قفلی که پس از 9 سال شکست

1394/6/15 ۰۸:۰۳

هفته گذشته، بزرگ‌ترین رویداد موزه‌داری کشور رقم خورد و پس از 9 سال انتظار، بخش دوران اسلامی در موزه ملی ایران بازگشایی شد. طبقه دوم موزه ایران باستان هم که در دهه‌های اخیر به عنوان انبار مورد استفاده قرار می‌گرفت، شاهد افتتاح بخش «پیش از تاریخ» موزه ایران باستان بود. مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور در مراسم گشایش این دو موزه با یادآوری اینکه موزه‌های زیادی را در کشورهای مختلف دیده است، گفت که از موزه سنت ارمیتاژ روسیه، سه بار و هر بار به مدت 10 ساعت بازدید کرده اما نمی‌تواند مدعی باشد که حتی نیمی از آن را دیده است.

هفته گذشته، بزرگ‌ترین رویداد موزه‌داری کشور رقم خورد و پس از 9 سال انتظار، بخش دوران اسلامی در موزه ملی ایران بازگشایی شد. طبقه دوم موزه ایران باستان هم که در دهه‌های اخیر به عنوان انبار مورد استفاده قرار می‌گرفت، شاهد افتتاح بخش «پیش از تاریخ» موزه ایران باستان بود. مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور در مراسم گشایش این دو موزه با یادآوری اینکه موزه‌های زیادی را در کشورهای مختلف دیده است، گفت که از موزه سنت ارمیتاژ روسیه، سه بار و هر بار به مدت 10 ساعت بازدید کرده اما نمی‌تواند مدعی باشد که حتی نیمی از آن را دیده است. وی سپس گلایه کرد که موزه ملی ایران با‌وجود داشتن محوطه و ساختمان‌های بزرگ، در بخش ایران باستان خلاصه شده بود و گردشگران خارجی که به ایران می‌آمدند، در یک ساعت می‌توانستند تمام موزه‌ را ببینند. او گفت که از همان آغاز ریاست خود بر سازمان میراث فرهنگی، بازگشایی موزه دوران اسلامی را در دستور کار قرار داد و «نق زدن‌هایش به جان کارکنان سازمان برای عقب نیفتادن کار» آغاز شد.  اکنون پیگیری‌‌های او به بار نشسته و موزه دوران اسلامی پس از 9 سال وقفه کار خود را از سر گرفته است. حالا انتظارها جای خود را به یک پرسش بنیادین داده است: آیا تغییرات صورت گرفته در موزه دوران اسلامی، ارزش 9 سال

انتظار را داشت؟

  انتخاب بین بودن و نبودن

این‌که چند ویترین شیشه ندارند؛ اینکه درصد قابل توجهی از آثار فاقد زیرنویس هستند؛ اینکه شناسنامه برخی آثار جا به جا نصب شده‌؛ اینکه موزه بدون کاتالوگ افتتاح شده و کاستی‌هایی از این دست؛ همه و همه نشان می‌دهد که پس از 9 سال انتظار، باز هم عجله‌ای در کار بوده است اما در این مرحله، مسئولان سازمان میراث فرهنگی، «نفس بازگشایی» را از «کیفیت بازگشایی» مهم‌تر می‌دانند. از این‌رو، سید محمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و رئیس کمیته ملی موزه‌ها (ایکوم) با انتشار یادداشتی به مناسبت بازگشایی موزه دوران اسلامی، ترجیح داد که بیشتر از«خرابکاری و بی‌هنری» دولت پیشین در تعطیلی موزه دوران اسلامی و تخریب میراث فرهنگی سخن بگوید و بازگشایی اخیر را ناشی از عزم مسئولانی بداند که «هنرشان ساختن است.» سید احمد محیط طباطبایی، جانشین او در ایکوم نیز همین نظر را دارد و معتقد است که ناقص بودن بهتر از نبودن است، چون «ناقص را می‌توان کامل کرد اما ناموجود مثل دیکته نانوشته‌ای است که غلط ندارد.»

  چرا تعطیل شد؟

محمد رضا کارگر، کسی که در زمان تعطیلی موزه دوران اسلامی، رئیس موزه ملی بود و اکنون در زمان بازگشایی، مدیرکل موزه‌های کشور است، درباره تعطیلی موزه دوران اسلامی می‌گوید: «این موزه به علت استاندارد نبودن تأسیسات برقی و مشکلات سیستم سرمایش و گرمایش و نیز احتمال

 آتش سوزی تعطیل شد اما در دولت قبل، تعمیرات را به کل موزه تعمیم دادند و در صدد تغییر دکوراسیون برآمدند که کار درستی نبود.» او می‌افزاید که اصلاحات اولیه به دو سال زمان نیاز داشت اما با دخالت‌های غیر تخصصی وضعیت موزه به جایی رسید که «شاید اگر ما نبودیم و این تمهیدات کارشناسانه به کار گرفته نمی‌شد، موزه دوران اسلامی اصلاً قابل افتتاح نبود.» در نهایت نیز میزان رضایت خود از وضعیت این موزه پس از بازگشایی را چه از نظر محتوا و چه از نظر «استاندارد و هوشمند شدن ساختمان موزه» صد در صد اعلام می‌کند.

  موزه جدید چگونه است؟

ساختمان موزه دوران اسلامی، ساختمانی چلیپا شکل، ملهم از کاخ ساسانی بیشاپور است که در دهه 1320 با هدف برگزاری نمایشگاه‌های هنری و پاره‌ای فعالیت‌های فرهنگی ساخته شد و در سال 1375 پذیرای موزه دوران اسلامی شد. موزه در سه طبقه و در فضایی به مساحت 4000 متر مربع برپا شده است.

طبقه اول جایگاه برگزاری نمایشگاه‌های موقت و تالار اجتماعات است و طبقه اول و دوم، به فضای نمایشی اختصاص دارد. در این دو طبقه 6 تالار وجود دارد که عبارت‌اند از تالارهای صدر اسلام، سلجوقی، ایلخانی، تیموری، صفوی، افشار و زند و قاجار، و تالار قرآن. بر اساس آنچه در بروشور موزه نوشته شده است، اشیای موجود برگزیده‌ای هستند از آثار حاصل از کاوش‌های علمی؛ مجموعه‌های معتبر مانند مجموعه آستان شیخ صفی‌الدین اردبیلی و عناصر و تزئینات وابسته به معماری دوران اسلامی. 

روزنامه ایران