزان در مسیر انسان‌های آزاده تولید شود. افراد نیک‌اندیش با وقف بخشی از اموال، درون خود را پالایش و تزکیه کرده و خود را از امیال دنیوی رها می‌کنند. البته همان‌گونه که گفتم، وقف نمود بیرونی نیز دارد و به مثابه چتر بزرگی برای رفع محرومیت‌ها و برطرف‌کردن نیاز نیازمندان عمل می‌کند. تعادلی که در این زمینه بر اثر توزیع ثروت در جامعه و همزیستی مسالمت‌آمیز بین افراد جامعه به وجود می‌آید، نتایج مثبت بی‌شماری در پی دارد که بر کسی پوشیده نیست. کما اینکه امروزه از رهگذر وقف، اقدامات به یاد ماندنی و تعیین‌کننده‌ای برای رفع تنگناها و برطرف‌کردن محرومیت‌های اجتماعی شکل گرفته است.
آیا این امکان وجود دارد که واقفان به منظور اثربخشی بیشتر وقف، این عمل را با مشورت جمعیت هلال‌احمر انجام دهند؟
فرد نیکوکار مسلما به دنبال رسیدن به اهداف خداپسندانه و انسان‌دوستانه است و جمعیت هلال‌احمر بر مبنای شناختی که از جامعه و مشکلات آن دارد، واقفان را به سمت حل مشکلات جامعه سوق می‌دهد، همچنین با ترسیم جاذبه‌های وقف، آنان را با نیازهای جامعه آشنا می‌کند، به عبارت دیگر، وقف را هدفمند می‌کند اما زمانی هم واقفی به جمعیت هلال‌احمر مراجعه و جمعیت را مخیر می‌کند تا برحسب نیاز و صلاحدید، مال یا ملکی را که مدنظر اوست، بپذیرد و برای برطرف‌کردن نیازی مورد بهره‌برداری قرار دهد. این حالت، بیشتر مدنظر مااست، چراکه می‌توانیم واقف را در مسیری قرار دهیم که بیشتر مورد نیاز جمعیت هلال‌احمر است تا از آن ملک استفاده بهینه و موثرتری به عمل آید و جمعیت هلال‌احمر نیز نهایت تلاش و همت خود را به عمل می‌آورد تا در راستای اهداف واقف گام بردارد.
به نظر می‌رسد تناسب نوع موقوفات با زمان، مسأله مهمی است. در روزگار کنونی کسانی که مایلند وقفی داشته باشند، بهتر است در کدام زمینه‌ها اقدام کنند؟
دامنه وقف و نیات واقف بسیار وسیع و چشمگیر با چشم‌اندازی کاملا شفاف است که در هر زمان می‌تواند جامع‌ترین پاسخ انسان به نیازهای فطری خود باشد، در وضع فعلی و برابر سیاستگذاری‌های جدید به عمل آمده، جذب موقوفات، مصالحات و موهوبات در جمعیت هلال‌احمر کاملا هدفمند شده است و موقوفات در زمینه‌های مراکز درمانی، مراکز فرهنگی و اجتماعی، پایگاه‌های جاده‌ای، پایگاه‌های کوهستانی و انبارهای امدادی را جذب می‌کند.
در گذشته تشویق و جذب مردم برای مشارکت در وقف عمدتا در مراکز فرهنگی به‌ویژه مساجد انجام می‌گرفت. امروز از چه راهی انجام می‌پذیرد؟ جمعیت هلال‌احمر در این زمینه چه اقدامی انجام داده است؟
با ملاحظه پیشینه و آگاهی از کلیات سنت حسنه وقف، یکی از راه‌های تاثیرگذار در این زمینه، آشنایی مردم با عملکرد گذشته مسئولان وقف و اجرای کامل تعهدات است، در این زمینه به نظر می‌رسد برای تشویق و جذب مردم به انجام این عمل خداپسندانه، در آغاز می‌بایست در راستای آشناکردن آنان با جمعیت هلال‌احمر اقداماتی انجام شود و با منعکس‌کردن جاذبه‌ها و اثرات وقف در جمعیت هلال‌احمر، اعتماد مردم را افزایش داد. البته آمار صعودی تعداد موقوفات، مصالحات و موهوبات جمعیت هلال‌احمر در دو سال گذشته شاهدی بر این مدعاست، زیرا که مردم در زمینه وقف مایملک خود، تمایل دارند با ما همکاری مجدانه‌ای داشته باشند. ازجمله راهکارهای ایجاد جاذبه در بین مردم، مدیریت مالی هدفمند موقوفات است، بدین منظور دستورالعمل مالی، محاسباتی و معاملاتی موقوفات را پیش‌بینی، تهیه، تدوین و نهایی کردیم که این امر به دنبال بررسی یک‌سال و نیمه و تصویب کمیسیون تخصصی شورای عالی، پس از تأیید نماینده محترم ولی فقیه در جمعیت، توسط ریاست محترم جمعیت به کل استان‌های کشور ابلاغ شد. مسلما با این دستورالعمل، فرآیند عملیات مالی موقوفات دارای وحدت رویه و ضابطه‌مند خواهد بود. این مهم نیز به سهم خود می‌تواند اعتماد مضاعفی را در میان مردم ایجاد کند. همچنین پیرو فرمایشات ریاست محترم جمهوری و بیانات ریاست محترم جمعیت در هفته هلال‌احمر، بر ما تکلیف شد که در بحث وقف جدی‌تر از گذشته وارد شویم. لذا با همکاری معاونت حقوقی و امور مجلس و به تبع، اداره کل املاک و موقوفات با مشارکت سازمان محترم داوطلبان، تدوین دستورالعمل جذب و ترویج- احیا و توسعه را آغاز کرده‌ایم و کار بسیار ارزنده‌ای است که در جمعیت صورت گرفته است. در این راستا سازمان داوطلبان براساس شرح وظایف، جذب و ترویج را بر عهده دارد و احیا و توسعه را معاونت حقوقی و امور مجلس (اداره کل املاک و موقوفات) اجرا می‌کند. کل استان‌ها و شهرستان‌ها در این دستورالعمل مدنظر قرار گرفته‌اند و من اطمینان دارم که پس از نهایی و طی‌شدن فرآیند آن و ابلاغ توسط ریاست جمعیت، تحول جدیدی در موقوفات جمعیت هلال‌احمر ایجاد خواهد شد، البته در زمینه جذب و ترویج، به تشریک مساعی تمام بخش‌های جمعیت، نیاز هست.
به نظر شما چگونه می‌توان فرهنگ فعالیت‌های عام‌المنفعه و داوطلبانه ازجمله وقف را ترویج کرد؟
در طول سالیان متمادی و از ابتدای شکل‌گیری جمعیت هلال‌احمر در کشور، ترویج و اشاعه وقف، صلح و هبه وجود داشته است اما فرهنگ‌سازی باید به شیوه اصولی انجام شود. نسل حاضر به دلیل کمبود فرهنگ‌سازی، خود را درگیر تجملات دنیوی کرده‌اند و کمتر از دستاوردهای وقف و کارهای نیک گذشتگان مطلعند. سازمانی مانند جمعیت هلال‌احمر باید به روش‌های مختلف جهت ترویج، اشاعه و گسترش فرهنگ عام‌المنفعه و داوطلبانه در جامعه اقدام کند. اغلب مردم، جمعیت هلال‌احمر را متولی امر امداد و نجات می‌دانند که همین‌طور هم هست. این جمعیت در بحث تهیه و تدارک دارویی جزو سازمان‌های مطرح کشور و در بحث داوطلبان و جوانان در زمره سازمان‌های پیشتاز است و افزون بر تمام این موارد، در زمینه موقوفات نیز فعال است. معرفی همه این ظرفیت‌ها می‌تواند شناخت بیشتر و عمیق‌تر سازمان هلال‌احمر را برای مردم امکان‌پذیر کند و آنان را جهت پیوستن به هلال‌احمر و سپردن موقوفات، مصالحات و موهوبات خود به این سازمان، ترغیب وتشویق کند.
به نظر شما وقف چه مشکلی را حل می‌کند؟
بی‌تردید وقف یکی از عوامل مهم شکوفایی روحیه انفاق، ایثار، فداکاری، نوعدوستی و نیکوکاری است و این حس الهی باعث می‌شود ثروت‌های جامعه از طبقه‌ای به طبقات دیگر انتقال یافته و از حالت اختصاصی به عام‌المنفعه تبدیل شود و به نوعی تعادل و توازن ثروت در جامعه به‌طور داوطلبانه و در جهت رضای خداوند سبحان و با تأسی از سیره پاک رسول اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) بدون توقع و چشمداشت صورت پذیرد. وقف بسیاری از نیازها و کمبودها را برطرف می‌کند و جامعه در ابعاد مختلف، از آثار و برکات آن منتفع خواهد شد. ضمن اینکه اثری به یاد ماندنی و جاودان از واقف بر جای می‌ماند.
روزنامه شهروند
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید